Республикасы Білім және ғылым министрлігі

7 
7 
8. ОҚУ САЃАТТАРЫНЫЊ ТАҚЫРЫП БОЙЫНША БӨЛІНУ КЕСТЕСІ
 
№
 
 
Тараулар атауы,
 
реті
 
Аудиториялық сабақтар
 
Аудиториядан
 
тыс сабақтар
 
лекция
 
прак
 
сем
 
 
лабор
 
ОБСӨЖ
 
СӨЖ
 
1.
Кіріспе. Жантану ѓылымыныњ 
оќыту пєні және негізгі даму 
кезеңдері.
1 
1 
4 
2.
Жантану 
ѓылымыныњ 
салалары мен тармаќтары.
1 
1 
4 
3.
Қазіргі
заман 
психологиясының 
мақсат
-
міндеттері мен ғылымдар 
жүйесінде алатын орны.
1 
1 
4 
4.
Зерттеу єдістерініњ т‰рлерін 
сипаттау.
1 
1 
4 
5.
Ми және психика
1 
4 
6.
Психиканың дамуы және 
бейнелеу 
теориясы 
тұрғысынан түсіндіру.
1 
1 
4 
7.
Психика және сана.
1 
4 
8.
Іс
-
әрекет. Адам іс
-
әрекетінің
түрлері.
1 
1 
4 
9.
Дағды, икем, әдет туралы.
1 
4 
10 
Қарым
-
қатынас.Адами 
ортақтасудың 
жалпы 
сипаттамасы.
1 
1 
4 
11 
Ортақтасудың 
коммуникациялық жағының 
сипаттамасы.
1 
1 
4 
12 
Ортақтасудың перцепциялық 
жағының сипаттамасы..
1 
4 
13 
Ортақтасудың интеракциялық 
жағының сипаттамасы..
1 
4 
14 
Топтар
және оның түрлері..
1 
1 
4 
15 
Ұжым
туралы..
1 
4 
16 
Психиканың құрылымы.
1 
4 
17 
Жеке тұлға және оның 
психологиялық табиғаты.
1 
1 
4 
18 
Жеке тұлғаны зерттеудің 
мақсат
-
міндеттері және оның 
қоғамдық
мәні.
1 
1 
4 
19 
Темперамент. 
Темперамент 
туралы теориялар.
1 
1 
4 
20 
Темперамент 
типтерінің 
психологиялық сипаттамасы.
1 
1 
4 
21 
Мінез жөнінде түсінік. Мінез 
туралы теориялар.
1 
1 
4 
22 
Типтік мінез бітістері. Ұлттық 
мінез.
1 
4 
23 
Қабілет
жөнінде 
түсінік. 
Қабілет
туралы теориялар.
1 
1 
3 
24 
Қабілет
және 
нышан. 
Бейімділік, 
талант, 
дарындылық туралы.
1 
1 
4 
25 
Зейін жөнінде түсінік.Зейіннің 
түрлері.
1 
1 
4 
26 
Зейіннің негізгі қасиеттері.
1 
3 
27 
Түйсіктер. Түйсіктердің негізгі 
ерекшеліктері.
1 
1 
4 
28 
Түйсіктердің
түрлері.
1 
3 

8 
8 
29 
Қабылдау. 
Қабылдаудың 
негізгі ерекшеліктері.
1 
4 
30 
Байқау және байқағыштық.
1 
2 
31 
Уақытты 
және 
кеңістікті 
қабылдау
. 
1 
1 
3 
32 
Ес. Ес туралы теориялар.
1 
2 
33 
Естің түрлері.
1 
1 
3 
34 
Ес процестері. Естің маңызы.
1 
1 
2 
35 
Ойлау
-
таным 
процестерінің 
жоғарғы сатысы.
1 
3 
36 
Ой тәсілдері
1 
1 
2 
37 
Ойлаудың 
түрлері 
мен 
формалары.
1 
1 
3 
38 
Сөйлеу туралы жалпы түсінік.
1 
2 
39 
Сөйлеудің түрлері. Сөйлеу 
мәдениеті.
1 
1 
3 
40 
Қиялдың
тарихи 
даму 
жолдары.
1 
2 
41 
Қиялдың
түрлері. Қиял және 
ғылыми
техникалық прогрес.
1 
1 
3 
42 
Сезім мен эмоция жөнінде 
түсінік.
1 
2 
43 
Сезімнің түрлері. Күрделі 
эмоциялар.
1 
1 
3 
44 
Ерік жөнінде түсінік.Ерік 
туралы теориялар.
1 
2 
45 
Ерік 
сапалары.Ерікті 
тәрбиелеу
жолдары.
1 
1 
3 
Барлығы:
 
45 
27 
 
153 

9 
9 
9.
 
ЛЕКЦИЯ САБАҚТАРЫ
 
 
1- 
лекция.
 
 
Таќырыбы: 
Жантану ѓылымыныњ оќыту пєні, міндеттері мен маңызы.
Жоспары: 
1.Жантанудыњ ѓылым ретіндегі аныќтамасы.
2.Жан ќ±былыстарын ѓылыми т±рѓыдан т‰сіну.
3. Ќазіргі заман психологиясыныњ міндеттері.
4. Психологияныњ ѓылымдар ж‰йесіндегі орны.
 
5. 
Психологияны оќып
- 
‰йренудіњ мањызы.
 
Лекция маќсаты:
Студенттерді қазіргі заман психологиясының міндеттері мен ғылымдар 
жүйесіндегі алатын орны және маңызымен таныстыру.
Лекция мєтіні
:
1. 
Психология
-
психикалық құбылыстардың (жан қуаттарының) пайда болу, даму 
және қалыптасу заңдылықтарын зерттейтін ғылым.
Психикалық құбылыстар бізді қоршап тұрған сыртқы дүние заттар мен құбылыстарының 
мидағы әр түрлі бейнелері болып табылады. Олар (түйсік, елес
, 
ой, сезім, тілек қабілет, 
қызығу, мінез, әдет т.б) көпшілігімізге өз тәжірибиемізден жақсы мәлім, тілімізде жиі 
кездесетін ұғымдар. Бір қарағанда бұлардың мәнін әрқайсымыз тез ажырататын да, білетін 
сияқтымыз. Бірақ психикалық құбылыстардың мәнін ғылыми тұрғыдан түсіну арқылы ғана 
жан
-
жақты ажыратуға болады. Гректің екі сөзінен тұрады: оның біріншісі 
– 
“псюхе” (жан), 
екінші 
– 
“логос” (сөз, ілім). Сөйтіп, бұл сөз “жан туралы ілім” деген ұғымды білдіреді.
Ерте замандарда пайда болып
, 
ғасырлар
бойы соқыр сенім нанымдар мен кейбір 
зиялылардың көз қарастарында насихатталып келген түсініктер бойынша адамзат тәннен 
тәуелсіз “жан” болады, мәңгі бақи жасайтын жан адамның барлық психикалық тіршілігінің 
(ойының ,сезімінің, еркінің) иесі де себепшісі
де. Жан туралы осындай жалған түсініктің
пайда
болуынада алғашқы адамдардың табиғат сырларын дұрыс түсіне алмауы себеп болды. 
Олар дүниеде табиғатқа бағынбайтын одан оқшау тұратын ерекше бір сиқырлы күш бар, 
ал жан болатын болса соның бір көрінісі, ұйқы кезінде ол денеден уақытша шығып
кетеді де 
адам оянған кезде қайтып келеді, егер келмей қалса, адам өледі деп тұжырымдады. Жан 
туралы осы тектес қарапайым түсініктердің пайда болуы адамдардың өздерінің дене 
құрылысы
жайында ғылыми түсінігі жоқ кездерде
яғни
жан мен тәннің толысуы бір
-
бірімен байланысын дұрыс ажырата
-
алмай жан өлгеннен 
кейін денеден шығып кететіні, мәнгі бақи өмір сүретін нәрсе деп ұғынудың натижесі еді.
2. 
Жан туралы ғылыми түсінік ежелгі гректердің әмбебап ғалымы Аристотель есімімен 
байланысты. Екі жарым мың жылға созылған осынау кезеңде психология басқа 
ғылымдармен
(философия, медицина, әдебиет, жаратылыстану, т.б) аралас дамып келді. 
ХІХ
-
ғасырдың
екінші жартысынан былай
қарай
ғалымдар
жан құбылысьарын (түйсік, ес, 
ойлау, қиял, т.б) тәжіребие жүзінде әртүрлі құрал
-
жабдық аспаптардың көмегімен зерттей 
бастады. Осы кезден бастап психология өз алдына дербес отау тігіп, тәжірибиелік
ғылым
ретінде дамыды. Ғылымның осы саласына экспериментті тұнғыш енгізген неміс ғұламасы В. 
Вундт болды.
Психикалық әрекетті ғалымдар бейнелеу теориясы негізінде түсіндіреді.
Осы қисынның іргетасы Әл
-
Фараби еңбектерінде алғаш сөз болған
. 
Әл
-
Фараби 
“Философиялық трактаттар”. Алматы ғылым 1973, 301
-
бет. Бұл теория бойынша сыртқы 
дүние біздің сезімде
, 
мида
, 
түйсік, қабылдау, елестеу, ой
-
сезім түрінде бейнеленеді. 
Бұлардың бәрін бір сөзбен адамның санасы немесе психикасы деп атайды. 
Неорганикалық материяның (өлі табиғат) өзінде де түрлі нәрселер сәулеленеді. Мәселен, 
заттың айнадағы сәулесінен біз оның суретін көреміз, ал егер затты алып кетсек
оның 
суретінің де айна бетінен жоғалып кететіні мәлім. Психикалық бейне де осы іспеттес яғни 

10 
10 
сыртқы орта әсер етпейінше мида еш
қандай
психикалық құбылыс пайда болмайды. Айна 
бетіндегі бейнеде адам миындағы бейнеде “бейнелену” деген бір сөзбен аталғанымен
бұл 
екеуінің арасындағы айырмашылық жер мен көктей. Айна бетіндегі сәуле “жансыз” сәуле 
болып табылады. Ал адам миындағы пайда болатын бейнелеу процесінің айна бетіндегі 
сәуледен бір ерекшелігі соңғы бейне өте күрделі, ол жүйке процестерінің жұмысынан туады. 
Мидағы бейненің екінші бір ерекшелігі 
– 
сөздің жәрдемімен бейнеленуі. Бейнеленудің осы 
бір түрі ұзақ уақыттық тарихи дамудың нәтижесінде адамдардың еңбек ету қызметінің 
негізінде пайда болған.
Айналадағы заттар мен құбылыстардың
адам миында бейнеленуі жануарлардан бөлек, 
өзгеше
жолмен, белсенді түрде сөздің көмегімен жүзеге асады. Адам қоғамдық
-
әлеуметтік
өмірдің
жемісі
болғандықтан, оның бейнеленуі ұғым, пікір, ой қорытындысы түрінде 
көрінеді. Ол белсенді әрекеттену негізінде, әртүрлі
объектілермен қатынас жасап, өзі
солардың бейнеленуіне мүмкіндік туғызады. Бейнелену 
– 
заттың миға әсер етуінен ғана 
болатын бір жақты процесс емес, субъект (адам) пен объектінің (сыртқы орта) өзара 
байланысының нәтижесі. Адам сыртқы ортаның тигізген әсерін, шама
-
шарқынша өңдеп, 
саналы
түрде бейнелейді. Бейнелену ми қабаты жықпылдарында адамның жас мөлшері, 
білім, дағды, икемі, тәжірибесіне орай түрлі деңгейде көрініп отырады. Ғылыми түсінік 
бойынша, психика, сана зат емес, оны көруге де, суретін түсіріп алуға да болмайды. Сана
-
сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының мидағы бейнесі. Ол материалдық бейне емес, 
идеалдық бейне. Сана шындықтың жай суреті, оның жансыз көшірмесі емес, адамның 
басында, жүйке жүйесінде жасалып жататын шындықтың күрделі бейнесі. 
3. 
Қазіргі кезеңде психология ғылымы алдында тұрған теориялық және практикалық
міндеттердің сан қилылығына орай үлкен қарқынмен дамуда. Психологияның негізгі
міндеті психикалық іс
-
әрекетті
оның даму барысымен байланыстыра зерттеу. Соңғы
он
жылдықтарда психологиялық зеттеулер аймағы біршама кеңейіп, жаңа ғылыми бағыттар
мен салалар дүниеге келді. Психология ғылымының түсініктер қоры өзгерді, жаңа
болжамдар мен тұжырымдар үздіксіз өрістеуде, психология бұрын
кезікпеген
эмпирикалық деректермен толығуда. Б.Ф. Ломов «психологияның методологиялық және
теориялық проблемалары» атты еңбегінде қазіргі заман ғылымының жағдайын сипаттай
келе, «бүгінгі күнде психологияның әдіснамалық проблемалары мен оның жалпы 
теориясын бұдан да бұлай тереңдетіп зерттеудің қажеттігі күрт жоғарылады», 
-
деп
жазады. 
Психикалық құбылыстардың мәнін тануда Б.Ф.Ломов өзінің еңбегінде психология
ғылымының
тірек категорияларын, олардың жүйелі өзара
байланысын, жалпылығын,
сонымен бірге бұл категориялардың өзіндік дербестікте екенін айқындап берген. 
Ғалым
психологияның келесі тірек категорияларын атайды: бейнелеу категориясы, іс
-
әрекет
категориясы жеке адам категориясы, тіл
-
қатынас
категориясы, сондай
-
ақ
жалпылық мағынасына орай категория санына жататын түсініктер
- 
« әлеуметтік » және 
«биологиялық». 
Адамның әлеуметтік және табиғат қасиеттерінің объектив байланыстарын, оның
дамуындағы биологиялық және әлеуметтік себеп
-
салдарлық қатынастарды айқындау
ғылым
міндеттерінің ең бір қиыны. 
Алғашқы он жылдықтарда психологияның теориялық (дүниетанымдық) тарапы
басымдау болды. Ал қазіргі кезеңде оның қоғамдағы рөлі көп өзгеріске
ұшырады
.
Психологияның негізгі міндеті психикалық іс
-
әрекет
заңдарын даму барысында
зерттеп, тану. Осы заңдар арқылы объктив дүниенің адам миында қалай
бейнеленетіні, осыған орай оның әрекеттері қалай реттелетіні, психикалық қызметтің
дамуы мен жеке адамның психикалық қасиеттері қалай
қалыптасқаны
айқындалады. Психиканың объектив шындық бейнесі екені белгілі, 
сондықтан психологиялық зерттеулер ең алдымен психикалық құбылыстардың адамның
объектив өмір
шарттары мен қызметіне тәуелділігін тануға бағытталуы тиіс. Сонымен
бірге, адамдардың әрқандай іс
-
әрекеті
барлық уақытта адам өмірінің объектив 
жағыдайларымен байланысып қалмастан, оның субъектив мезеттерімен де қатынаста

11 
11 
болады. Психологияныњ басќа ѓылымдар ж‰йесіндегі орнын тануѓа орай психологиялыќ 
деректердіњ басќа ѓылымдарда пайдалану м‰мкіндіктерін жєне керісінше психология 
олардыњ нєтижелерін µзіне ќалай ќолданатынын жете т‰сінуге болады.Єр т‰рлі тарихи 
дєуірлердегі ѓылымдар арасындаѓы психологияныњ орны жантану білімдерініњ даму 
дењгейі мен сараптау схемасынан келіп шыѓады.Атап айту керек, ќоѓамныњ рухани даму 
тарихында бірде бір білім саласы ѓылымдар ж‰йесіндегі µз орнын психология сияќты жиі 
µзгертіп т±рѓан емес.Ќазіргі к‰нде академик Б. М. Кедров ±сынѓан сарап єдісі 
ќабылданѓан.Б±л єдіс ѓылымдар арасындаѓы мазм±ндыќ жаќындыќќа орай кµп тарапты 
байланыстарѓа негізделген. ¦сынылѓан схема
-
шыњдарына жаратылыстану, єлеуметтік жєне 
философиялыќ ѓылымдар ќонаќтаѓан
-
‰ш б±рыш формасында. Ѓылымдардыњ негізгі 
тобыныњ м±ндай орналасуы олардыњ пєні мен єдістерініњ психология пєні мен єдістеріне 
наќты жаќындыѓынан. Зерттеу барысында ќойылѓан міндеттерге орай психология µз 
баѓытын б±рыш шыњдарыныњ біріне б±рып отырады. Психологияныњ жалпы ѓылыми 
білімдер ж‰йесіндегі ќызметі
-
зерттеу обьекті адам болѓан барша ѓылым салаларыныњ 
жетістіктерін біріктіріп,байланыстыру.Сонымен,психикалыќ ќ±былыстардыњ адам µмірі мен 
єрекетініњ обьектив жаѓдайларына тєуелді зањдылыќтарын аша отырып,психология
осы 
єсерлердіњ мидаѓы бейнелену механизмдерін де айќындайды. Осыѓан орай,психология 
физиологиямен,дєлірек айтќанда, жоѓары ж‰йке ќызметі физиологиясымен µте жаќын 
байланыста болуы сµзсіз. Психологияныњ дербес ѓылымѓа айналуында оныњ 19
-
ѓ. басталѓан 
жаратылыстану ѓылымдарымен бірлікте зерттелуі ‰лкен мањызѓа ие болды.Осы 
байланыстыњ 
нєтижесінле 
психологияѓа 
экспериментальдыќ 
єдіс 
енді. 
(Г. 
Фехнер),рефлекторлыќ теория ашылды.(И.М.Сеченов, И.П.Павлов). Ќазіргі заман 
психология проблемаларыныњ зерттелуіне Ч.Дарвинніњ эволюциялыќ теориясы да ‰лкен 
ыќпалын тигізіп, тіршілік иелерініњ ќ±былмалы орта жаѓдайларына икемделудегі 
психиканыњ рµлін аныќтауѓа, жоѓары психикалыќ єрекет формаларыныњ ќарапайым 
т‰рлерден туындайтынын т‰сінуге м‰мкіндік берді.??
4. 
Психология ‰шін оныњ ќоѓамдыќ ѓылымдармен байланысы ‰лкен мањызѓа ие. 
Тарих, экономика, этнография, єлеуметтану, µнертану, зањ жєне т.б. зерттеулеріндегі 
проблемалар єрдайым психологиямен тікелей байланысты. Кµп жаѓдайда адамдардыњ жеке 
жєне ±жымдыќ єрекеттерініњ механизмі, єрекет, єдет, єлеуметтік баѓыт, тєртіп
-
талап 
стереотиптерініњ ќалыптасу зањдылыќтары жµніндегібілімдердіњ пайдаланбай, кєйіп, сезім, 
психологиялыќ климатты танып білмей, жеке адамныњ ерекшеліктері менпсихологиялыќ 
ќасиеттерін, ќабілетін, сезімін, мінезін, адам аралыќ ќатынастарын зерттемей, єлеуметтік 
процестер мен ќ±былыстардыњ мєні толыќ ашылмайды, яѓни, ыќшамдап айтсаќ, єлеуметтік 
процестерді зерттеуде психологиялыќ факторды ескерту зањды ќажеттілік. Психологиялыќ 
факторлар µздігінен єлеуметтік процестерді баѓыттай алмайды, керсінше, олардыњ µзін осы 
ќоѓамдыќ процестерді талдау арќылы т‰сіну м‰мкін. 
Психологияныњ педагогикамен байланысына аса назар аударѓан жµн. Єлбетте, б±л 
сабаќтастыќ б±рыннан да белгілі, кезінде К.Д.Ушинский: “Адамды жан
-
жаќты
тєрбиелеу 
‰шін оны жан
-
жаќты зерттеу ќажет”, 
-
деген еді. Б±л арада психологияныњ практикалыќ 
мањызы наќты кµрініп т±р. Егер педагогика психологиялыќ ќ±былыстардыњ табиѓаты 
жµніндегі білімдерге с‰йенбесе, онда ол ќара
-
д‰рсін педагогикалыќ кењестер мен 
кµрсетпелер жиынтыѓына айналып, шын мєнде ѓылым болудан ќалып, м±ѓалімге ешќандай 
жєрдем бере алмайды. Педагогиканыњ барша салаларыныњ (жалпы теория, дидактика, пєн 
єдістемесі, тєрбиесі теориясы) даму барысында психологиялыќ зерттеулерді ќажет ететін 
проблемалар туындап отырады. Психикалыќ процесс ж‰ру зањдылыќтарын; білім, ептілік 
жєне даѓдылардыњ ќалыптасуын; адам ќабілеттері мен мотивтерін, оныњ психикалыќ 
дамуын т±тастай білу оќудыњ єр сатысындаѓы білім мазм±нын аныќтау, оќу мен тєрбиеніњ 
ењ тиімді єдістерін наќтылау жєне т.б. сияќты µзекті педагогикалыќ проблемаларды шешуде 
келелі маѓына
-
мањызѓа ие.
Психологияныњ аса ќажеттігі педагогиканыњ тєрбие проблемаларына орай байќалады. 
Тєрбиеніњ маќсаты даму жолындаѓы ќоѓам талаптарына сай жеке адамды ќалыптастыру.
Ал 
б±л маќсатќа жету жеке адамныњ ќалыптасу зањдылыќтарын: баѓыт
-
баѓдар, ќабілет, 

12 
12 
ќажеттілік, д‰ниетаным жєне т.б. зерттеуді ќажет етеді. Айтылѓандар ќазіргі заман 
психологиясыныњ ѓылымдар тоѓысында т±рѓаныныњ дєлелі, яѓни психология бір жаѓында 
философия
ѓылымдары, екінші тарапында жаратылыстану ѓылымдары, ‰шінші жаѓында 
єлеуметтік ѓылымдар болѓан аралыќта орналасќан
Солай болса да, барша ѓылымдармен байланыса, психология µз пєніне, µзініњ теориялыќ 
принциптеріне жєне µзініњ зерттеу єдістеріне иелігімен дербестенетінін ±мытпау керек. 
Дербес ѓылым ретінде психология аймаѓында µзара байланысы сырт кµзге байќала 
бермейтін біршама ерекше білім салалары ±штасып жатады, мысалы, психофизиология мен 
єлеуметтік психология. Б±лар, сырттай ќараѓанѓа “сыйыспайтындай” болѓанымен, бір ѓылым 
саласынан, себебі олардыњ т‰пкі де т‰бегейлі міндеті бір
-
психикалыќ ќ±былыстыњ мєнін 
зерттеу. Психология ќай ѓылым саласымен байланысса да, оныњ зерттеу объектісі жалѓыз
-
аќ: ол
-
адам, оныњ психикалыќ процестері, ќалыптары жєне ќасиеттері. 
5. 
Жантану ғылымынан хабары бар кісі өзінің жан дүниесінің қыры мен сырын,
яғни жеке басының қайталанбас болмысын танып білуге, онымен ылғи да санасып
отыруға, сондай
-
ақ құрбы
-
құрдас, аға
-
іні, апа
-
сіңілі дегендей, ағайын
-
туыс, жегжат
-
жұрағаттарымен дұрыс қарым
-
қатынас
жасауға мүмкіндік алады. Айналадағы, толып 
жатқан фактілер мен қағида
-
ережелерді іріктеп, сұрыптап жүйеге салу түгілі, тіпті
бастан кешірген күйініш пен сүйініштің өзін басқа біреуге айтып беру де оңай тірлік
емес. Ал, көңіл күйіңді саналылықпен ұғынып, мінез
-
құлқыңды
басқару кімге болса да
ауадай қажет. 
Психологиядан біршама түсінігі бар адам өзін
-
өзі
аңғара алып, ұнамды
-
ұнамсыз
қасиеттерін
таразыға сала алады. Сонымен бірге кісінің өзін
-
өзі
тәрбиелей алуына, өз
мінезінің олпы
-
солпы жерлерін тап басып, кемістігін түзеуіне, өзіндік сана
-
сезімдері
мен қабілет бейімділіктерін дамыта түсуіне мүмкіндік береді. Жантану ғылымы, әсіресе, 
өзгелердің жан дүниесін танып
-
білу үшін қажет. Жан сыры туралы ғылымның
негіздерін меңгерген адам алдымен ақыл
-
ой жұмысын (кітап оқу, лекция тыңдау, өз
бетінше білімін көтеру, т.б. ) тиімді етіп ұйымдастыра алуға машықтанады ( шапшаң
оқу, тез жазып, жылдам есептеу, қысқа да нұсқа сөйлей алу, тәуліктегі уақытты 
барынша үнемдеп, дұрыс пайдалана алу, т.б. ) .
Психология пєні, сондай
-
аќ ілім
-
білімді миѓа саналылыќпен тоќудыњ т‰рлі айла,єдіс
-
тєсілдерін білуге адамды ж±мылдырумен ќатар, кісініњ ерік
-
жігерін, ќажыр
-
ќайратын 
шыњдай т‰суге, сезім д‰ниесін жетілдіре т‰суге жєрдемдеседі.Адамды байќаѓыштыќ пен 
байсалдылыќќа, зейінділік пен зеректікке, тапќырлыќ пен ойланѓыштыќќа баулып, 
тєрбиелейді.

жүктеу/скачать 1,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: