Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd
жүктеу/скачать 18,62 Mb. Pdf көрінісі
|
Дейл Шунт
| Тарихи кезкарастар
¥цсас элементтер. Мшез-кулык (рефлекс) теориялары бойынша (3-тарау) трансфер дщ орын алуы жагдайлар арасындагы уксас элементтерге немесе уксас сипаттарга байланысты. Торндайк (1913b) жагдайларда кездесетш уксас элементтерге (ттр к ен - дiргiштер) сэйкес жауап беру кажет болган кезде трансфер орын алады деп есептейдг ДаFды/тэжiрибе мен YЙ тапсырмасы арасындагы сынды тупнуска мен тасымалдана- тын/трансфер тапсырмалардын арасында да накты, кезге к е р ш п турарлыктай карым- катынас жYPyi тиiс. Терещрек ущлетш болсак, бул кезкарас ете кызыкты. 602 - 376 = ? есебiн шы- гарып Yйренген окушылар бул бш м ш 503 - 287 = ? есебiн шыгаруда колдана алады. Дегенмен кандай элементтер калай уксас болуы керек деген орынды сурак туындайды. Азайту кезiнде осы сиякты сандардын б£р баганда болуы шарт па? Алайда 42 - 37 = ? есебш шыгара алатын балалар 7428 - 2371 = ? есебi тура сондай ретпен курылса да, оны шыгаруга шамалары жете бермейпшн муFалiмдер бiледi. Осы сиякты зерттеу нэ- тижелерi уксас элементтер угымына кYмэн келтiрдi. Сонымен катар уксас элементтер 259 6 -Т А Р А У бар болганымен, окушылардын оларды тани бшгеш кажет. Олар уксастык жок деп ой- ласа, еш трансфер орын алмайды. Демек, уксас элементтер женщдеп т и р трансфер- дщ барлык турш тус1нд1рш бере алмайды. М енталды пэн. Менталды пэн туралы кагиданын да трансферге катысы бар (3-тарау). Бул кагида бойынша белгш б1р пэндерд1 (мысалы, математика, классика) уйрену жалпы ой эрекетш арттырып, баска пэндерге караганда, жана к о н т е н т уй- рену процесш жещлдетедг Бул кезкарас Торндайктын ыкпалымен калыптасты жэне н епзп дагдылар мен бшмд1 игеруге кажетп усыныстар ретшде эл1 де анда-санда ке- ршю берш калады (мысалы, Hirsch, 1987). Торндайктын зерттеулер1 (1924) менталды пэн идеясын колдамайды (3-тарау). Керюшше, Торндайк окушынын бастапкы менталды кабшетз жана б ш м алуды же- щлдетед1 деп ойлады. Кдндай да б1р курстын басында-ак осы пэн жайлы белгш б1р бшм1 бар екенш керсеткен окушылар курстан кеп б ш м ала алган. Зерттеулер- дщ интеллектуалдык кундылыгы бул тэсшдер окушылардын ойлай бшу кабшетш каншалыкты жаксартатынын емес, кершнш е, окушылардын кызыгушылыгы мен максатына калай эсер ететшш керсетедг Генерализация. Скиннердщ (1953) оперантты шарттылык теориясы б1р дискрими- натив ттркен д 1 ргш тщ екшш1 ттркенд1ргш ке берген жауабын генерализациялау/ жалпылау кезшде трансфер орын алады деп есептейдг Мысалы, конырау согылган кезде окушылар кыаптарын устелдщ устше койып уйрену1 керек. Баска жерге бар- ганда да, конырау согылган кезде олардын кгтаптарын жинастыра бастауы бш м н щ жалпыланганын керсетедг ¥ксас элементтер сиякты, генерализация угымынын да жаксы жактары бар. Эрине, генерализация кезшде кейб1р трансфердщ орын алатыны рас жэне автоматты турде юке асуы мумкш. Б1р сабакта ездерш дурыс устамаганы ушш жазаланган окушылар келеа са- бакта ондай эрекет жасамайды. Кызыл жарык жанганда токтауды уйренген журпзуштер кай мезгщ болса да, баска жерде де кызыл жарык жанганда, осы дагдыны кайталай бередг Алайда генерализация тэсш нде де кемшшктер жок емес. ¥ксас элементтер сияк ты, мунда да сурактар туындайды. Мысалы, жауап кай кезде жалпыланады? Жагдай- ларда уксас касиеттер ете кеп болады, алайда б1з олардын тек кейб1рше гана жауап берш, баскаларын назардан тыс калдырамыз. Айталык, кызыл жарык жанган кезде баска жагдайларга кещл белмейшз. Сейте тура, асыгыс болсак немесе манайымызда келш кершбесе, кызыл жарыктан ете шыгатын кездер1м1з де болады. Демек, жауа- бымыз туракты емес, ол б1здщ жагдайды танымдык тургыдан багалауымызга байла- нысты. Генерализациянын осылайша автоматты турде юке аспайтынына баска да мы- салдар келшруге болады. Адамдар ездершщ жауаптары белгш б1р жагдайга сай келе ме дегенд1 унем1 нактылап отыратындыктан, танымдык процестер генерализациянын кебше катысады. Демек, танымдык процестердщ релш ескермегендштен, генерали- зацияны эл1 де толык емес деуге болады. жүктеу/скачать 18,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|