Ацпаратты е вдеу теориясы: кодтау жене сацтау

Ацпаратты е вдеу теориясы: кодтау жене сацтау
кейбiрi кайта ыкшамдалды. ^a3ipri кезде зерттеушшер контекске катысты вербал- 
ды материалды окыту мен есте сактауга ерекше назар аударуда (Bruning, Schraw, & 
Norby, 2011).
Гештальт теориясы
Гештальт теориясы - бихевиоризмнщ кептеген болжамдарына кYмэн келтлрген та- 
нымдык кезкарас. Гештальт теориясы кaзiргi кезде колданыста жок болганымен, 
онын кейбiр манызды болжамдары тYЙсiк пен окытудьщ кейбiр концепцияларында 
кездесiп калады.
Гештальт козгалысын ХХ гасырдын басында немютщ б£р топ психологтары бас- 
тады. 1912 жылы Макс Вертгеймер козгалыс иллюзиясы жайлы макала жазды. Мака­
ла немю психологтары арасында кен таралганымен, гештальт козгалысы элi де баста- 
ла коймаган Америка Курама Штаттарына айтарлыктай эсер етпедi. Сол макаладан 
кейiн агылшын тiлiнде жарык керген Курт Коффканын «Сананын есуй> 
The Growth
o f the M ind
(1924) жэне Вольфганг Келердiн «Маймылдар менталитет!» 
The Mentality
o f Apes
(1925) атты макалалары гештальт теориясынын Америкада таралуына эсер 
етп. Вертгеймер, Коффка, Келер сиякты кептеген гештальт психологтары ше-шала 
АКШ-ка кешiп, идеяларын сол жерде психологиялык кубылыс реынде жYзеге асыра 
бастады.
Козгалыс иллюзиясынын орын алу жагдайын керсету кезiнде еш сызыкты бiр- 
бiрiне ете жакын орналастырады, олардын арасындагы уакыт интервалы ете кыска. 
Сызыктар козгала бастаган кезде, бакылаушы еш сызыктын емес, бiр сызыктын коз- 
галып турганын гана кередi. Бул кезде сызыктарды керсету уакыты да аса манызды. 
Еш сызыкты керсету кезiндегi уакыт интервалы ете узак болса, бакылаушылар алды- 
мен - бiрiншi, сосын екiншi сызыкты кергешмен, козгалысты байкамайды. Ал ин­
тервал аса кыска болса, бакылаушы катар орналастырылган еш сызыкты кергешмен, 
козгалысты тагы да байкай алмайды.
Бул козгалыс иллюзиясын фи-феномен деп атайды. Ол бойынша объективтi эле- 
менттерге CYЙене отырып, субъективт тэжiрибенi тYсiндiруге болмайды. Ешкандай 
козгалыс болмаса да, бакылаушылар козгалысты кердш деп есептейдi. Феномено- 
логиялык тэжiрибе (козгалыс иллюзиясы) сенсорлык тэжiрибеден (сызыктын орна- 
ласуы) белек. Вертгеймер мундай кубылыстар адамнын сенсорлык тэжiрибелерiнiн 
нэтижесi деген психологиялык тYсiнiктемемен келюпеду себебi бул тYсiнiктемелер 
тYЙсiктiн бiртутaстыFын ескермеген.
TYuciKmi^ мэш.
Ребекканын бойынын узындыгы 5 фут (1,5 метр) делш. Оны алыстан 
керген кезде онын бойы эдеттегiден кыска кершедг Бiрaк ол алыста болса да, б£з 
онын бойынын 5 фут екешн бiлемiз. Демек, тYЙсiк (кез торындагы кесшн) тYрлi бол- 
ганымен, кесшннщ мэш езгермейдi.
Гештальт
деген немю сезш «тур», «кесшн», « тш ш » немесе «конфигурация» 
деп аударуга болады. 
Гештальт психология
бойынша нысандар мен окигалар езара 
байланысты, бiртутaс ^ й д е болады (Kohler, 1947/1959). Негiзгi байланыстар ретiнде 
кескiн (адамнын кенiл белетш заты) мен жердi (фон) айтамыз. Мунда жеке белшектер 
емес, конфигурация манызды (Koffka, 1922). Агаш - жапырактардын, бутактардын, 
дiннiн, тамырлардын, р етаз жиналган топтамасы емес, барлык жеке элементтердщ

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: