Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

6 -Т А Р А У
Акпаратты сызбага сай дурыс уйымдастырып, дамыту - окигаларды да, вербалды ма- 
териалды да есте сактауды арттырады. Бул зерттеулер акпараттын сипатына карамас- 
тан, ортак процестер юке асады деп есептейдi.
Дегенмен накты материалдар мен суреттердi колдану есте сактауды арттырады 
(Terry, 2009). Дамыту материалдары, аудиовизуалды кeрнекiлiктер жэне компьютер- 
лiк диаграммалар сиякты бiлiм беру тэсiлдерi де окытуды женiлдетедi. Жас бала- 
лардын танымдык кабiлетi жаксы дамымагандыктан, олардын абстрактiлi денгейде 
ойлай алмайтынын ескерсек, накты тэсiлдер кеп пайдалы. Алайда эртYрлi жастагы 
окушылардьщ баска да турлш е тэсiлдердi колдана бiлгенi жен.
Жеке адамдар apacbi^aFbi айырмашылыктар
Таным кызметг арткан сайын, адамдардын визуалды жадты колдану денгей де эр- 
тYрлi болып келедг Косслин (1980) вербалды акпаратка суйенетш ересек адамдармен 
салыстырганда, акпаратты есте сактап, еске тYсiру Yшiн балалардын визуалды жадты 
кептеп пайдаланатынын аныктады. Ол балалар мен ересектерге бiрдей «Мысыктын 
тырнагы бар» (A cat has claws) жэне «Тышканнын ж у й бар» (A rat has fur) деген сей- 
лемдер бередi. Тапсырма - сейлемдердiн дурыстыгын аныктау. Косслиннщ ойынша, 
¥М Ж-дагы пайымдау акпараттарын пайдалана алатындыктан, ересектер жылдам 
жауап беруi керек едi. Ал балалар алдымен жануарларды еске тYсiрiп, сосын оны тек- 
серуi керек. Ересектердiн акпаратты ендеу кабiлетiн аныктау максатында кейбiр ере­
сектерге жануардын бейнесiн елестетуге тапсырма берiледi. Кепшiлiгi ездерi калаган 
тэсiлдерге жYгiнедi.
Еркiн тэсiлге жугшген ересектерге караганда, накты тапсырма бершген ересек­
тер баяу жауап бердг Ал балаларда еш айырмашылык байкалмады. Бул нэтижелер 
балалар баскаша жасау кажет кездiн езiнде де елестету тэсiлiне жYгiнетiнiн керсетш 
отыр. Алайда олар «балалар вербалды акпаратты колдана алмай ма (танымдык шек- 
теулерге байланысты), элде колдана алса да, тиiмдi болгандыктан елестету тэсiлiне 
жугше ме» деген суракка жауап бере алмады.
Визуалдык жадты колдану курылымдык процестердi iске асыру тиiмдiлiгiне де 
байланысты. Онын ею тYрi бар. Процестердщ бiрi есте сакталган бейнелердщ кейбiрiн 
iске косуга кемектеседi, ал е ш н ш а оларды накты кесюнге айналдырады. Мундай про­
цестер мидын тYрлi белiктерiнде орын алуы мумюн. Адамдардын эр нэрсен тYрлiше 
елестетуi оларда осы еш процестщ каншалыкты тиiмдi орын алатынына байланысты 
(Kosslyn, 1988).
Кез келген жастагы адамнын елестету тэсш не жYгiнуi н е т елестетуiне байла­
нысты. А б стр актт заттарга караганда, накты заттарды елестету онай. Елестету тэ- 
сiлiн пайдалануга эсер ететш факторлардын бiрi - адамнын оны колдану кабшетг 
Эйдетикалъщ бейне,
ягни фотографиялык ес суретке уксамайды (Leask, Haber, & 
Haber, 1969). Суретте кесшн толыгымен берiлсе, эйдетикалык бейнеде белшектенш 
берiледi. Адамдар бейне бiрден кершбейтшш, белшектенiп, бiрде керiнiп, бiрде жо- 
галып отыратынын айткан.
Эйдетикалык бейне ересектерден герi балаларда кебiрек кездесед (Gray & 
Gummerman, 1975), -rimi балалардын арасында да жиi ушырасады деуге болмайды (5%- 
дай). Жас улгая келе эйдетикалык бейне жогалады, ол визуалды ойлаудын орнын вербал­
ды ойлау басуымен байланысты болуы мумшн. Бул ересектер накты бейне калыптастыра

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: