Кинематиканың негізгі ұҒымдары кинематика

КИНЕМАТИКАНЫҢ НЕГІЗГІ ҰҒЫМДАРЫ
Кинематика
деп денелердің қозғалысын зерттейтін, бірақ қозғалыстың туу 
себебін қарастырмайтын физиканың бөлімі.
Механикалық қозғалыс деп уақыт өзгерісінде кеңістікте дененің басқа денелерге 
қатысты орын ауыстыруын айтамыз.
Механикалық қозғалыс
– 
салыстырмалы. Бір дененің әр түрлі денелерге 
қатысты қозғалысы әр түрлі болады. Дененің қозғалысын сипаттау үшін, қозғалыс 
қай денеге қатысты қарастырылатынын белгілеу қажет. Бұл денені 
санақ денесі
деп атайды. Санақ денесі және уақыт 
– 
санақ жүйесін құрап, ол қозғалған дененің 
кез келген уақыттағы орнын анықтауға мүмкіндік береді.
Халықаралық бірліктер жүйесінде (СИ) ұзындықтың бірлігі ретінде 
метр
, ал 
уақыттың бірлігі ретінде 
– 
секунд
қабылданған. 
Әрбір дене белгілі бір өлшемдерге ие. Дененің әр түрлі бөліктері кеңістіктің әр 
түрлі жерлерінде орналасады. Алайда, механиканың көпшілік есептерінде дененің 
әр түрлі бөліктерінің орнын көрсетудің қажеті жоқ. Егер дененің өлшемдері басқа 
денелерге 
дейінгі 
арақашықтығынан 
аз 
болса, 
онда 
б
ұл
денені 
оның 
материалдық нүктесі
деп санауға болады. Мәселен, оны ғаламшарлардың 
Күннің айналасындағы қозғалысын зерттегенде алуға болады. Егер дененің 
барлық бөліктері бірдей қозғалса, ондай қозғалысты 
ілгерілемелі
қозғалыс деп 
аталады. Мысалы үшін, «Гиганттық дөңгелек» аттракционындағы кабиналар, 
жолдың түзу сызықтық бөлігіндегі автомобиль және басқалар ілгерілемелі 
қозғалады. Дененің ілгерілемелі қозғалысында оны материалдық нүкте ретінде 
қарастыруға болады. 
Өлшемдерін берілген жағдайда ескермеуге болатын денені материалдық нүкте 
деп атайды.
Материалдық нүкте ұғымы механикада маңызды орын алады. Уақыт өткенде бір 
нүктеден екінші нүктеге орын ауыстырғанда, дене (материалдық нүкте) дене 
қозғалысының 
траекториясы
деп аталатын қандай да бір қисықты сызады. 

Дененің кез келген уақыттағы кеңістікте орнын (
қозғалыс заңын
) 
x
= 
x
(
t
), 
y
= 
y
(
t
), 
z
= 
z
(
t
) координаттардың уақыттан тәуелділігінен (координаттық әдіс), не болмаса 
уақыттың бастапқы нүктеден берілген нүктеге жүргізілген радиус
-
вектордан 
тәуелділігінен (векторлық әдіс) анықтауға болады (сурет 1.1.1). 
Дененің орын ауыстыруы 
деп дененің бастапқы орнын оның кейінгі 
орнымен қосатын бағытталған кесіндіні айтады. Орын ауыстыру 
– 
векторлық 
шама.