Бағдарламасы студенттері үшін шымкент, 2023 2
жүктеу/скачать 4,58 Mb. Pdf көрінісі
|
1o8jpdncqJpB9LArsctL2Ms8POaKSemXzuEP9c14
| А + В→М,
2. A + C→N Демек, ілесімді реакциялар екі сатыдан тұрады. Оның бірінші сатысындағы реакция ешнәрсеге тәуелсіз, өздігінен жүре береді, яғни А және В реагенттері М өнімін түзеді. Ал екінші реакциядағы А мен С реагенттері өздігінен реакцияға түспейді және N өні-мі шықпайды. Ал, егер А, В және С реагенттерін бір реакторға салса, онда әуелі М түзіледі де оған ілесе екінші реакция жүріп, оған орай N өнімі пайда болады. Оған екі мысал келтірейік: 1. Н 2 О 2 (А) +Fе 2 +(B)→Ғе 3 +(М) +Н 2 O 2. Н 2 O 2 (A)+2НІ(С)→І 2 (N)+2Н 2 O Мұндағы бірінші реакция бойынша екі валентті темір тұздары, айталық FeSО 4 , сутектің пероксидінде ешнәрсеге тәуелсіз өздігінен жүреді, яғни темір (II) сульфаты тотығып, үш валентті темір сульфатына айналады. Ал екінші реакцияны жеке бөліп алса, ол өздігінен жүрмейді. Ол тек бірінші реакция жүріп, темір (III) сульфаты пайда болғанда ғана сол реакцияға ілесе жүреді де, иодты сутек қышқылындағы иодтың тотықсыздануы темір (III) сульфатына орайлы келеді. Мұндай реакциялар органикалық химияда, әсіресе, биохимияда жиі кездеседі. Мысалы, индиго деп аталатын қара көк бояудың судағы ерітіндісі ауадағы не ерітіндідегі оттекпен тотықпайды, ерітінді реңі оңалмайды. Ал, егер осы ерітіндіге бензальдегидті қосса, ерітінді бояуы оңалады. Сөйтсе, бояу ерітіндісіне қосылған бензальдегид ондағы оттекпен әрекеттесіп, тотыққанда бензой қышқылы түзіледі де, оған ілесе индиго тотығып, бояу оңалады да, изатин дейтін әлсіз органикалық қышқыл түзіледі: 1. О 2 (А) +C 16 H 10 О 2 N 2 (B)→2C 8 H 5 О 2 N 2 (M)– изатин индиго 2. О 2 (А) + С 7 Н 6 О (С)→С 7 Н 7 О 2 (N) – бензой қышқылы. бензальдегид Бұл құбылысты 1905 жылы Н.А.Шилов жан-жақты зерттеген және оны химиялық индукция (ықпал) деп атады. Осы реакциялардағы ортақ А реагенттерін (сутек пероксиді және оттек) актор, В қосылыстарын – акцептор, ал С – индуктор дейді. Қайтымды реакция деп жылдамдығы тура және кері жүретін реакциялардың жылдамдық айырымына теңелетін реакцияларды айтады: B A 1 1 B A R 2 R 1 69 Қайтымды реакцияға мысал ретінде сірке қышқылы мен этил спиртінің арасында жүріп, күрделі эфир мен судың түзілетін реакциясын алуға болады: Н 3 ССООН → С 2 Н 5 ОН Н 3 ССООС 2 Н 5 + Н 2 О. Мұнда тура реакцияның жылдамдығы уақыт өткен сайын төмендеп, кері реакцияныкі артады және бұл құбылыс осы екі реакцияның жылдамдықтары өзара теңелгенше, динамикалық тепе-теңдік орнағанша жүреді. Мұндай реакцияның константасы тура және кері реакциялардын. жылдамдық константаларының қатынасына тең: B A 1 1 C C k dt dC ; А және В азаяды (15 а) 1 1 B A 2 1 C C k dt dC ; жүктеу/скачать 4,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|