Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

5 -Т А Р А У
бершген багыт-багдарга кещл бeлмейтiнiне ренжш жатады. (Такырыптын басында 
онын соншальщты кYPделi мэселе емес екенш айтканбыз.) TinTi Yлгерiмi жогары оку- 
шылардьщ eздерi де бiлiм беруге катысты ic-шараларга катыса бермейдi. Бiзге керу, 
дыбыс, иiс, дэм жэне сипап сезу - барлыгы эсер етедг Бiз олардын бэрi Yшiн жауап 
бере алмаймыз жэне оган мшдетп де емеспiз. Бiздiн зейiнiмiздiн кабш ет шектеулi 
болгандыктан, ол келген акпараттын кейбiрiн гана тандай алады.
Зешн максатын орындап, танымдык процестердi аткарумен гана айналыса ала- 
тын адамнын шектеулi мYмкiндiктерiнiн бiрiне жатады. (Grabe, 1986). Алайда осы- 
лайша аз гана акпарат агымын кабылдауды тек зешнмен байланыстыруга болмайды. 
Керiсiнше, ол адамнын жалпы акпаратты ендеу жYЙесiнiн шектеулi мYмкiндiгiн гана 
керсетедi. Осы белiмде бiлiммен тыгыз байланысты ырыкты зейiн туралы айтатын 
боламыз. Ырыкты зешн оперативт жадта орын алатын кайталау мен бiлiмдi ¥М Ж -га 
жетшзетш процестерге эсер етедi. Бурынырак айтып еткенiмiздей, акпарат жеткенге 
дейiн оперативт жадка жететш зейiн - ырыксыз зейiн (Wolfe, 2010).
Бул белiмде балалардын ырыкты жэне ырыксыз зешнш бiлiм мен бiлiмге катыс- 
ты акпаратка багыттауга кемектесетш тэсiлдер женшде де кенiнен энгiмелейтiн бо- 
ламыз.
Зешн теориясы
Зерттеушiлер кандай акпараттын адамдардын кенiлiн аударатынын зерттеп кердi. 
Дихотикалъщ есту
тапсырмалары кезiнде адамдар кулаккап киiп, эр кулагына тур- 
лi акпарат кабылдайды. Оларга естген хабарын кайталап айтып шыгуга тапсырма 
бершедг Олардын кепшiлiгi бул тапсырманы жаксы орындайды. Черри жYргiзген 
бiр з е р п ^ н д е (1953) кабылданбаган акпараттын кайда кететшш зерттеп кердi. Ол 
акпарат бершген кезде зерттеуге катысушынын дыбыстын адам дауысы, элде жай 
бiр шу екенiн немесе ер адамнын дауысы эйел адамнын дауысына айналганын гана 
байкайтынын аныктады. Кдтысушылар хабардын кандай хабар екенш, кандай сездер 
айтылганын, кай тiлде сейлеп жатканын немесе сездер кайталанды ма, жок па - iim i 
байкамаган.
Бродбент (1958) сурыптау теориясы 
(filter (bottleneck) theory)
деп аталатын зейiн 
Yлгiсiн усынды. Бул кезкарас бойынша сырткы ортадан келген акпарат сенсорлык жY- 
йеде аз уакыт кана сакталады. Кейбiр акпараттар, ездерiнiн физикалык касиеттерiне 
орай, эрi карай перцептивт жуйеде енделуi Yшiн сурыпталады. Перцептивтi жYЙеге 
эсер ете алмайтын акпарат екшелiп алынады, ягни ол сенсорлык жYЙеден эрi карай 
жiберiлмейдi. Осы сурыптауга байланысты кейбiр акпараттар гана енделедi. Дихо- 
тикалык есту теориясына CYЙенсек, тындаушылар берiлген тапсырмага карай белгiлi 
бiр каналды тандап алады. К^алай болганда да, олар баска хабарлар туралы да бшеду 
себебi акпаратпен танысу сурыптау процесiне дейiн орын алады.
Трисманнын (1960, 1964) кейiнiрек жазылган енбегi сурыптау теориясынын бiр- 
катар кемшiлiктерiн аныктап бердi. Ол дихотикалык есту эксперимент кезiнде тын- 
даушылардын ездерi кайталап жаткан акпараттын орналасуына байланысты, зешнде- 
рiн бiр кулактан екiншi кулакка ауыстырып отыргандарын байкаган. Олар сол кулак- 
ка жiберiлген акпаратты тындаган кезде жанагы акпарат он кулакка бершсе, олар сол 
кулакка келген акпаратты емес, басынан бастап естш отырган акпаратты кайталауын 
жалгастыра берген. Зейiннiн кейбiр акпаратка гана кещл белуi тiтiркендiргiштiн ор­
наласуына гана емес, онын магынасына да байланысты.

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: