Тәрбиелеудің үш әдісі - бүлар жеке адамды қалыитастырудағы педаго­

III бөлім. Тэрбие теориясы
313
атқаратын рөлі, субъектінің өзінің, не адамның қоршаған ортадағы сыртқы 
кейіпі. Бүдан басқа, баланың жуынуы кезінде анасы балаға мейірбандылық 
көрсетіп, жақсы көру сезімін білдіреді, баланы мақтайды, өзінің қалай тісін 
тазалайтынын үлгі етіп көрсегеді. Бүл жерде үлгі керсету әдісі, мақтау әдісі, 
диалог және түсіндіру - барлығы жиналын түтас тәрбие әдісі ретінде таны- 
лады. Оларды бір-бірінен ажыратып, жеке дара алып қарауга болмайды. Олар 
бір-бірімен тығыз байланыста болғанда ғана мазмүндық сипатқа ие болады.
Бала өмірін үйымдасгырудагы әрбір актісі - әдістер жиынтыгы болып 
табылады. Педагогтың бала тәрбиесіндегі әрбір ықпал етуі қандай да бір түтас 
тәрбиелеудің бір тармағы. Тәрбиелеу әдісі - теориялы қ галдау 
үш ты ғы
ғана, тәрбиелеу үрдісінің болмысын аш уш ы қүрал.
Бүл жүкті педагогикалық кемеден алып тастасақ қалай болады? - деген 
сүраққа: - Алуға болмайды, - деп жауап берер едік, себебі:
«Тәрбиелеу әдістері» қарым-қатынас жасаудың психологиялық табиғатына 
негізделген. Қарым-қатынас - субъектінің қоршаған болмыстагы объектілер- 
мен байланысы. Ол үш формада көрінеді: рационалды, эмоционалды жоне 
практикалық түрде эсер ету. Қарым-қатынасты тануда алдымен осы үш 
формаға назар аудару керек. Қарым-қатынасқа ықпал ету үшін де аталған үш 
форманы назардан тыс қалдыруға болмайды.
Педагогтың балалармен жасаған іс-әрекетіндегі корінісіне назар аударалық.
Балалар мүгалімге әдемі гүл шоғырын әкеліп берді делік. Педагог: «менін 
астраны жақсы коретінімді қайдан білдіндер? Рақмет. Қандай мейірбан едің- 
дер. Гүлді сута саламыз ба? Қайсысың көмектесесіндер? Жо-жоқ, үл балалар 
су әкелсін, қыз балалар гүлдің артық бүтақтарын кесіп, букетті әдемілесін». 
Осы кішкентай ғана эпизодта ықпал етудің бай формасы көрініс тапқан: 
балалар адамның жақсы көретін, үнататын гүлін сыйлау қажетгігі туралы; бүл 
істің ер адамдар үшін күрделі екендігі; қыз балалардың әдемілікті жақсы сезінуі, 
берілген сыйлық сыйлаган адамдардың талғамын корсетуі, т.б. ақпараттар 
алады; балалар бөгде адамга коңіл аудару, көмектесу тожірибелерін үйренеді; 
бөгде адамның қызықшылығын бөлісуге үйренеді,т.б.
Біздің теориялық талдауларымыз жоғарыдагы мектеп оміріндегі қыска 
гана эпизодта тәрбиелеудің үш формасының жэне педагогикалык әсердің үш 
әдісінің де жатқандығын корсетеді. Алайда педагог балалардың гүл сыйлаған 
кезіндегі өзінің реакциясын, яғни гүл сыйлау кезіндегі диалоггы алдын ала 
жоспарлаған деуге болмайды. Ол өздігінен гуындаған. Ойткені педагог балар- 
мен бірге біраз уақыт жүмыс істеген. Балалармен карым-қатынас жасауды 
біледі. Сондықтан эсер етудің үш формасы да өздігінен жасалып түр. Сөйтіп 
педагогтың аяқ астынан жасаған іс-әрекеті жоспарланған әдістер сиякты корініс 
табады. Кәсіптік педагогикалык реакцияның мақсагсыз, өздігінен туындауы 
мынадай жағдайлармен: педагогтың педагогикалык ой өрісіне, оның кәсіби 
шеберлігіне, психологиялық дайындығына байланысты.
Балалармен жүмыс жасауды ойластыра отырып, педагог өзінің әдістемелік 
әрекетінің үш жақты ерекшелігін әрқашан сақтауға тырысу керек. Олар: ақ ы л
(разум), эмоция, әрекет. Бүл әдістердің гүтас қолданыс табуы тәрбиелеу 
үрдісінің жоғарғы дәрежеде іске асуын қамтамасыз етеді.

314

жүктеу/скачать 13,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: