дарытып отыруды үйренді. Бұл үшін оларға генетикалық мутацияның да, қоршаған ортадағы өзгерістердің де қажеті болмай қалды. Мұның көрнекі мысалы ретінде әр алуан мәдени ортада католик жене буд да дінінің монахтары, қытайлардың бюрократ-әтектері сияқты бала- шағасыз элитаның қалыптасқанын тілге тиек етуге болады. Мұндай элитаның өмір сүру дерегінің өзі табиғи сұрыптаудың негізгі қағидатта- 38
К О ГН И ТИ В ТІ РЕВО ЛЮ ЦИЯ рына қайшы келеді, өйткені қоғамның билеп-төстеуші мүшелері ұрпақ қалдыру құқығынан ерікті түрде бас тартып отыр ғой. Шимпанзелердің альфа-еркегі артьщшылығын үйіріндегі сансыз үрғашылармен (немесе түгелге жуығымен) шағылысуға, сол арқылы өз гөнін олардың көпшілі- гіне дарытуға жұмсайды. Ал католик дініндегі альфа-еркек жыныстық қатынас пен бала тудырудан бас тартады. Бұл бас тарту тағам тапшы- лығы немесе лайықты қосағы табылмауы тәрізді қоршаған ортаның ерекше жағдайларына байланысты емес, генетикалық мутацияның бабынан да туындап жатқан жоқ. Католик шіркеуі ғасырдан-ғасырға «некебезер генін» емес, «Жаңа өсиет» пен канондық құқықты жалғап, біршама ғасыр дәурен сүрді ғой. Басқаша айтқанда, адамның ежелгі түрлері бойға дарытқан мінез- құлықты жүз мыңдаған жылдар бойы булжытпай сақтаса, ал sapiens-тер әлеуметтік қалыпты, жеке адамдар арасындағы қарым-қатынастарды, экономикалық іс-әрекет пен мінез-құлықтың басқа да пішіндерін он- жиырма жыл ішінде өзгерте салуға бейім тұрады. 1900 жылы дүниеге келген, ғасыр жасаған Берлинніңтұрғынын мысалға алайық. Оныңбала- лығы II Вильгельм Гогенцоллерн империясына тұспа-түс келді; Веймар республикасы, нацистік Үшінші Рейх жене ГДР дәурендеген шақта есей-
