П. И. Пидкасистый а у д а р ғ а н д а р
III бөлім. Тәрбие теориясы
жүктеу/скачать 13,11 Mb. Pdf көрінісі
|
дидактика кытап 2
- Бұл бет үшін навигация:
- Үпіінші заңдылык.
- Үшінші заңдылыкты былайша бейнелейік
| III бөлім. Тәрбие теориясы
Бүл заңдылыктың салдарына сәйкес келетін мына педагогикалык талапты айтамыз: «тәрбиеленушінің қызығушылықтарын, жаңа қажеттілік- терін үнемі ескеру қажет. Балаларға жаңа өрекетті және жаңа өзара әрекеттесу объектін енгізу үшін педагог осы айтып кеткен нәрселердің іске асуын және кызықты екенін корсету керек. Үпіінші заңдылык. Түлғаның әрекет арқылы дамуы жэне тек қана түлғаның әрекеті педагогты жэне баланы осындай қиындыққа алып келеді. Ол - баланың әрекетке дайынсыздығы: ол табиғатынан дербес өмір сүруге қабілетсіз болады. Сондықтан сәбиге арнайы тәрбие керек. Бірігіп бөліскен әрекет бүл мәселені шеше алады. Оның мәні - бала мен педагог бірігіп әрекет етуіне күш салудың ара қатынасының дүрыс болуы. Бастапқы кезеңде педагогтың белсенділігі бала белсенділігінен асады. Мысалы, шешесі ыдыс- аяқ жуады, ал бала болса оларды тек қана орнына қояды, ол шешесімен бірге жуды деп саналады. Кейінірек, баланың белсенділік мөлшері арта түседі және ең соңында оның белсенділік мөлшері жоғары деңгейге жетеді, аяғында әрекеттің субъектісі бала болады, ал педагог шетте қалған сияқты болып, бақылап, бағалап, кеңес беріп отырады. Педагог бара-бара шетке ығысып, балаларға керек емес сияқты корінеді: олар өздері сурет салады, есеп шығарады, олең айтады, билейді, гүл отырғызады, жиһаздың тозаңын сүртеді, қонақтарды қарсы алады. Алғашқы жағдай үмытылып, балалар өз бастамасын өз қолына алып, яғни оны өткізу жэне оны уйымдастыру туралы мағынаны сеніммен түсінеді. Бір- келкі - бөлінген әрекет балаға өзін әрекеттің субьектісі ретінде сезінуге көмек- теседі, ол балаға ерікті даралық шығармашылығын дамытуға көмек береді. Үшінші заңдылыкты былайша бейнелейік: «мәдениетке кіру негізінен баланың әлсіз күштерін толықтырған педагог арқылы жасалады». Ара қатына- сын анықтау қиын. «Бірлескен» жоне «бөлінген» әрекеттің сеніміне, белсен- ділігіне, қуанышына, баланың бетінде көрінген қызығушылыққа байланысты, яғни педагог баланың жасаған жүмысына баға беру, қашан оз осерін азайту, бастаманы тәрбиеленушіге беру сияқты барлық жүмыстың қиын жақтарын балаға тапсырады. Егер оны ертерек жасаса, ол мүлдем барлық жүмысты тастайды. Ал кеш жасаса, ол қажетті шеберлікті игере алмайды, себебі бала педагогтың орындауына арқа сүйейді. Солайша, тәрбиелеу практикасы толы педагогикалык кешенді тәсілді шығарды, яғни педагогтың бірлескен істен шығуын іске асырады. Бірақ ол тактикалық шешім. Бірлесіп - бөлінген әрекет старатегиялық іспен орында- лады: біртіндеп кеңейткен көшіру міндеті мен қүқы арқылы балаға және тәрбиеленушінің оқу орнында және жанүядағы міндеттерін кеңейту арқылы, алғашқыда педагогтың қолында болған өкілеттігін тапсыру аркылы, мектеп өмірінде бүрын педагогтыкі болған жоспарлау әрекетін және бағдарламаны жасауға қатысу арқылы іске асады. Айтқанға мысал келтірейік: Оқу жылы басында педагог әрқашан балалармен бірге сынып бөлмесін жинайды. Кейбір уақытта ол өз жүмыстарын істеуге кетіп қалғандықтан да қайтып келген соң, балалардың жасаған жүмыстарын бақылайды. Бір уақытта, ол сынып бөлмесі жиналмағанша келмеді. Балаларды мақтап, педагог оларға бір ыңғайлы кезекшілік жүйесін жасауды үсынады. Келесі күні талқылау өтеді. Бір оқушыға үйлестіруші өкілеттігі беріледі. Қалғандары топтарға бөлініп үйымдастырушыны тандайды. Оқушылар жүмыспен айналысқан кезінде, |