Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

Ацпаратты ен
д
еу теориясы: кодтау жене сацтау
van Merriёnboer, & Paas, 1998). Танымдьщ жуктеменщ eKi тур! бар. 
1шю танымдыц
жYктеме
игершу! кажет бш м нщ eзгepмeйтiн касиеттер! аркылы ОЖ-га койылатын 
талапты бiлдipeдi. Ал 
сыртцы танымдъщ жYктеме
дегешм!з - сабак беру кeзiндe 
кажет емес контенттер, назардын баска жакка аууы, киындыктар аркылы ОЖ-га сал- 
мак тYсуi (Bruning et al., 2011). Кeйбip зepттeушiлep 
ортац танымдыц
жуктеменщ 
болатынын да айтады, ол жагдайга байланысты iшкi жэне сырткы жуктемеш бipдeй 
камтиды (мысалы, зeйiндi бакылау; Feldon, 2007).
Айталык, тригонометриялык байланыстарды (мысалы, синус, тангенс) уйрену 
кeзiндe кажет материалга накты б£р танымдык жуктеме (iшкi) тэн болады. Атап айт- 
сак, тшбурышты ушбурыш кабыргаларынын катынасы туралы бiлiмдi дамыту керек. 
Сырткы жуктеме окытылатын материалга катыссыз, мысалы, сабакта колданылатын 
суpeттepдiн сабакка катысы жок сипаттары сиякты акпаратты камтиды. Накты багыт 
бере алатын муFалiмдep сырткы жуктемеш азайтып, ортак жуктемеш арттырады.
Сонымен, Мейер (2012) танымдык ендеуге койылатын талаптын уш турш анык- 
тады. 
Мацызды вцдеу (Essentialprocessing)
ОЖ-дагы менталдык материалды таным­
дык ендeудi бiлдipeдi (iшкi жуктемеге уксас). 
Сыртцы вцдеу
- окытуга катысы жок, 
танымдык мYмкiндiктi шектейтш ендеу тYpi (сырткы жуктемеге уксас). 
rem pam rnm i
вцдеу
- материалды уйымдастырып, оны алдынгы бiлiммeн байланыстыратын жэне 
материалга магына устейтш терен танымдык ендеу.
Мундагы нeгiзгi ой колдагы дepeккездepдi окытуда колдану Yшiн б т м беру тэ- 
сiлдepi сырткы танымдык жуктемеш азайтуы кажет дегенге саяды (van Merriёnboer 
& Sweller, 2005). 
Скаффолдинг
тэсшш колданудын да манызы зор (van Merriёnboer, 
Kirschner & Kester, 2003). Непзшен, скаффолдинг окушылардын баскалардын ке- 
мeгiнсiз игере алмайтын дагдыларды игepуiнe кемeктeсeдi. Ол сырткы жуктемеш 
азайту аркылы окушылардын окытудын iшкi талаптарына назар аударуына мумкш- 
дiк тугызады. Окушылар акпаратпен жумыс iстeугe кажетп сызбага кол жетшзген- 
нен кeйiн скаффолдингтiн кажeтi болмайды.
Осыган байланысты тагы бip усыныс - материалды карапайымнан кYpдeлiгe ка­
рай уйымдастыру (van Merriёnboer et al., 2003). Бул жагынан ол Гейннщ теориясына 
уксайды. КYpдeлi окыту тYpi б1р жуйеге бipiктipiлгeн тYpлi усак белiктepгe белiнeдi. 
Аталган тэсш сырткы жYктeмeнi азайтады, нэтижeсiндe окушылар танымдык ресурс- 
тарын окуга жумсай алады.
Yшiншi усыныс - окыту кeзiндe аутентикалык тапсырмаларды колдануга байла­
нысты. Рейгельюттщ (1999) 
жетiлдiру теориясы (elaboration theory),
мысалы, тапсыр- 
маны орындауды жендлдететш жагдайларды аныктап, карапайым болганымен, сабакты 
содан сон аутентикалык кейстерден (мысалы, накты емipдe кeздeсуi мумшн жагдай) 
бастаган жен деп есептейдг Накты емipгe катысты тапсырмалар ортак жуктемеш арт­
тырады, сeбeбi контекст тYсiну Yшiн окушылардын сырткы ендеуге катысуы кажет 
емес. Мысалы, окушылар кттаптагы тригонометриялык eсeптepдi шыгарганша, мектеп- 
тщ алдында орнатылган 40 футтык ту тугырынын аягынан басына дeйiнгi бурыштар- 
дын синусын тапкан мацыздырак болар еда.
Бул тш рлер б!рлесш окудын манызын да атап керсетедг 1шш танымдык жуктеме 
ескен сайын, окытудын тш м д ш п азаяды (Kirschner, Paas, & Kirschner, 2009). Тапсыр- 
ма курделенген кезде танымдык ендеуге адамдардын тугел атсалысуы окушылардын 
жуктемесш азайтады. Бул идеялар курдас балалардын б!рлесе окуына катысты кон- 
структивистк шшрге сай келед! (8-тарау). 5.4-косымшада кейб!р мысалдар бершген.

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: