0
0
2
/
1
k
2
C
(12б)
(12б) теңдеуді интегралдасақ:
t
k
C
C
ln
1
0
(13a)
Бұдан жылдамдық константасының уақытқа кері тәуелділікте, ал концентрацияға
тәуелсіз екені көрінеді. (126 а) теңдеуге С = С
0
/2 мәнін қойып, осы өзгеріске кеткен
жартылай уақытты табатын теңдеуді аламыз:
1
2
2
/
1
k
ln
(13б)
Реакция ретін анықтау әдістері. Реакциялардың ретін анықтау үшін шешуі
барынша жеңіл, қарапайым кинетикалық теңдеуді қолданады. Әрине, мұндай теңдеуді
құрастыру мақсатымен іс жүзіндегі тәжірибелерді тұрақты және айнымалы мәндегі
концентра-цияда алынған реагенттерді әрекеттестіреді. Мұндайда химиялық реакция
теңдеуіндегі коэффициенттерді 1-ге тең етіп алған ыңғайлы. Кейде тек бір-ақ реагентті
ғана бақылап өлшейді де басқа заттарға назар аудармайды, өйткені осы бақылаудағы
заттың өзгерісі, басқалармен тікелей байланыста ғой.
алынған концентрация бойынша осы реагенттің реакциядағы ретін анықтайды.
Енді мұндай істі процеске қатынасы бар басқа реагенттерге қолданып, олардың да
әрқайсысының ретін табады. Сөйтіп табылған жеке реагенттердің ретін жинақтай отырып,
жалпы ре-акция ретін анықтайды. Реакция ретін анықтауда барынша жиі кездесетін
әдістерді қарастырайық.
1. Орынға қою әдісі тәжірибе кезінде алған мәліметтерді пай-даланады. Ол үшін
жылдамдықтың уақытқа байланысын өрнек-тейтін теңдеулерге алдын ала жүргізген
тәжірибеден алған дерек-терді қойып, олардың қайсысына сәйкес екенін анықтайды. Егер
осы теңдеулердің қайсысы реакция жылдамдығының константасы-на тура келсе, онда бұл
реакция осы теңдеу өрнектейтін реттілікте болады.
2. Вант-Гофф әдісі (графикалық әдіс). Бұл әдіс бойынша тәжі-рибе кезінде алынған
нақтылы деректерді логарифмдеп,
C
lg
f
lg
график тұрғызады. Егер
n
C
k
теңдеуді логарифм-десе:
C
lg
n
k
lg
lg
Бұл теңдеудегі lg и-нің lg С-ге тәуелділігі түзу сызықты болуы керек, ал осы
түзудің көлбеулігін көрсететін тангенс бүрышы реакция ретін нұсқайды. Мұнда
жылдамдық шамасын
= f(C) тәуелділігіне қатынасы бар кинетикалық қисықты
графикалық жолмен дифференциалдап табады.