Э. З. Дулаева ф.ғ. к., ҚазМемҚызпу аға оқытушысы



Pdf көрінісі
бет48/146
Дата03.10.2024
өлшемі3,8 Mb.
#205569
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   146
Байланысты:
Түрікше оқулық

 
6.
Lütfen Dönüşlü fiil yapınız. 
Esen Hanım işe gitmek için hazırla................... , giy................ , tara................. , 
boya......................., süsle................... . 
Ahmet sabah kalktıktan sonra yıka.............. , sabunla.................., kurula............ ve giy.............. .
 
7. Aşağıdaki cümlelerin fiillerini karşılarında gösterilen çatılara çeviriniz. 
Paketi ona göndermişler. (edilgen) 
Küçücük çocuk elbiselerini kendisi giyiyor. (dönüşlü) 
Sonunda hepimiz birbirimizi anladık. (işteş) 
 
8. Aşağıdaki cümleleri karşılarında gösterilen fiil çatılarına çeviriniz. 
a. Cumhurbaşkanı vatandaşları sandık başında oy kullanmaya çağırdı. (edilgen fiil) 
b. Sinirli ve huysuz olduğu için onu hiç kimse sevmiyordu. (edilgen fiil) 
c. O kadar yorgunum ki adeta yatakta salla................. (dönüşlü fiil) 
d. Hırsızlar aylarca o mağarada sakla........................... (dönüşlü fiil) 
 
9. Eşleyelim, tamamlayalım 
a. Banyodan çıktıktan sonra iyice kaşı......................... 
b. Gelin nikahtan önce aynanın önünde kurula...................... 
c. Sivrisinekler yüzünden sabaha kadar süsle.......................
d. İki kardeş hiçbir konuda çarp........................
e. Otobüs bir kamyonla anla........................ 
f. Apartmandaki komşularımızla her zaman selamla................... 
NESNE – YÜKLEM İLİŞKİSİ 
Fiiller, nesne alıp almamaları bakımından dörde ayrılır. 
Nesne – fiil ilişkisinde fiilin çatısını değiştiren 3 eklerin yardımıyla yapılır. 
- dIr:
- r: 
- t: 
a) Geçişli çatılı fiiller 
Nesne alan ya da alabilen fiillerdir. Yükleme yöneltilen 
Neyi, Kimi
sorularına cevap verir.
Pratik çözüm:
Bir fiilin geçişli olup olmadığını anlamanın en kısa yolu: Nesne yerine 
Onu 
sözcüğünü koyabiliriz. Cümleyi, yüklemi onu sözcüğüyle birlikte okuyup anlamlı bir yargı elde 
ediyorsak o cümle geçişli çatılı; yüklemi onu sözcüğüyle okuyamıyorsak geçişsiz çatılı cümledir. 
Örnek:
Sabahtan beri kitap okuyor. 
Seninle sonra konuşuruz. 
O da her söyleyene gülüyor. 
Bu cümleleri nesne- yüklem ilişkisine göre inceleyelim. 
1. cümle, (onu) okuyor şeklinde söylenebilir. Geçişli çatılıdır. ‘’Bu kitabı’’nesnedir. 
2. cümle, (onu) gülüyor şeklinde söylenemez. Bundan dolayı geçişsizdir. 
Örnek:
Uzun zamandır her şeyi biliyordum. 
O hiçbir zaman bizi beklemedi. 
Uzun zamandan sonra bulduk. 
Sen de aramalıydın. 
Altı çizili eylemler kimi, neyi sorularının cevabını verebiliyor; aynı zamanda ‘’onu’’ sözcüğünü 
de alabiliyor. Böylece eylemler geçişlidir. 
b) Geçişsiz çatılı fiiller 
Nesne alamayan fiillerdir.
Örnek: 
Saatlerdir uyuyor. 
Nesne-yüklem ilişkisine göre inceler olursak: Yüklem ’’neyi uyuyor’’ , ‘’kimi uyuyor’’ sorularına 
cevap alınmaz.; aynı zamanda ‘’onu uyuyor’’ da denemiyor. Böylece Geçişsiz çatılı fiildir.


Örnek: 
Sabahtan buraya geldiler. 
Ağladım o güzel günlerin ardından. 
Nedense birdenbire bayılıverdi. Altı çizili fiiller geçişsiz çatılıdır. 
NOT:
Bir fiilin geçişli olabilmesi için cümlede mutlaka nesne olması şart değildir. Cümlede nesne 
olmasa bile cümle geçişli olabilir. Önemli olan ’’neyi, kimi’’ sorularını sorup soramadığımızdır.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   146




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет