Эхинококкозге шалДыҚҚан ешкі мҮшелеРінен антигенДеРін

268
кездегі. Диагностиканың негізгі әдістері – зертханалық зерттеулер. Жиі нәжісте, несепте, 
бөліндіде (өтте), ұлпаларда (қанда, бұлшық етте), мүшелерде (тері кесігінде), пунктаттың 
және абсцесстің сұйығында гельминтоздардың қоздырушыларын, жұмыртқаларын 
және балаңқұрттарын табуға болады. Гельминтоздардың өлген кездегі диагностикасы 
жануарлардың мүшелері мен ұлпаларында гельминттердің әртүрлі дәрежеде олардың 
дамуын анықтауға тұжырымдалған. Гельминттер жануар организмің бүкіл мүшелері мен 
ұлпаларында паразиттейді. Сондықтан жиыны және келешекте оларды анықтау сойып-
ашудың ерекше әдістемелерімен қамтамасыз етіледі, олар өлексені қалыпты патолого-
анатомиялық сойып-ашудан ерекшеленеді. Толық гельминтологиялық сойып-ашудың 
әдістемесі К. И. Скрябин бойынша толық гельминтологиялық сойып-ашу және толық 
емес гельминтологиялық сойып-ашуды ажыратады. 
Скрябин бойынша толық гельминтологиялық сойып-ашу - ең сенімді әдіс, жануарға 
жүқтырылған, бүкіл гельминттердің сандық жыне сапалық есеп жүргізуге жағдай жасай-
ды. Бүл әдіс келесіден түрады: өлексені терісінен алып тастағаннан кейін тері асты клет-
чатканы ұқыпты қарап, содан кеуде және құрсақ қуысын ашып, асқорыту, тыныс алу, қан 
тамырлар, несеп-жыныс және т. б. жүйелердің бүкіл мүшелерін алады. Паренхиматозды 
мүшелерді (бауыр, өкпе, ұйқы безі, бүйректер және т.б.) бөлек ыдысқа салып, детритке 
айналдырып (фарш), қолмен үзеді немесе пышақпен не болмаса қайшымен ұсақ кесек-
терге кеседі. Алынған материалдарды аз порциялармен бірінші қарайды, содан кейін ақ 
кюветтерде немесе Петри табақшаларда қара және ақ фонда зерттейді. Ірі гельминттерді 
визуальды таңдап, ал ұсақтарын – 8-10 рет үлкейтетін қол лупасы көмегімен таңдайды. 
Гельминттерді тек кисточкалармен немесе арнайы инелермен жинайды, оны пинцет-
пен немесе қолмен алмайды. Толық емес гельминтологиялық сойып-ашу – бұл үдеріс 
кезінде мүшелермен ұлпалардан бөлек, бірден мөлшерімен көрінетін гельминттерді ала-
ды. Мұндай сойып-ашу гельминтоздардың диагностикасында және де материалдар алу 
үшін маңызы зор.
Ларвальды цестодоздарды анықтау барысында да осы Скрябиннің толық және толық 
емес сойып-ашу әдісінің маңызы зор. Қазақ ғылыми-зерттеу ветеринария институтының 
«Паразитология» зертханасында жануарлар ішегінен немесе жылауығынан ларвальды 
цестодоздарды осы әдіспен анықтадық.
Эхинококктың антигендерін алу үшін эхинококкозбен өлген немесе лажсыз-
дан сойылған малдардың ішкі мүшелеріндегі паразит берішінің ішіндегі сарысуы 
шприцпен сорып алынды. Беріш сұйығы секундына 7000-8000 айналымда 10-15 мин 
центрифугілену арқылы ішіндегі бос жүрген дернәсілдерінен тазаланды. Тазаланған 
сұйық – эхинококктың метаболитті антигені, мұздатқышта сақталынып, келешекте 
тәжірибеге пайдаланылады. Эхинококк паразитінің сомалық антигенін алу.
Эхинококк берішінің қабығындағы дернәсіл қырып алынып, дистилденген сумен
араластырылғаннан соң арнаулы мұздатқышы бар шыны ыдысқа құйылып ультрады-
быспен 10-15 минут әсер етіледі. Ультрадыбыс тербелісі -20 кГц, қуаттылығы ¬– 10 кВт. 
Бөлшектенген паразит дернәсілінің антигені секундтына 7000-8000 айналымда 10-15 
минут центрифугіленіп, ірі бөлшектерінен тазаланады. Тұнбадан бөлінген ірі сұйық – 
эхинококк паразитінің сомалық антигені мұздатқышқа сақталынып, тәжірибелерге пай-
даланылады. Эхинококк паразитінің толық антигенін алу. Эхинококк паразитінің толық 
антигені беріш сұйығы мен дернәсіл антигендерінің қоспасы болып табылады. Ол үшін 
эхинококктың метаболитті және сомалық антигендері бірдей араластырылады.
Эхинококк паразитінің өзіне тән антигенін алу.
Эхинококктың антигенін изионды әдіспен рН 3,5 - 4,5 көрсеткішінде белсенділігі 
жоғары өзіне тән антиген компоненті бөлініп алынды. Алынған компонент қайта 
ерітіліп, мұздатқышта сақталынды.
Эритроцитке антигенді бекіту әдістері. Эритроцитке антигенді риванол, хром хлориді, 
амидол, глютар альдегиді, танин арқылы бекіту әдістері қолданылды.

269
Эритроцитке антигенді риванол арқылы бекіту әдісі. 2 мөлшер 5% эритроцитке 1 
мөлшер антиген оған 1 мөлшер 0,02% риванол ерітіндісі қосылды. Қоспа жақсылап 
120 минут 45ºС температурада шайқатылған соң су қобдишасына қойылды. Одан соң 
эритроциттер 0,07% желатині бар физиологиялық ерітіндімен центрифугада айналдыру 
барысында үш қайтара шайылады. Шайылған эритроцит тұнбасынан 0,5%-диагности-
кум дайындалады.
Эритроцитке антигенді – хром хлориді арқылы бекіту әдісі. 1 мөлшер 20% эритро-
цитке 5 мөлшерлі антиген араластырып, оған 5 мөлшерде 0,42% хром хлориді ерітіндісі 
қосылды. Қоспа жақсылап шайқатылған соң 5-6 минут 18-20ºС температурада ұсталады. 
Онан соң эритоцит 0,005% қалыпты қоян сары суы бар физологиялық ерітіндімен 
центрифугада айналдыру барысында үш қайтара шайылады. Шайылған эритроцит 
тұнбасынан 0,5%-диагностикум дайындалады. Эритроцитке антигенді- аммидол арқылы 
бекіту әдісі. 2 мөлшер 20% эритроцитке 1 мөлшерлі антиген араластырып, оған 0,041-
0,43% амидол ерітіндісі қосылды. Қоспа жақсылап шайқатылған соң 30 минут 54-55ºС
температурада су қобдиына қойылды. Онан соң эритроцит 0,005% қалыпты қоян сары 
суы бар физологиялық ерітіндімен центрифугада айналдыру барысында үш қайтара шай-
ылады. Шайылған зритроцит тұнбасынан 0,5%-диагностикум дайындалады. Эритроцит-
ке антигенді- глютар альдегиді арқылы бекіту әдісі.
1 мөлшер 10% эритроцитке 1 мөлшерлі антиген араластырып, оған 0,2 мөлшер 2,5%
глютар альдегиді қосылды. Қоспа жақсылап шайқатылған соң 120 минут 54-55ºС темпе-
ратурада ұсталады. Онан соң эритоцит 0,005% қалыпты қоян сары суы бар физологиялық 
ерітіндімен центрифугада айналдыру барысында үш қайтара шайылады. Шайылған зри-
троцит тұнбасынан 0,5% -диагностикум дайындалады.
Эритроцитке антиген танин арқылы бекіту әдісі
1 мөлшер 5% эритроцитті 1 мөлшер танин ерітіндісімен араластырады. Жақсылап 
шайқалған эритроцитті 15 минут 37ºС температура су қобдиында ұстайды.Одан 
соң эритроциттер физиологиялық ерітіндімен екі қайтара шайылады. Танинденген 
5% эритроциттің 1 мөлшеріне 1 мөлшер антиген араластырылады. Қоспа жақсылап 
шайқатылған соң 120 минут 45ºС температурада су қобдиына ұсталады. Онан соң эрито-
цит 0,005% қалыпты қоян сары суы бар физологиялық ерітіндімен центрифугада айнал-
дыру барысында үш қайтара шайылады. Шайылған зритроцит тұнбасынан 0,5% -диа-
гностикум дайындалады.
Кері гемагглютация реакциясын (КГАР) қою кері гемагглютация реакциясын 
(КГАР) қоюдың макро тәсілі КГАР жалпыға бірдей ұсынылған әдістермен қойылып, 
әрбір пайдаланылған паразит ауруына сәйкес өзгертіліп отырылды. КГАР пробиркаға 
немесе пластинкаға қойылады. Пластинканың бір қатарынан 1-8-ші шұңқырына 0,5 мл 
еріткіш құйылады. Еріткіш ретінде 0,7% желатиннен тұратын физиологиялық ерітінді 
пайдаланылады. Сонан соң 1-ші шұңқырға 0,5 мл 1:125 қатынаста физиологиялық
ерітіндімен езілген тексерілетін қансарысуы құйылады. Шприцпен 1-ші шұңқырдан 0,5 
мл алып екінші шұңқырға ауыстырылып болған соң, барлық шұңқырларға 0,25 мл 1%-
ті эритроцит диагностикумы құйылады. Пластинка жайлап шайқатылған соң бөлме 
температурасында 16-25 ºС ұсталынады. Реакция нәтижесі 2-3 сағат өткен соң есепке 
алынып,4 балдық жүйемен бағаланады Бұл шұңқырларда гемагглютинация реакциясы 
жүрмеу керек. Эритроцитті диагностикумды тексеру үшін алдын ала тексеріліп титрі 
көрсетілген иммунды қан сарысуы және қалыпты қан сарысуларын екі қатар шұңқырларға
көрсетілген ерітіндіге дейін титрлеп, оларға эритроцитті диагностикум қосылады. Реак-
ция иммунды қан сарысуы құйылған барлық шұңқырларда оң 3-4 балдық көрсеткіште, 
ал қалыпты қан сарысуымен теріс көрсеткіште болу керек.
Кері гемагглютинация реакциясын қоюдың микротәсілі. КГАР микротитратордың
планшетінде қойылады. Планшет шұңқырының түбі ойыс болуы керек. Планшеттің бір 
қатарының 2-ші шұңқырынан 8-ші шұңқырына дейін 0,05 мл еріткіш құйылды. Ол үшін 

270
әр шұңқырға микротитратордың арнаулы микротамшылатқышымен 2 тамшы тамызыл-
ды. 1-ші және 2-ші шұңқырға 0,05 мл тексерілетін қан сарысуының 1:50 қатынасындай 
ерітіндісі тамызылды. 2-ші шұңқырдан бастап 7-ші шұңқырға дейін 0,05 мл дюллитермен 
қан сарысуы титрленді. Содан соң барлық шұңқырларға 0,025 мл эритроцит диагности-
кумы тамызылды. Пластинка бөлме температурасында үстел үстіне қойылды. Реакция
2-2,5 сағаттан соң оқылады. Әрбір қатардағы гемагглютинация жүруі тексерілген қан 
сарысуының оң реакция көрсеткені болып саналады. Оның титрі ең соңғы шұңқырдағы
гемагглютинацияға сәйкес келді. Гемагглютинация болмаған қатардағы қан сарысуы 
теріс реакция көрсетеді.

жүктеу/скачать 5,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: