§ 61.  ОРГАНИКАЛЫҚ  ХИМИЯДА  ҚОЛДАНЫЛАТЫН

49
Метан СН
4
 мен этан С
2
Н
6
 молекулаларындағы атомдардың байланысу 
тәртібін қарастырайық. Органикалық зат молекуласындағы көміртек 
атомы әрқашан төрт валентті екенін есте сақтау керек:
Н Н
Н Н
Н—С—С—Н
Н
Н
Н—С—Н
Атомдардың байланысу тәртібін сызықшалармен көрсететін формула 
құрылымдық формула деп аталады.
Әрбір  затқа  бір  ғана  құрылымдық  формула  сәйкес  болады. 
Химик-органиктер  белгілеудің  басқа  түрін  қолданады:  валенттілік 
сызықтармен  көміртек-көміртек  С—С  байланысын  ғана  белгілейді. 
Мұндай  формулаларды  қысқартылған  құрылымдық  формулалар 
(жартылай құрылымдық) деп атайды. Мысалы, этанның құрылымдық 
формуласын басқаша былай жазуға да болады:
СН
3
—СН
3
Құрамында үш көміртек атомы бар С
3
Н
8
 пропанның қысқартылған 
және толық құрылымдық формуласын жазайық:
Н Н Н
Н Н Н
Н—С—С—С—Н
Пропанның толық 
құрылымдық формуласы
СН
3
—
 
СН
2
—
 
СН
3
Қысқартылған 
құрылымдық формуласы
Кейде құрылымдық формулаларды жазу кезінде көміртек атомдары 
арасындағы химиялық байланысты ғана көрсетеді. Ол — молекуланың 
көміртектік  қаңқасы  деп  аталады.  Көміртектік  қаңқа  басқаша 
көміртектік тізбек деп те аталады. Этан және пропан үшін ол былай 
жазылады:
 
—С—С—
 
—С—С—С—
 
Этанның көміртектік қаңқасы 
Пропанның көміртектік қаңқасы
Көмірсутек молекуласындағы көміртек атомы құрылымдық форму-
лаларда жазғанымыздай түзу сызық бойымен емес, ирек тәрізді орна-
ласады (82-сурет). Оның себебі, көміртек атомдарының валенттік бай-
ланыстары тетраэдрлік бағытта орналасқан. Метан молекуласындағы 
сияқты  тізбекте  көміртек  атомдарын  байланыстыратын  коваленттік 
байланыстар арасындағы бұрыш 109°28
′ (83-сурет). 

50
82-сурет. Көмірсутектердің ирек пішінді молекулалары
а
ә
83-сурет. Метан молекуласының: 
а — кеңістіктік, ә — шарөзекті модельдері 
Басқа көмірсутектердің электрондық және кеңістіктік құрылысы 
метан молекуласының құрылысына ұқсас.
Этан молекуласында C
2
H
6
 химиялық байланыс көміртек атомда ры-
ның арасында екі гибридті электрон бұлттарының бүркесуінен түзіледі 
(84-сурет).
84-сурет. Этан молекуласының түзілуі
Сол себептен көміртектің гибридті электрон бұлттары тетраэдрдің 
төбесіне бағытталған. Пропан C
3
H
8
 молекуласы түзілгенде көміртектік 
тізбек ирек пішінді қабылдайды. Көміртек атомдарының арасындағы 
байланыс ұзындығы 0,154 нм (1,5Å) (85-сурет).
109° 28’
85-сурет. Пропан молекуласының түзілуі

51
Көбінесе көмірсутектердің құрылымдық формуласында химиялық 
таңбаны көрсетпейді, көміртек атомдары арасындағы байланысты ирек 
сызықтармен көрсетеді (45-кесте).
45
-кесте
Этан
С
2
Н
6
Пропан
С
3
Н
8
Бутан
С
4
Н
10
Пентан
С
5
Н
12
Гексан
С
6
Н
12
 
Органикалық химияда молекулалық, эмпирикалық, 
құрылымдық (кеңістіктік) формулалар қолданылады. 
Молекулалық  формула  молекуладағы  атомдардың 
сапалық және сандық құрамын көрсетеді. Химиялық 
қосылыстың  эмпирикалық  формуласы  (қарапайым 
формула) молекуладағы атомдардың саны және құры-
лысы туралы ешқандай ақпарат бермейді. Ол қосылыстағы элементтердің 
мольдік мөлшерін көрсетеді. Құрылымдық (кеңістіктік) және электрон-
дық  формулалар  молекуладағы  атомдардың  байланысу  тәрті бін 
көрсетеді. Әрбір жеке заттың өзіне тән тек бір ғана формуласы бар.
  1.  Органикалық химияда қандай формулалар қолданылады?
 
2.  Молекулалық формула нені білдіреді?
 
3.  Эмпирикалық формула дегеніміз не және ол нені білдіреді?
 
4.  Құрылымдық формулалар дегеніміз не? Мысалдар келтіріңдер.
 
5.  Қаныққан көмірсутектердің молекулалары неліктен ирек пішінді болады?
 
6.  Гибридтенудің қандай түрлерін білесіңдер?
 
7.  Көміртек атомының sp- гибридтену кезіндегі кеңістіктік құрылысы мен байланы-
сына сипаттама беріңдер.
 
8.  Суретте екі көмірсутектің молекулалық модельдері бейнеленген: 
 
 
 
  A) заттардың молекулалық формулаларын жазыңдар;
 
  B) құрылымдық формулаларды жазыңдар;
 
  C) ықшамдалған құрылымдық формулаларын жазыңдар;
 
  D) осы екі көмірсутектің құрылымдық формулаларын сызықтар түрінде көрсетіңдер.

52
§ 62.  ОРГАНИКАЛЫҚ  ЗАТТАРДЫҢ  ҚҰРЫЛЫСЫ  МЕН 
ҚҰРАМЫ.  ИЗОМЕРЛЕНУІ
Химиялық  формуласы  бірдей,  бірақ  әр-
түрлі  қасиеттер  көрсететін  заттар  кездеседі. 
Қаныққан көмірсутектерде көміртек атомдары 
тізбектей  байланысады,  сондықтан  мұндай 
көмірсутектерді тармақталмаған деп атайды. 
Төрт немесе одан да көп көміртек атомы бар 
алкандардың  тармақталған  құрылымдары 
болуы  мүмкін.  Бір-бірінен  физикалық  қа-
сиеттері  бойынша  ерекшеленетін  екі  бутан 
С
4
Н
10
  молекуласы  бар:  қалыпты  бутанның 
қайнау температурасы –0,5°С, ал тармақталған 
бутанның (изобутан) (86-сурет) қайнау темпе-
ратурасы –11,4°С.
Бутан С
4
Н
10 
 изомерлерінің құрылысы
Н Н Н Н
Н Н Н Н
Н—С—С—С—С—Н
н-бутан
(
t°
қайн.
 = –0,5°С)
Н
Н
Н
Н
Н—С—Н
Н
Н
Н—С
С
С—Н
изобутан
(
t°
қайн.
 = –11,4°С)
Пентан молекуласының С
5
Н
12
 үш изомері бар: 
СН
3
—СН
2
—СН
2
—СН
2
—СН
3
 қалыпты пентан (н-пентан); тармақталған 
қаңқадан тұратын изопентан және неопентан.
Бүгінгі сабақта:
•
органикалық заттардың 
құрамы мен құрылысын 
қарастырамыз
•
Изомерлер
•
Изомерлену
•
Құрылымдық
•
Кеңістіктік
Тірек ұғымдар
86-сурет. Бутан мен изобутанның шарөзекті модельдері

53
Н Н Н Н Н
Н Н Н Н Н
Н—С—С—С—С—С—Н
Пентан
Изопентан
Н Н Н Н
Н
Н Н
Н—С—С—С—С—Н
Н—С—Н
Н
Н
Н
Н
Н—С—Н
Н—С—Н
Н
Н
Н
Н—С—С—С—Н
Неопентан
Сонымен,  көміртек  қосылыстарының  бір  ғана  молекулалық 
формуласы  әртүрлі  қосылыстарға  сәйкес  келеді,  бірақ  олардың 
физикалық және химиялық қасиеттері бір-бірінен ерекшеленеді.
Құрамы бірдей, құрылысы мен қасиеттері әртүрлі заттар изомерлер 
(грек.  Isoc  — 
бірдей және meros — бөлік) деп аталады. Ал мұндай 
қосылыстардың болу құбылысын изомерлену деп атайды. Изомерлердің 
болуы  органикалық  қосылыстардың  көп  болуына  себеп  болады. 
Молекула  құрамындағы  көміртек  атомдарының  саны  артқан  сайын, 
изомерлер саны да арта түседі. Мысалы, бутанның — 2, пентанның — 
3, гексанның — 5, гептанның — 9, октанның — 18, нонанның — 35, 
деканның — 75 изомері бар. 
Қасиеттері бойынша, тармақталған тізбекті изомерлер ұшқыш келеді 
және сызықтық изомерлерге қарағанда төмен температурада қайнайды.
Изомерленудің  екі  түрі  бар:  құрылымдық  және  кеңістіктік 
(10-сызбанұсқа).
10
-сызбанұсқа
Изомерлену түрлері
Құрылымдық
Оптикалық 
(стереоизомерия)
Цис-транс 
(геометриялық)
Көміртек қаңқасы
Класаралық
Функционалдық топтың 
немесе еселік байланыстың 
орнына байланысты 
Кеңістіктік
Құрылымдық  изомерлер.  Құрылымдық  изомерлер  —  сапалық 
және сандық құрамы бірдей, бірақ байланысушы атомдардың реттілігі 
өзгеше, яғни химиялық құрылыстары әртүрлі қосылыстар (45-кесте).

54
45-
кесте
Құрылымдық изомерлену түрлері
Көміртек 
қаңқасының 
изомерленуі.
Пентанның 
C
5
H
12
 
құрылымдық 
изомерлері
CH
3
—CH
2
—CH
2
—CH
2
—CH
3
н-пентан
CH
3
—CН—CH
2
—CH
3
—
CH
3
2-метилбутан
CH
3
—C—CH
3
CH
3
CH
3
2,2-диметил 
пропан
Еселік байла-
ныстың орны 
бойынша
CH
2
=
 
CH—CH
2
—CH
3
бутен-1
CH
3
—
 
CH=CH—CH
3
бутен-2
Функционалдық 
топтың орны 
бойынша
CH
3
—CH
2
—CH
2
—CH
2
OH
бутанол-1
CH
3
—CH
2
—CH—CH
3
OH
бутанол-2
Класаралық 
изомерлену
CH
3
—CH
2
—OH
этил спирті
CH
3
—O—CH
3
диметил эфирі
Класаралық  изомерлену  —  органикалық  қосылыстардың  әртүрлі 
класына  жататын  заттардың  изомерленуі.  46-кестеде  класаралық 
изомерлердің маңызды өкілдері келтірілген.
46
-кесте
Кластар
Жалпы 
формула
Формуласы
Мысалдар
1
2
3
4
Алкендер
C
n
H
2
n
C
6
H
12
CH
2
=
 
CH—CH
2
—CH
2 
— CH
2
—CH
3
Гексен-1
Циклоал кан дар
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
H
2
C
H
2
C
Циклогексан
Алкиндер
C
n
H
2
n–2
C
3
H
4
CH 
≡ C—CH
3
Пропин
Алкадиендер
CH
2
=
 
C=
 
CH
2
Пропадиен
Алканолдар
C
n
H
2
n+2
O
C
4
H
10
O
CH
3
—CH
2
—CH
2
—CH
2
—OH
Бутанол-1
Жай эфирлер
CH
3
—CH
2
—O—CH
2
—CH
3
Диэтил эфирі (этоксиэтан)

55
46
-кестенің жалғасы
1
2
3
4
Бірнегізді 
карбон 
қышқылдары
C
n
H
2
n
O
2
C
4
H
8
O
2
CH
3
—CH
2
—CH
2
—C
O
OH
бутан қышқылы
Карбон қыш-
қыл дары ның 
эфирлері
CH
3
—CH
2
—C
O
O—CH
3
Пропан қышқылының метил эфирі 
немесе метилпропионат
Альдегидтер
C
n
H
2
n
O
C
3
H
6
O
CH
3
—CH
2
—C
O
H
Пропаналь
Кетондар
CH
3
—C—CH
3
O
=
Пропанон (ацетон)
Кеңістіктік изомерлену 
Кеңістіктік изомерлер (стереоизомерлер) — химиялық құрылысы 
мен құрамы бірдей, ал молекуладағы атомдардың кеңістікте орналасуы 
әртүрлі болатын қосылыстар.
Цис-транс изомерлер орынбасушылардың қос байланыс жазықты-
ғының бір немесе әртүрлі жағында орналасу мүмкіншілігін көрсе теді. 
Цис-изомерлерде  бірдей  орынбасушы  топтар  қос  байланыс  жазық-
тығының бір жағында, ал транс-изомерлерде екі жағында орналасады.
Br
Сl
Н
Сl
С=С
цис-бромдихлорэтен
Е-бромдихлорэтен
Сl
Br
Н
Сl
С=С
транс-бромдихлорэтен
Z-бромдихлорэтен
Органикалық қосылыстардың көптүрлілігі көміртек атомдарының 
бір-бірімен  жай  және  еселі  байланыс  арқылы  байланысып,  шексіз 
атомдар санын түзу қабілеттілігімен түсіндіріледі. Атомдар тізбектер, 
циклдер,  бициклдер,  трициклдер,  полициклді  каркастар  және  т.б. 
арқылы периодтық жүйедегі барлық элементтермен, бірінші кезекте 
сутек  атомымен  берік  байланыс  түзеді.  Сондықтан  құрамы  мен 
молекулалық массасы бірдей заттардың әртүрлі қасиет көрсетуі, яғни 
изомерия құбылысы органикалық қосылыстардың көптеп кездесуінің 
бірден-бір себебі.

56
 
Құрамы  бірдей,  бірақ  құрылысы  мен  қасиет тері  
әртүрлі заттар өзара изомерлер деп аталады. Ал мұндай 
қосылыстардың  болу  құбылысын  изомерлену  деп 
атайды.  Изомерлердің  болуы  органикалық  қосылыс-
тардың  көптүрлілігінің  бір  себебі.  Молекуладағы 
көміртек атомдарының саны артқан са йын, изомерлер 
саны  да  арта  түседі.  Ереже  бойын ша,  тар мақталған  көмірсутектер 
олардың тізбекті изомер ле рі не қарағанда ұшқыш және төмен темпе-
ратурада қайнайды.
  1.  Органикалық қосылыстардың көптүрлілігін қалай түсіндіруге болады?
 
2.  Изомерлер деген не?
 
3.  Изомерленудің қандай түрлерін білесіңдер?
 
4.  Құрылымдық изомерлер мен кеңістіктік изомерлердің айырмашылығы неде?
 
  Берілген қосылыстардың қайсысы: а) изомерлер; қайсысы ә) гомологтар?
 
  1) 
СH
3
—CH—CH—СH
3
СH
3
СH
3
 
2) 
СH
3
—CH
2
—CH—СH
3
СH
3
 
  3) 
СH
3
—C—CH
2
—СH
3
СH
3
СH
3
 
4) 
СH
3
СH
2
СH
2
СH
2
СH
3
 
  5) 
СH
3
—C—СH
3
СH
3
СH
3
 
6) 
СH
3
СH
2
СH
2
СH
2
СH
2
СH
3
 
 
 
5.  Төменде көрсетілген формулаларда қанша изомерлік заттардың жұбы бар?
 
  а) 
СH
3
—CH
2
—CH
2
—С
O
OH
 
е) 
СH
3
—CH
   
CH—СH
3
 
  ә) 
СH
3
—CH
2
—CH
2
—CH
2
OH
 
ж) 
СH
3
—CH
2
—CH
3
 
  б) 
СH
3
—CHCl—CH
3
 
з) 
СH
3
—CH—СH
3
СH
3
 
  в) 
СH
3
—CH
2
—O—CH
2
—СH
3
 
и) 
СH
2
   
CH—CH
2
—СH
3
 
  г) 
CH
2
Cl—CH
2
—СH
3
 
к) 
СH
3
—CH
2
—CH
2
—СH
3
 
  д) 
СH
3
—CH
2
—C—O—СH
3
O
 
6.  Берілген қосылыстардың қайсысына геометриялық изомерлену (цис-, транс-) тән: 
а) алкандар; ә) алкендер; б) алкиндар? Мысалдармен түсіндіріңдер.
 
7.  Органикалық қосылыстар мен олардың атауларын сәйкестендіріңдер.
 
  1) 
СH
3
—CH
2
—CH
3
 
а) 2-метилбутан;
 
  2) 
СH
3
—CH—СH
3
СH
3
 
ә) 2,2-диметилпропан;

57
 
  3) 
СH
3
—СH—СH
2
—СH
3
СH
3
 
б) пропан;
 
  4) 
СH
3
—C—СH
3
СH
3
СH
3
 
 
   
в) 2-метилпропан.
§ 63.  ОРГАНИКАЛЫҚ  ҚОСЫЛЫСТАРДЫҢ  ЖІКТЕЛУІ
Бейорганикалық  заттар  сияқты  органи-
калық заттар да кластарға жіктеледі (47-кесте). 
Көміртек қаң қасының құрылысына байланысты 
орга никалық  қосылыстар  екі  үлкен  топқа 
жіктеледі. Ациклді (алифатты) және циклді. 
Ациклді  қосылыстарға  көміртек  тізбегі  тар-
мақталған және тармақталмаған ашық қосы-
лыстар жата ды. Циклді қосылыстарда көміртек 
атомдары тұйық тізбек түзеді (сақина, ядро):
—С—С—С—С—С—С—
тармақталмаған тізбек
—С—С—С—С—
—С—С—
тармақталған тізбек
C
C
C
C
C
C
тұйық тізбек
Циклді  қосылыстар  карбоциклді  және  гетероциклді  болып 
жіктеледі. Карбоциклді қосылыстар тек көміртек атомынан құралған, 
ал гетероциклді қосылыстарда циклдің құрамына көміртек атомынан 
басқа азот, оттек, күкірт және т.б. элементтер де кіреді.
47-
кесте
Көмірсутектердің жіктелуі
Кластың атауы
Өкілдері
Формуласы 
Атауы 
Алкандар 
CH
4
Метан
Алкендер 
Н
Н
Н
Н
С=С
Этен (этилен)
•
Көміртектік қаңқа
•
Қаныққан 
көмірсутектер
•
Қанықпаған 
көмірсутектер
•
Циклді және ациклді 
қосылыстар
Тірек ұғымдар
Бүгінгі сабақта:
•
органикалық қосылыс-
тардың жіктелуімен 
танысамыз
•
заттардың қасиеттері 
функционалдық 
топтарға байланысты 
екенін түсінеміз

58
Диендер 
Н
Н
Н
Н
С=С=С
Пропадиен (аллен)
Алкиндер 
H—C
 
≡
 
C—H
Этин (ацетилен)
Ароматты көмірсутектер
C
C
C
C
C
C
H
H
H
H
H
H
Бензол 
Циклоалкандар 
С—C
С
H
H
H
H
H
H
Циклопропан 
Көміртек  атомдары  арасындағы  байланыстың  табиғатына  қарай 
органикалық қосылыстар қаныққан және қанықпаған болып бөлінеді 
(11-сызбанұсқа).
Қаныққан  органикалық  қосылыстар  молекуласындағы  көміртек-
көміртек С—С атомдары арасында тек дара байланыс, ал қанықпаған 
қосылыстарда еселік (екі немесе үш) байланыспен байланысады. Кейбір 
мысалдар 48-кестеде келтірілген.
48-
кесте
Әртүрлі белгілеріне байланысты органикалық заттарды жіктеу
Заттың құрылымдық формуласы
Заттың классификациясы
H
3
C—CH
2
—CH
3
Қалыпты  құрылымды  ациклді  (алифатты)  қа-
нық қан көмірсутек
СH
3
—C
 
 
СH
2
СH
3
Тармақталған құрылымды ациклді қанықпаған 
көмірсутек
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
H
2
C
H
2
C
Алициклді қаныққан көмірсутек
CH
2
CH
HC
H
2
C
Алициклді қанықпаған көмірсутек
Органикалық  заттарды  құрамындағы  функционалдық  топтарға 
байланысты әртүрлі кластарға жіктеуге болады. 
Функционалды топ — заттың химиялық қасиетін анықтайтын және 
органикалық қосылыстардың қай класына жататынын көрсететін атом 
немесе атомдар тобы.
47
-кестенің жалғасы

59
Органикалық  қосылыстардың  әртүрлі  кластарын  көмірсутек 
молекуласындағы сутек Н атомын функционалды топпен алмастыру 
арқылы алуға болады, мысалы:
Н
Н
Н—С—OH
+
 
OH
Н
Н
Н—С—
 
Н
спирт, көмірсутектің 
функционалдық 
туындысы
метан, 
көмірсутек
11
-сызбанұсқа
Органикалық қосылыстарды көмірсутек радикалының (R)  
құрылысы бойынша жіктеу
Циклді
Органикалық қосылыстар
Ациклді (циклді емес)
Қаныққан
(көміртек  атомдары  бір-
бірімен дара, өзара 
σ-бай-
ланыспен байла ныс қан)
Карбоциклді  (циклдің 
құрамына  тек  көміртек 
атомы кіреді)
Қанықпаған
(бұл  қосылыс  молеку ла-
ла рының  көміртек  атом-
дары ара сында екі немесе 
үш еселі байланыс бар)
Гетероциклді  (циклдің 
құрамына көміртек атом-
дарынан басқа элементтер 
кіреді)
СН
2
 
СН
2
СН
 
≡
 
СН
СН
2
 
СН—СН
2
—OН
СН
2
 
СН—СН
 
 
СН
2
СН
3
—СН
2
—СН
3
СН
3
СН
3
—СН—СН
2
—OН
СН
3
—СН
2
—СН
2
—Сl
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
H
2
C
H
2
C
CH
CH
O
HC
HC
HC
HC
CH
CH
CH
CH
CH
CH
CH
N
HC
HC

60
Осы тұрғыдан алғанда, органикалық қосылыстарды 
көмірсутектер 
және  көмірсутектердің 
функционалдық  туындылары  деп  жіктеуге 
болады.
Көмірсутектердің жіктелуі 49-кестеде келтірілген. Кейбір органи-
ка лық  заттардың  кластары  мен  функционалдық  топтардың  аталуы 
сәйкес келеді.
Функционалдық  топ  ациклді  және  циклді  қосылыстардың  құра-
мында болуы мүмкін, сондықтан заттарды жіктеу олардың құрылыс 
ерекшелігін көрсетуді ерекше талап етеді.
49-
кесте
Функционалдық топтар бойынша органикалық заттарды жіктеу
Функционал-
дық то п
Функционал-
дық то птың 
аталуы
RX
Кластың 
аталуы
Мысалдар
—OH
Гидроксил 
тобы
R—OH
Спирттер
CH
3
—CH
2
—OH
Фенолдар
—OH
C
 
 
O
Карбонил 
тобы
C
 
 
O
R
R
Кетондар
C
 
 
O
CH
3
CH
3
—C
O
H
Альдегидтік 
топ
R—C
O
H
Альдегидтер
CH
3
—C
O
H
—C
O
OH
Карбоксил 
тобы
R—C
O
OH
Карбон 
қышқылдары
CH
3
—CH
2
—C
O
OH
—C
O
O—
Күрделі 
эфирлер 
тобы
R—C
O
O—R
Күрделі 
эфирлер
CH
3
—C
O
O—CH
3
—NH
2
Амин тобы
R—NH
2
Біріншілік 
аминдер
C
2
H
5
—NH
2
—NO
2
Нитро топ
R—NO
2
Нитро-
қосылыстар 
—NO
2
—NH
2
—C
O
OH
Амин тобы + 
карбоксил
CООН
R—NH
2
Аминқышқыл-
д ары
CH
3
—CH—C
O
OH
NH
2
 
Органикалық  қосылыстарды  заманауи  жіктеу 
көміртек қаңқасының құрылысына және молекуладағы 
функционалдық  топқа  байланысты  жүргізіледі. 
Функционалдық  топ  —  заттың  химиялық  қасиетін 
анықтайтын  және  органикалық  қосылыстардың  қай 
класына жататынын көрсететін атом немесе атомдар 

61
тобы.  Органикалық  қосылыстардың  молекулаларында  әртүрлі 
функционалдық топтар болуы мүмкін, соған байланысты зат әртүрлі 
класс қосылыстарының қасиеттерін көрсетеді.
  1.  Органикалық заттар қалай жіктеледі?
 
2.  Функционалдық топ деген не?
 
3.  Келесі  заттар  органикалық  қосылыстардың  қандай  класына  жататынын 
көрсетіңдер.
 
  1) C
3
H
7
—OH 
2) 
H—С
O
H
 
3) C
6
H
12
 
  4) 
O
O H
С
 
5) 
CH
3
—С
O
H
 
  6) 
СH
3
—CH
2
—С
O
H
 
7) 
CH
3
—С
O
ОH
 
8) 
CH
3
—С
O
O—CH
2
—CH
3
 
  9) 
СH
3
—CH
2
—NO
2 
10) 
СH
3
—CH
2
—OH
 
11) 
СH
3
—C   CH
 
  12) 
СH
3
—CH
2
—СH
3 
13) 
СH
3
—NH
2 
14) 
СH
2
   СH
2
 
  15) 
СH
3
 
16) 
 
17) 
N
H
 
4.  Молекулалық формуласы С
2
Н
4
О
2
 болатын органикалық қосылыстардың әртүрлі 
класына  жататын  изомерлердің  құрылымдық  формуласын  жазыңдар  және 
олардың кластарын көрсетіңдер.
 
5.  Органикалық  заттардың  кластары  мен  олардың  функционалдық  топтары 
арасындағы сәйкестікті табыңдар:
Алкан
Күрделі эфир
Спирт
Алкин
Галогеналкан
Алкен
Карбон қышқылы
Кетон
R—OH
R—X
R—C—C—R
H H
H H
R—C C—R
C
O
OH
R
C
O
OR
R
C
O
H
R
C   C
R
R
R
R

62
 
6.
*
 Пенициллин  —  әлемдегі  алғашқы  антибиотик,  ол  миллиондаған  адамдарды 
ажалдан  құтқарып  қалған  препарат.  1928  жылы  Александр  Флемингтің 
стафилококк колонияларымен күнделікті эксперименті нәтижесінде ашылды.
 
  Төменде пенициллин формуласы берілген:
 
  C
16
H
18
N
2
O
4
S құрылыс формуласы
 
  Пенициллин молекуласы құрамында қандай функционалдық топтар бар?

жүктеу/скачать 15,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: