Э. З. Дулаева ф.ғ. к., ҚазМемҚызпу аға оқытушысы
жүктеу/скачать 3,8 Mb. Pdf көрінісі
|
Түрікше оқулық
| Alıştırmalar:
Aşağıdaki cümlelerden geçişli ve geçişsiz fiilleri bulunuz ve altını çiziniz. 1. Sanjar havuzda yüzüyor. 2. Kar Doğu Kazakistan yollarını kapadı. 3. İşten geldiğimde babam gazetesini okuyordu, annem televizyon seyrediyordu. 4. Ağaçlar yakında yeşerecek. 5. Ona bir mektup yazacağım. 6. Telefin yere düştü. 7. Seni aradığını söyledi. 8. Hakem kaleciyi maçtan attı. 9. Medet’in fıkrasına çok güldük. 10. Dayımlar bugün tatile gidiyor. c) Oldurgan çatılı fiiller Tanımı: Geçişsiz fiillere - r, -tır, -t ekleri getirildiğinde geçişli oluyorsa bu fiillere Oldurgan fiiller denir. Fiillere -r, -tır, -t ekleri getirilerek yapılır. Pratik çözüm: Fiilden -tır, - t, -r eklerinin bulunduğu bölüm cümleden çıkarılır. Kalan fiil kökü ve ya gövdesi geçişsiz ise -tır, - t, -r ekleri aldığı için oldurgan; Geçişli ise -tır, - t, -r ekleri aldığı için ettirgen çatılı olur. Örnek: Polis bütün araçları durdurdu. 1. ‘’durdurdu’’ fiilinden fiil kökünü çıkaralım. Fiil kökü ‘’dur’’haline gelir. 2. ‘’ Onu dur’’ denmez, bundan dolayı geçişsizdir. 3. Geçişsiz ‘’dur’’fiili -dır eki aldığı için oldurgan çatılıdır. Örnek: Çocuğu diğer odada uyuttu. Akşama bana mantı pişirin. Anlattıklarıyla herkesi güldürdü. Altı çizili yüklemler -tır, - t, -r ekleri çıkarılınca cümlelerin yüklemleri ‘’uyu, piş, gül’’ olur. Bu halleriyle geçişsizdir. -tır, - t, -r ekleri aldıklarından oldurgan çatılı fiillerdir. d) Ettirgen çatılı fiiller Tanımı: Geçişli fiillere -tır, - t, -r ekleri getirildiğinde fiil geçişliğini devam ettiriyorsa bu fiillere Ettirgen fiiller denir. Geçişli olan ve geçişliği artan fiillerdir. Ettirgen fiiller жүктеу/скачать 3,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|