Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

5 -Т А Р А У
¥йымдастыру сактауды жещлдетеду ce6e6i жаксы уйымдастырылган материал­
ды бурынгы жад желiлерiмен байланыстыру онай (Anderson, 1990). Материалдьщ ие- 
рархиялык тургыдан уйымдасу денгейiне карай, ол ¥М Ж -ды арнайы курылыммен 
камтамасыз етедi. Дайын ¥М Ж торабы жок кезде жаксы уйымдаскан акпараттын ке- 
мегiмен жана ¥М Ж торабын куру женiл болады.
Жасамдык жетiлдiру есте сактау мYмкiндiгiн арттырады, се6е6i ол окушылар- 
га акпаратты 6iлiмдерiмен уштастыруына кемектеседi. Белсендiлiктi арттыру аркы- 
лы жетiлдiрiлген материалды жадтагы акпаратпен жылдам байланыстыруга болады. 
Мысалы, муFалiм Этна жанартауы туралы энпмелеп жатыр делiк. Алган 6iлiмдерiн 
жанартаулар женiнде ездерiнiн 6iлiмдерiмен уштастыра алатын окушылар бурынгы 
жэне жана акпаратты (мысалы, Сент Хеленс жанартауы) байланыстыру аркылы жана 
материалды естерiнде жаксы сактайтын болады.
БелсендШ ктщ таралуы (Spreading Activation) жана акпараттын ¥М Ж-дагы бш м- 
мен калай байланысатынын тYсiнуге кемектеседi (Anderson, 1983, 1984, 1990, 2000; 
Collins & Loftus, 1975). Онын басты кагидалары мыналар (Anderson, 1984):
■ Адамнын 6iлiмiн тYЙiндер торабы ретшде керсетуге болады, ал тушн кон- 
цептiлер мен концептшер арасындагы байланыстар ретiнде керiнiс табады.
■ Белсендш к денгейiне карай, бул тораптагы тYЙiндер тYрлi кYЙде кездесуi 
мYмкiн. ТYЙiндер 6елсендi болган сайын «жаксы» енделедг
■ ТYрлi механизмдер аркылы белсендш к тораптарга тарайды, ал тушндер 
кершi тYЙiндердiн iске косылуына туртш болады (р. 61).
Андерсон (1990) 
dog
(ит) сезi керсетiлген адам реакциясын мысал ретiнде келтiредi. 
Бул сез адамнын ¥М Ж -да 
bone, cat
жэне 
meat
сиякты концептiлермен ассоциативт 
тургыда байланысады. Бул концептiлердiн эркайсысы, ез кезегiнде, баска концепп- 
лермен байланысады. ¥М Ж
dog
сезiнiн юке косылуы осы сезге катысты баска кон- 
цептiлердi де камтиды, ал 
dog
концептюшен алыстаган сайын онын таралу аукымы 
да азаяды.
Белсендiлiктiн таралуы жадтын 
белсендшк децгейте
карай олардын курылымда- 
ры эртYрлi болып келедi деген п т р г е негiзделедi (Anderson, 1990). Алайда бул тYрлi 
жад курылымдары бар дегендi 6iлдiрмейдi. Жадымыздын 6елсендiлiк денгей гана 
эртYPлi. Акпарат 6елсендi де, белсендi емес те болуы мYмкiн. Ол 6елсендi кезде оган 
тез кол жетшзуге болады. Акпарат кажет кезде белсендi калпын сактап калады, ал 
кажет болмаган жагдайда белсендшк денгей темендейдi. Жад iске косылган кезде 
акпараттын 6елсендiлiгi де артады (Collins & Loftus, 1975).
Белсендi акпарат акпаратты ендеу жYЙесiне жiберiлген акпарат пен жадта сактал- 
ган акпараттан турады (Baddeley, 1998). Кдйдан келгейне карамастан, мундай акпа­
рат не дэл казiр енделiп жатуы мYмкiн немесе тез арада енделедг Баскаша айтканда, 
6елсендi материал ОЖ-га уксас, тек 6елсендi материалдын категория реттнде аукымы 
кен. ОЖ ырыкты естегi акпараттан турса, 6елсендi жад ырыкты естегi акпаратты жэне 
тез кол жетшзуге болатын материалды камтиды. Мысалы, мен Фрида тэтенщ Y™ra 
барып, онын гYл багына ерекше танданысымды 6iлдiрсем, ол акпарат ОЖ-да сакта- 
лады. Ал онын ауласына катысты баска акпараттар (агаштар, буталар, ит) 6елсендi 
кYЙде болады.

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: