А. Соловьева, Б. Ибраимова

20
Балауыз – су өткізбейтін қасиетке ие май тәрізді заттар тобы. Төмен 
температура кезінде балауыз қатаяды, ал тем пература жоғарылағанда 
едәуір иілімді (пластикалық) болады. Олар омыртқалы жануарларда және 
адамда бауырдың май ұлпасы мен ми жасушаларында түзілуі мүмкін. 
Баларасы және жабайы ара сияқты жәндіктердің арнайы балауыз 
бездерінде түзіледі. Оны ара ұясын (кәрез) салу және денесінің қорғаныш 
жабынын түзу үшін пайдаланады. Өсімдіктердің жапырағы мен жемі-
сінің бетінде балауыз болады. Ол өсімдік мүшелерін кеуіп кетуден, 
ультракүлгін сәуледен, бактериялардан және т.б. қорғайды. 
Моносахаридтер,­ глюкоза,­ дисахаридтер,­ сахароза,­ лактоза,­
полисахаридтер,­ крахмал,­ целлюлоза,­ гликоген,­ хитин,­ май­
қышқылы,­глицерин.
Білу және түсіну:
1. Жай көмірсуларға мысалдар келтіріңдер. 
2. Полимер көмірсуларға мысалдар келтіріңдер. 
3. Майлар мен липидтерге мысалдар келтіріңдер.
қолданылуы:
1. Жай көмірсулардың қасиеті мен қызметін сипаттаңдар.
2. Көмірсулардың полимер түзуі мен олардың суда ерігіштігі ара сындағы 
байланысты анықтаңдар. 
3. Майлар мен липидтердің құрылысы және құрамын салыс тырыңдар. 
Талдау:
1. Көмірсулар мен майлар ыдыраған кезде бөлінетін энергия мөлшерін 
талдаңдар. 
2. Неліктен ерімейтін заттар қоректік энергия көзі болып табылатыны 
туралы пікір алмасыңдар. Оларды атаңдар. 
3. Тірі ағзалардың полиса хариді болатынын мысалдар келтіріп дәлел-
деңдер. 
Синтез:
1. Майлардың ерімейтінін, ал фосфор қышқылының ерігіш екенін 
ескеріп, фосфолипид молекулаларының ерігіштігі қандай болатынын 
талқылаңдар. 
2. Көмірсулар мен липидтердің әртүрлі топтарын критерий бойынша 
жүйелеңдер. 
3. Полисахаридтердің рөлін бағалаңдар. 

жүктеу/скачать 5,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: