Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
жүктеу/скачать 1,76 Mb. Pdf көрінісі
|
Күдеринова Құралай монография Қазақ жазуының тарихы
фонемасының екі әрпі бар ( й, и ). Мұндағы и әрпі қосар дыбысты таңбалайды. Е.Омаров и әрпінің құрамында < ы> фонемасы бар екенін бы- лай түсіндірген. Мысалға “ біп-бійт деген сөзді бип-бит деп айта алмаймыз ғой” (Омаров Е. 2012: 3). Ғалымдарды < и>- дың дауысты үндесіміне бейтарап болғаны таң қалдырған (Исаева 84 85 Ж. 2003). фонемасының екі түрлі таңбаға ие болуы орыс графикасының ықпалынан. Өйткені фонемасының орыс жа-зуында да нақты әрпі жоқ, бір позицияда я, ю, е, бір позицияда и әрпімен беріледі. Қазақ жазуында лық бар: бірінші тау, сау деген сөздерде реді, екінші су, ту дегенде [ұу], [үу] дыбыс тіркесін береді. Сонда ашық езуліктерден кейін келгенде бір дыбысты, қысаң еріндіктерден кейін келгенде қосар дыбысты таңбалайды. Ол <ұ>, <ү>, <у> фонемаларының еріндік сипатынан шығады. Және алдыңғы дауыстының жуан-жіңішкелігіне сәйкес [у], [у’] ретін-де оқылады. Кезінде Григорьев Илминскийге жазған хатында: “й, у әріптерінсіз қосар әріппен жазу мүлде дұрыс емес, орыс та, қырғыз да Сіздің ай, ей, ій, оу, уу тіркестеріңізді бір дыбыс етіп емес, екі дыбыс қылып оқиды, содан кейін қазақ тілінің айтылы-мы бұзылады” (Григорьев А.А. 1993:169) деп, бір әріппен қосар дыбысты таңбалағанды жөн санаған. Біздіңше, соңғы функциядағы у әрпінен қазақ жазуы қиындық көрген жоқ. Тек жазуды тілдің өзі деп оқытқан үрдіс қазақ тілі фонемаларының санын, дауысты, дауыссыз фонемаларының арасын айыру проблемасын тудырды. Қазақ жазуында <п-б> гиперфонемасының пайда болуы араб жазуынан басталды. Араб жазуында <п> фонемасы үшін әріп болмады да, оны <п> жіңішке фонеманы беретін пар-сы әліпбиінен алды. Сөйтіп, жүктеу/скачать 1,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|