П. И. Пидкасистый а у д а р ғ а н д а р
III бөлім. Тәрбие теориясы
жүктеу/скачать 13,11 Mb. Pdf көрінісі
|
дидактика кытап 2
| III бөлім. Тәрбие теориясы
311 сөз. Мүндайда әрбір бала ортаның бір бөлігі, осы ортаның эсер ету объектісі болады. Кейде мүны «орта» әдісі деп те атайды. Ортаның көп формалылығы орта әдісіне ерекше мән беруді талап етеді. Кез келген тіршілік иесінің өмірі қорашаған ортамен байланыста болады. Орта тәрбиесі педагогикалык үйымдастырумен байланысты болуы да, не ол үйымдастырылмаган, стихиялы түрде болуы да мүмкін. Кейде оларды ажырагу қиынға соғады. Оларды тек белгілі бір уақытқа созылған торбиелеу ісіне назар аудара отырып қана байқауға болады. Біріншіден, өмір сүру дагдысы көп қырлы. Балаларға табиғат, қоғам, материалдық өнім, рухани шығармашылық, кейіпкерлер, адам әлемі, адамдар арасындағы қарым-қатынас т.б. эсер етеді. Екіншіден, ортамен қарым-қатынаста болу мәдени ақпараттар түргысынан жүзеге асады: объектілер зерттеледі, қоршаған ортага деген ғылыми пайымдаулар жасалады, өмір туралы көзқарастар қарастырылады. Үшіншіден, баланың әлеммен қарым-қатынас жасауында ортаның күрылымдық элементі ретінде субъектініц белсенді үстанымы, іс-әрекег пен жүріп-түру дагдысы болу керек. Олар осыған қарама-қарсы, яғни «Барлық адамдар мейірімсіз, жалқау, ешкім ештеңе ісгемейді» деген пассивті позициядан ерекшелену керек. Тертіншіден, педагог өмірмен қарым-қатынасга болу ксзінде ақиқат омірдің екі жақтылық сипагын ашып корсетіп отыруы керек. Ягни олар: мейірімділік пен мейірімсіздік, жақсы мсн жаман, шындық гіен өтірік т.б. Бесіншіден, педагог бүл тәрбие әдісінде балалардың назарын адамның «Мені» мен әлем арасындагы байланысқа аударады. Және баланың өмірдегі күндылықтарды еркін таңдай алатын жагдайга жеткізеді. Жогарыда аталған факторлардың барлыгы да тәрбиелеудін бір гана эдісі - қоршаған әлеуметтік-мәдени ортамен қарым-қатынас жасауды үйымдастыру болып табылады. Тәрбиелеу әрекетін үйымдастыру дегеніміз - тәрбиеленушілерді осы іс- әрекеттің барлық гүріне икемдеу, ягни тәрбиелеу ісіне әлеуметтік мэн дарыту, оның ақиқат болмысқа белсенді қатынасын орнату болып табылады. Осы іс-әрекет арқылы баланың «Мені» қалыптасады, бірақ бала озінің “мені” мен бөгде адамдар арасындағы қатынасқа іс-әрекет арқылы ғана қол жегкізеді. Іс-әрекеттің түрмыстық типіне мыналар жатады: сорпа пісіру -там ақ ішу үшін; еден жуу - тазалық үшін; тігін тігу - киім кию үшін; оқу - білім үшін және т.б. Ал бүл аталған іс-әрекеттен педагогикалык гүргыдағы іс-әрекеттің айырмашылығы бар. Оған мынадай сипат тән. - қүнды уәждеме (кім үшін? не үшін?); - күнды қарым-қатынасгың болуы (не сездің? не үнады? не тантың?); - іс-әрекеттің болашақтағы өмірмен байланысын қалыптастыру (менің өмірімде не болу керек? мен нені өзгертуім керек): - іс-әрекеттің элеуметтік нәтижесіне көңіл аудару (бүл басқаларға қаншалықты қажет?); - іс-әрекеттен кейін қорытынды жасау (менің көңіл-күйім қандай болды? мен қалай жүмыс істедім?); Жоғарғы сынып оқушылары Рацер мен Константиновтың «Диоген» пье- сасы бойынша корініс (спектакль) қояды. Дайындык барысында олар Греция тарихы туралы материалдармен танысады. Киники философиялық гүжырым- |