Алимхан Жунисбек verstka 19 06 18 indd indd

- дауысты дыбыстарды айтқанда ауа ауыз қуысында кедергіге ұшырап шығады; -

жүктеу/скачать 10,2 Mb.

Pdf көрінісі

бет	24/225
Дата	17.11.2023
өлшемі	10,2 Mb.
	#191772

1 ... 20 21 22 23 24 25 26 27 ... 225

Байланысты:
Жүнісбеков

-
дауысты дыбыстарды айтқанда ауа ауыз қуысында кедергіге
ұшырап шығады;
-
дауыссыз дыбыстар буын құрай алмайды.
5.1-
сурет. Қазақ тілі дыбыстарының дауыс желбезегінің
қатысына қарай жіктелімі: тербеліссіз (қатаң), тербеліңкі (ұяң), тербелімді
(үнді), тербелмелі (дауысты)
4.1-сурет. Қазақ тілі дыбыстарының дауыс желбезегінің қатысына қарай жіктелімі:
тербеліссіз (қатаң), тербеліңкі (ұяң), тербелімді (үнді), тербелмелі (дауысты)
Әліпби дыбыстар
Қазақ тілінің әліпби тізімінің құрамына енген төл дыбыстарды
әліпби дыбыстар
деп атаймыз.
Дауысты дыбыстар
Қазақ тілінің дауысты дыбыстар жүйесі
Қазақ тілінде
9
әліпби дауысты дыбыс бар. Олар қолданымдағы
әліпби құрамында былай таңбаланады:
А, Ә, Е, О, Ө, Ұ, Ү, Ы, І
.
Қазақ тілі дауысты дыбыстары жалаң (монофтонг) және құранды
(дифтонг) болып екіге бөлінеді. Бастан-аяқ біркелкі айтылатын
дауысты дыбысты жалаң дауысты дыбыс деп атаймыз, олар:
а, ә, ы,
і, ұ, ү.
Бір дыбыстан басталып, екінші дыбыспен аяқталатын дауысты
дыбысты құранды дауысты дыбыс деп атаймыз, олар:
о, ө, е.

36
Жалаң дауысты дыбыстар
А
дыбысы (4.2-сурет)
А
дыбысы жақтың кең ашылып, тілдің төмен түсуі арқылы жаса-
лады. Тілдің тік қалпына қарай ашық дауысты дыбыс болып табылады.
А
дыбысын айтқанда ерін бейтарап қалады. Еріннің қатысына қарай
езу дауысты дыбыс болып табылады.
А
дыбысын айтқанда тіл ауыз
қуысының арт жағына орналасады. Тілдің көлденең қалпына қарай тіл
арты дауысты дыбыс болып табылады.
А
дыбысы тілдің тік қалпына
қарай –
ашық
, ерін қатысына қарай –
езу
, жасалу орнына қарай –
тіл
арты
дыбыс.
Жасалым белгілері:
ашық, езу, тіл арты
дауысты дыбыс.

жүктеу/скачать 10,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 20 21 22 23 24 25 26 27 ... 225