ОҚу жылында қазақстан республикасының орта білім беру ҧйымдарында оқу-тәрбие процесін
жүктеу/скачать 5,04 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Назар аударыңыздар!
- «МАТЕМАТИКА ЖӘНЕ ИНФОРМАТИКА» БІЛІМ САЛАСЫ
- . Ұзақ мерзімді жоспарда тақырыптарды
- 5-сыныпта «Математика» оқу пәнінің базалық мазмұны, шамалы ӛзгерістерді қоспағанда толығымен бұрынғыдай қалды.
- 6-сыныпта «Математика» оқу пәнінің базалық мазмұнына шамалы ӛзгерістер енгізілген.
«Шетел тілі» оқу пәні Негізгі орта білім берудің «Ағылшын тілі», «Неміс тілі» және «Француз тілі» оқу пәндері тілді меңгерудің жалпыеуропалық жүйесіне (Common European Framework of Reference, CEFR) сәйкес шетел тілін негізгі орта білім беру деңгейінде дайындауға бағытталған. Оқу бағдарламалары ҚР БҒМ бұйрығымен бекітілген және ҚР Білім және ғылым министрлігінің және Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім академиясының сайттарында орналастырылған. Негізгі орта білім беруді аяқтағаннан кейін білім алушылар «Ағылшын тілі» оқу пәні бойынша В1 деңгейіне, «Француз тілі» және «Неміс тілі» оқу пәндері бойынша А2+ деңгейіне жетуі тиіс.
128
Негізгі орта білім беру деңгейінде шет тілін оқытудың мақсаты: 1) талдау, бағалау және шығармашылық ойлау дағдыларын дамытуға ықпал ететін әр түрлі тапсырмалар; 2) кең ауқымды ауызша және жазбаша дереккӛздермен жұмыс жасау арқылы білім алушылардың тілдік дағдыларын дамытуға арналған. Оқу бағдарламасы шиыршық принципіне негізделіп жасалған. Бұл тәсіл білім мен дағдыларды қоса алғанда, тереңдігі, кӛлемі мен күрделілігі бойынша біртіндеп кеңейтілетін, белгілі бір уақыт аралығында (оқу жылында немесе келесі сыныптарда) мақсаттар мен тақырыптарды қайта зерделеуді кӛздейді. Сӛйлеу қызметінің дағдылары бойынша мақсаттарға жету прогрессияда ойлау қызметінің дамуы «біледі, түсінедіден» «ажыратады, салыстырадыға» ӛтуін жобалайды. Білім, білік және дағдылары ең қарапайымнан жоғары ретті ойлау дағдыларына дейін қалыптасады және дамиды (Блум таксономиясы бойынша). 5-9-сыныптарға арналған «Шетел тілі»
оқу пәні
бойынша бағдарламалардың мазмұны бұрын кӛрсетілгендей, әрбір жеке сыныпта қарапайым дағдыларды қалыптастырудан бастап күрделі дағдыларға дейін прогрессия түрінде құрылған әр қайсысы оқыту мақсаттарына бӛлінген бағыттардан тұрады. Дағдыларының дамуына қарай сыныптан сыныпқа, бір деңгейден екінші деңгейге ӛткен сайын мақсаттар күрделене түседі.
Оқу бағдарламасы, бӛлімдері оқу жылында меңгерілетін және мұғалім тоқсанда ӛтетін тақырыптардың реті мен сағатын еркін бӛліп қоя алатын, ұзақ мерзімді жоспарға сәйкес іске асырылады. 5-9-сыныптарға арналған оқу бағдарламалары оқу процесіндегі әрбір пәннің әдіснамалақ әлеуетін кеңейтуге бағытталған. Бұл пәндік білім мен дағдыларды саналы меңгеруді қамтамасыз етеді және әлеуметтік және мәдени білімді, оқытудың әртүрлі әдістерін, жобалық және зерттеу іс-әрекетінің дағдыларын меңгеру арқылы ӛзіндік мінез-құлықты кӛтермелейді. 5-9 сыныптарға арналған оқу бағдарламалары дәстүрлі нормативтік білім беру құжаттары мен бірқатар инновациялық әдіснамалық стратегиялар функцияларының үйлесімді байланысын қамтиды. Бағдарламалар әр түрлі аудиториялармен тиімді қарым-қатынас жасауға мүмкіндік береді. Білім алушылар бұл мақсатқа мектеп ортасындағы құрдастарымен, мұғалімдермен және мектепке келушілермен бейресми және ресми ауызша және жазбаша презентацияларды қамтитын интерактивті тапсырмалар арқылы қарым-қатынас жасау мүмкіндіктерінің арқасында қол жеткізеді. Сонымен қатар, онлайн режимінде білім алушылармен және басқа мәдениеттерден ағылшын тілін тасымалдаушылармен бетпе-бет қарым-қатынас жасауға кӛп кӛңіл бӛлінеді.
Жаңартылған бағдарламалар білім алушылардың тілді шынайы ӛмір жағдаятында қолданудың функциональдық сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған. Оқытуға арналған жағдайлар ӛмірмен байланысты және оларға түсінікті де таныс шындықты кӛрсетеді. Жаңартылған бағдарламалар ағылшын, француз және неміс тілін оқытуды тек лексикалық жиынтық, құрылымдық талаптар және тілді пайдаланудың коммуникативтік конвенцияларының дәрежесі шеңберінде ғана үйренуге шек қоймайды. Прагматикалық аспект контекстке, қарым-қатынас жағдайына және коммуникацияға қатысушылар
129
арасындағы қалыптасқан қарым-қатынас ережелеріне баса назар аудара отырып, тілдің барлық мүмкіндіктері мен бояуларын ашады. Лексикалық және грамматикалық материалды оқу білім алушының қандай да бір жағдайға ӛз кӛзқарасын зерттеу контексінде жатыр.
Әдістер мен тәсілдер арқылы ойлау процестерін белсендіруді кӛздейтін белсенді оқыту тиімді және мақсатқа сай қолданылады. Бағдарламалардың әдебиеттер тізімімен шектелмейтінін, білім алушылардың жас ерекшелігі мен қызығушылығына сәйкес әртүрлі ресурстарды пайдалануға ұсынатынын атап ӛткен жӛн.
Негізгі орта білім беру деңгейінің 5-9-сыныптарына арналған «Ағылшын тілі» оқу пәні бойынша жаңартылған мазмұндағы Үлгілік оқу бағдарламасының
тақырыптық мазмұны 2013 жылы бекітілген оқу бағдарламасының тақырыптық мазмұнына сәйкес келеді сонымен қатар, келесі тақырыптар оқытылады:
5-сынып – Creativity (Art, Music, Stories and poems); 6-сынып –Helping and Heroes, Drama and Comedy, Our Neighbourhood; 7-сынып – Communication and Technology, Space and Earth, Natural disasters; 8-сынып – Entertainment and Media; 9-сынып – Charities and Conflict, Science and Technology.
5-сыныпта жаңа лексика мен грамматиканы оқытуға кӛңіл бӛлу ұсынылады. Тыңдалым мен оқылым тапсырмаларында мәтіндердің лексикасы мен грамматикасының білім алушыларға таныстығын алдын ала тексеру ұсынылады, сонымен қатар оқыту процесінде қосымша ресурстар мен ақпараттық-коммуникативтік технологияларды қолдануға болады. 6-сыныпта ӛтілген лексика мен грамматиканы қайталау және білім алушылардың коммуникативтік құзіреттілігін қалыптастыруға бағытталған коммуникативтік оқыту технологиясын қолдану ұсынылады. Оқыту процесінде қосымша ресурстар мен ақпараттық-коммуникативтік технологияларды қолдануға болады. «Ағылшын тілі» оқу пәні бойынша 7-сыныпта грамматикалық тақырыптарды: шақ формаларын және сын есімдердің салыстырмалы шырайын қайталау ұсынылады, себебі жаңартылған білім мазмұнының бағдарламасы бойынша жоғарыда аталған тақырыптар ӛтілген болып саналады (2013 жылғы оқу бағдарламасы бойынша 7-сыныптар А1 high деңгейі бойынша оқиды, ағылшын тілінің Үлгілік оқу бағдарламасы бойынша 7-сыныптар В1 low деңгейі бойынша оқиды). Оқыту процесінде қосымша ресурстар мен ақпараттық-коммуникативтік технологияларды қолдануға болады. Жаңа тақырып бойынша оқыту және жаңа сабаққа дайындық процесінде мәтіндер мен сӛйлемдердің лексикалық және грамматикалық мазмұнын тексеру ұсынылады. Сонымен қатар, жоғарыда аталған себептер бойынша білім алушыларға таныс емес грамматикалық құрылымдарға кӛңіл бӛлген дұрыс. Айтылым және жазылым тапсырмаларында перифраз қолдану ұсынылады. 8-сыныпта жоғары ойлау дағдыларын дамытатын тапсырмаларды таңдау ұсынылады. Сонымен бірге даралап оқыту технологиясын қолданған дұрыс. Білім алушылардың лексикалық қорын жақсарту және айтылым мен жазылым
130
дағдыларын қалыптастыру үшін перифраз қолдану ұсынылады. 9-сыныпта коммуникативтік-мәдениетаралық құзыреттердің барлық компоненттерін одан әрі дамыту жалғасады: грамматикалық және лексикалық минимумдарды кеңейту, тілдік және сӛйлеу дағдыларын нығайту, дискурстық және әлеуметтік-мәдени білікті дамыту. Білім алушылардың жоғары ойлау дағдыларын талап ететін оқыту мақсаттарын таңдау ұсынылады. Шетел тілі сабақтарында білім алушылардың тұлғалық қасиетін қалыптастырудың маңызды аспектісі «Рухани жаңғыру» бағдарламасын іске асыру болып табылады: - білім алушылар бойында шетел тілінің қазіргі адам ӛмірінде және кӛп мәдениетті әлемдегі рӛлі мен маңыздылығы туралы түсінік қалыптастыру, Шетел тілін мәдениаралық қарым-қатынас құралы ретінде, басқа халықтар мәдениеті мен дүниені тану құралы ретінде жаңа тәжірибе жинақтау; - тілдерді және мәдениеттерді, жалпы қабылданған адамзаттық және негізгі ұлттық құндылықтарды меңгеру арқылы азаматтық бірегейлікті, ӛз халқы, туған ӛлкесі, ӛз елі үшін патриоттық және мақтаныш сезімін, ӛз этникалық және ұлтқа қатыстылығын түсіну; - коммуникативтік құзыреттіліктері мен мәдениетін қалыптастыру, яғни ӛзінің сӛйлесу мүмкіндігі мен қажеттілік деңгейінде ауызша (айтылым және тыңдалым) және жазбаша (оқылым және жазылым) әртүрлі үлгіде тілді тасымалдаушымен қарым-қатынасқа дайын болуы және коммуникативтік міндеттер мен әңгімелесу әдебіне сәйкес қарым-қатынастың тілдік және сӛйлесуден басқа құралдарды барынша кең кӛлемде пайдалану; - басқа елдердің мәдениетімен танысу арқылы ӛзге (бӛгде) мәдениетке құрметпен қарауды қалыптастыру; - ауызша және жазбаша қарым-қатынаста шетел тілінде ӛзінің тӛл мәдениетін таныстыру қабілетін одан әрі дамыту. Ауызша және жазбаша сӛйлеу мәдениетін қалыптастыру мақсатында шетел тілі пәні мұғалімдеріне: - аутентті оқыту материалдарын пайдалану (аудио, бейнежазбалар, фильмдер, әндер, ғылыми және ойын-сауық журналдарынан мақалалар); - шетел тілінде сипаттама беру, мінездеме беру, салыстыру, талдау, диалог жүргізу, пікірталас, қажетті дәлелдемелер келтіру, жинақтау және қорытынды жасау дағдыларын қалыптастыру үшін БАҚ материалдарымен жұмыс жасау; - білім алушылардың сӛздік қорын байыту мақсатында ӛз бетінше анықтамалармен және
энциклопедиялық әдебиеттермен, электронды ресурстармен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру; - білім алушылардың қауіпсіз мәдениетті тәртібін қалыптастыру үшін қауіп-қатер жағдайындағы және түрлі жағдаяттардағы мінез-құлықтары туралы мәтіндерді жұмыс үшін қолдану ұсынылады. Қосымша материалдар мен Интернет-ресурстарды қолдану кезінде мәтіналды, мәтіндік және мәтіннен кейінгі жұмыс кезеңдерін сақтаған дұрыс. Шетел
тілінің оқу
процесін ұйымдастыру коммуникативтік технологияларды (жобалар, сұхбат, рӛлдік ойындар, пікірталас, дебат, 131
конференциялар, конкурстар, сахналандыру және т.б.) жан-жақты қолдануды талап етеді. Сонымен қатар, ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың және сабақтан тыс іс-әрекеттердің кең мүмкіншіліктерін белсенді қолдану шетел тілін оқуға ынтасын арттыруға, білім алушылардың танымдық әрекеттерін белсендендіруге, олардың ӛзара тілдік қарым-қатынастарының белсенділігін арттыруға, шығармашылық әлеуетін дамытуға жағдай жасауға ықпал етеді. Сабақ уақытын ауызша сӛйлетудің дағдылары мен біліктерін дамыту және жетілдіру үшін қолданған дұрыс. Коммуникативтік жағдаяттарда жаңа лексикалық және грамматикалық материалды енгізу және бекіту, сабақта жұппен, топпен жұмысты ұйымдастыру арқылы әрбір білім алушының сӛйлеу белсенділігін арттыру; мәтіндермен жұмыс жасау кезеңдерін міндетті түрде сақтай отырып оқылым мен тыңдалымға үйрету ұсынылады.
5-9-сыныптарда – аптасына 3 сағат, оқу жылында 102 сағатты құрайды. «Шетел тілі» пәнінен оқу жұмысын ұйымдастыруда келесі ұсынымдар беріледі: 1. Білім алушылардың зерттеу дағдыларын дамытуға бағытталған «Independent project» юнитына назар аудару қажет. Жоба жұмысы арқылы мұғалім мақсаттар мен сӛйлеу дағдыларының түрлеріне бағытталған қалыптастырушы бағалауды жүргізе алады. Жоба жұмысының түрі мен мазмұны (тақырыптық мазмұны, іс-әрекет түрлері, күтілетін нәтижесі, бағалау түрлері және т.б.) мектеп ішіндегі әдістемелік бірлестіктерде талқыланады.
2. «Reading for pleasure» бӛлімінде оқу дағдысын дамыту үшін әдістемелік нұсқауларды белсенді қолдану керек. Кӛркем және оқу әдебиет мәтіндерімен жұмыс жасау ағылшын тіліне оқытудың міндетті элементі болып табылады және білім алушылардың алған дағдыларын бекітуге мүмкіндік береді. Шетел тілі бойынша сыныптан тыс жұмыстарды жүргізудің үлкен білімдік, тәрбиелік және дамытушылық маңызы бар. Бұл жұмыс шетел тілі туралы білімді арттырып қана қоймай білім алушының мәдениеттану ой-ӛрісін, шығармашылық белсенділігін, эстетикалық талғамын тереңдетуге мүмкіндік береді, ӛзге елдің тілі мен мәдениетін үйренуге деген қызығушылығын арттырады. Міндетті курспен қатар толық практикалық, тәрбиелік, дамыту мақсаттарын жүзеге асыруға толық жағдай жасайды.
Шетел тілін сыныптан тыс оқытуды моделдеу іс-әрекетінің негізгі тәсілдері: • тақырыптық ойын кештері; • елтануға арналған үйірмелер; • шетел тілдері апталығы; • бейнеклубтар, тілдік орталықтар; • шетел тіліндегі театрландырылған қойылымдар және т.б. Тілдік құзыреттілікті бағалауда ескерілетін жағдайлар: 1. Білім алушылардың тілдік қателерін атап ӛту керек және олардың назарын жіберген қателеріне қарапайым тәсілмен аудару қажет, алайда егер білім алушы ӛз білімін кӛрсете алған болса, қателердің бағалауға әсері болмауы керек. Білім алушының ең басты мақсаты – ӛз ойын қарапайым сӛзбен бере 132
білуі, бұл жағдайда грамматикалық талаптар дұрыс сақталмауы мүмкін. Уақыт ӛте келе оның ӛзіндік сӛйлеу дағдысы қалыптасады, нақтыланады әрі дұрыстала түседі. 2. Сұраққа жауап беру барысында білім алушылар бірінші тілді қолдана алады. Олардың шектеулі сӛздік қоры мен мақсатты тіл бойынша білімдерінің аздығы сӛз сӛйлеу мен жауап беру кезінде кедергі болуы мүмкін болғандықтан, оқудың бірінші сатысында (кем дегенде ішінара) бұл рұқсат етіледі. Сондықтан барлық білім алушылар мақсатты тілге қашан кӛшуге болатынын келісіп алғаны жӛн және келісілген уақыттан бастап бірінші тілді қолдану тоқтатылуы керек. 3. Мұғалім ережеге сәйкес ауызекі сӛйлеу тілінде кеткен қателерді перифраз кӛмегімен дұрыстайды, бірақ білім алушыға дұрыс түрін қайталату міндетті емес, себебі ол айтқалы жатқан ойын үзіп және ӛзге тілде ӛз ойын сенімді жеткізе алмай қалуы мүмкін. 4. Егер бір рет жіберілген қате тағы да қайталанса, сәйкес тақырыпты түсіндіру соңында мұғалім дұрыс үлгідегі сӛздерге мысалдар келтіреді және қажет болған жағдайда оның грамматикасына баса назар аударады. Бұдан ӛзге, сынып білім алушылары немесе мұғалім барлығы ынтымақтасқан іс-әрекет негізінде кейбір тақырыптарға байланысты лингвистикалық мазмұндағы сӛйлемдерге мысалдар келтіре алады. 5. Жазба жұмысты тексеру барысында тілдік қателер ескерілмейді (егер білдіретін ойы мен мәтіні түсінікті болса), бірақ педагог оны ӛзінің түсініктемесінде кӛрсетеді. «Шетел тілі/Ағылшын тілі» пәні бойынша жиынтық бағалау саны Оқу пәнінен әр тоқсан сайын бӛлім бойынша жиынтық бағалау (БЖБ) және тоқсандық жиынтық бағалау (ТЖБ) ӛткізу қарастырылған. Тӛменде 45- кестеде оқу пәнінен бӛлім бойынша жиынтық бағалау (БЖБ) рәсімдерінің нақты саны кӛрсетілген.
45-кесте. «Шетел тілі» оқу пәні бойынша жиынтық бағалау саны Сынып
Бӛлім бойынша жиынтық бағалау саны 1-тоқсан 2-тоқсан 3-тоқсан 4-тоқсан 5-сынып
2 2 2 2 6-сынып
2 2 2 2 7-сынып
2 2 2 2 8-сынып
2 2 2 2 9-сынып
2 2 2 2
Қорытынды аттестаттау білім беру стандарты мен оқу бағдарламасында белгіленген талаптар шегінде білім алушыларда оқылатын шетел тілінің практикалық меңгеру деңгейін бағалауға арналған. Білім алушыларды қорытынды аттестаттау объектісі коммуникативтік құзыреттілікті меңгеру болып табылады. Қорытынды аттестаттаудың мақсаты білім алушылардың негізгі орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес 133
пән бойынша оқу бағдарламасының кӛлемін меңгеру дәрежесін анықтау болып табылады. Қорытынды аттестаттау «Орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары үшін білім алушылардың үлгеріміне ағымдағы бақылауды, оларды аралық және қорытынды аттестаттауды ӛткізудің үлгілік қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2008 жылғы 18 наурыздағы №125 Бұйрығымен бекітілген Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білімнің білім беретін оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарындағы білім алушылардың үлгеріміне ағымдық бақылаудың, оларды аралық және қорытынды аттестаттау жүргізудің үлгі қағидалары, сонымен қатар Қорытынды аттестаттауды ұйымдастыру мен ӛткізу бойынша Нұсқаулыққа сәйкес ӛткізіледі.
2019-2020 оқу жылында Шетел тілі мұғалімдерімен әдістемелік жұмысты жоспарлау кезінде
педагогикалық қызметкерлердің мүдделері мен
сұраныстарын, олардың кәсіби шеберлігі мен дағдыларын ескеру қажет. Шетел тілі мұғалімдерінің тамыздағы пәндік секцияларында тӛмендегі сұрақтарды талқылау ұсынылады: 1. Негізгі орта мектепте жаңартылған білім мазмұны аясында шетел тілін оқытудың ерекшеліктері. 2. Білім мазмұнын жаңарту жағдайында шетел тілі пәнінен әдістемелік бірлестіктердің жұмысын жоспарлаудың ерекшеліктері. 3. 2019-2020 оқу жылында шетел тілін оқытуда мұғалімдердің тәжірибе алмасуы мен семинарларын жоспарлау. Жаңа оқу жылында шетел тілі мұғалімдерінің әдістемелік бірлестік отырыстарында тӛмендегі сұрақтарды қарастыру ұсынылады: - шетел тілі бойынша білім беру процесін ұйымдастыруда заманауи тәсілдерді іске асыру; - қалыптастырушы бағалауды ӛткізу; - шетел тілін оқытуда шығармашылық бастамаларды енгізу және сабақтан тыс қызметті ұйымдастыру; - шетел тілі пәні бойынша бітіруші сыныптарды қорытынды аттестаттауға дайындау.
10-11 сыныпта жаратылыстану-математикалық бағыттағы пәндерді оқыту ағылшын тілінде жүргізілетіндіктен, неміс және француз тілдері оқытылатын мектептерге вариативті компонентке «Ағылшын тілін» қосу ұсынылады
«Математика және информатика» білім саласы бойынша келесі пәндер оқытылады: «Математика» – 5, 6-сыныптар; «Алгебра» – 7-9-сыныптар; «Геометрия» – 7-9-сыныптар; «Информатика» – 5-9 сыныптар. Оқу пәндері бойынша оқу жүктемесінің кӛлемі тӛмендегі 46-кестеде кӛрсетілген.
134
46-кесте. Оқу жүктемесінің кӛлемі Сынып
Оқу пәнінің атауы Жалпы жүктеме, сағат Апта лық
Жылдық 5 Математика 5 170
5 Информатика 1 34
6 Математика 5 170
6 Информатика 1 34
7 Алгебра
3 102
7 Геометрия 2 68
7 Информатика 1 34
8 Алгебра
3 102
8 Геометрия 2 68
8 Информатика 1 34
9 Алгебра
3 102
9 Геометрия 2 68
9 Информатика 1 34
Негізгі орта білім беру деңгейінде «Математика», «Алгебра», «Геометрия» пәндерін оқытудың мақсаты - пән мазмұнын сапалы игеруді қамтамасыз ету, білім алушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру, сыни тұрғыдан ойлауды дамыту, ғылыми-жаратылыстану пәндерін игеруге қажетті математикалық білім мен дағдылардың негіздерін игеру, оқу пәні материалдары негізінде білім алушылардың интеллектуалдық деңгейін дамыту. Оқу пәнін оқытудың мақсатына сәйкес келесі міндеттер анықталған: - «Сандар», «Алгебра», «Геометрия», «Статистика және ықтималдықтар теориясы», «Математикалық модельдеу және анализ» бӛлімдері бойынша математикалық білім, білік және дағдыларын қалыптастыру мен дамытуға жағдай жасау; - әртүрлі мәнмәтіндегі есептерді шешуде математикалық тілді және негізгі математикалық заңдарды қолдануға, сандық қатынастар мен кеңістіктік формаларды оқып білуге мүмкіндік беру; - есептерді шешу мақсатында білім алушылардың білімдерін математикалық модельдерді құруға және шынайы процестерді сипаттайтын математикалық модельдерді түсіндіруге бағыттау; - ӛздігінен оқуға және болашақ таңдаған мамандығы бойынша білімін жалғастыруға қажетті физика, химия, биология және басқа да теориялық облыстарда зерттеулер мен есептерді шешу үшін және практикалық іс- әрекеттерінде математикалық әдістерді қолданудың қарапайым дағдыларын қалыптастыру;
135
- практикалық есептерді шешуде, алынған нәтижелерді бағалау мен анықтылығын орнатуда лайықты математикалық әдістерді таңдап алу үшін логикалық және сыни тұрғыдан ойлауын, шығармашылық қабілеттерін дамыту; - коммуникативтік дағдыларын, оның ішінде, ақпаратты дұрыс және сауатты түрде беру, сонымен қатар әртүрлі ақпарат кӛздерінен, басылымдар мен электрондық құралдардан алынған ақпаратты қолдану қабілетін дамыту; - ӛздігінен және топта жұмыс істеуде қажетті тәуелсіздік, жауапкершілік, бастамашылдық, табандылық, шыдамдылық пен толеранттылық сияқты тұлғалық қасиеттерді дамыту; - математиканың даму тарихымен, математикалық ұғымдардың пайда болу тарихымен таныстыру; - математиканы оқыту процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану дағдыларын дамыту. «Информатика» оқу пәнін оқудың мақсаты білім алушылардың бойында заманауи ақпараттық технологияларды пайдалана отырып ақпараттармен тиімді жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру болып табылады. «Информатика» пәнінің оқу бағдарламасы компьютердің жұмыс істеу қағидаларын түсінуді, объектілер мен жүйелерді талдау қабілеттерін, алгоритмдер әзірлеу және бағдарламалауды, шешімдер мен программалық қосымшаларды модельдеу және жобалауды, сондай-ақ түпкілікті ӛнімді бағалауды білім алушылардың бойында қалыптастыруды кӛздейді. Оқу мақсаттарына сәйкес келесі міндеттер анықталған: - білім алушылардың бойында ақпараттық процестердің қоғамдағы рӛлін, адамзат қызметінің әр түрлі саласында ақпараттық технологияларды пайдаланудың техникалық мүмкіндіктері мен перспективаларын түсінуін қалыптастыру; - ақпараттық технологияларды күнделікті ӛмірде, оқуда және келешек еңбек іс-әрекетінде тиімді қолдану біліктерін дамыту; - білім алушылардың жүйелерді талдауда, шешімдерді әзірлеу, программалық қосымшаларды қалыптастыру және ӛз ӛнімдерін бағалауда компьютерлердің жұмыс істеуі негізгі қағидаларын меңгеру; - талдау, абстракция, модельдеу және программалау арқылы әр түрлі міндеттерді шеше білулерін дамыту; - білім алушылардың логикалық, алгоритмдік, сонымен қатар, жалпылау мен үйлестік, тапсырмаларды құрамдас бӛлікке ажырату мен ортақ заңдылықтарды бӛлу, қойылған міндеттерді шешуде тиімді әрі оңтайлы тәсілдер табу мүмкіндіктерін қамтитын есептік ойлауды дамыту; - білім алушылардың бойында ақпараттық мәдениетті қалыптастыру – жалпы ережелерді ұстану және жеке тұлға мен бүкіл қазақстандық әлеуметтің мүддесін кӛздеу; - білім алушылардың ғылыми тілді меңгеруіне және пән бойынша ұғымдық аппаратты байытуына ықпал ету. «Алгебра», «Геометрия» пәндерін оқыту барысында математикалық сауаттылықты қалыптастыру мақсатымен: білім
алушыларға анықтамалықтарды қолдану, оқу, әдістемелік және анықтамалық әдебиеттерден 136
анықтамаларды, формулалар және басқа да тұжырымдарды іздеу; математикалық формулаларды қолдану, дербес жағдайларды жалпылау негізінде шамалар арасындағы тәуелділіктің формулаларын ӛздігінен құрастыру; игерілген математикалық білім, білік, есептеу, ӛлшеу және графиктік дағдыларды пайдаланып практикаға бағытталған тапсырмаларды шешу; дәлелдемелі пайымдау жүргізу, талқылауға қатысу және логикалық негізделген қорытындылар жасау; математикалық мәтінмен жұмыс жасау (талдау, қажетті ақпаратты алу), математикалық терминология мен символдарды қолдана отырып, ӛз ойын ауызша және жазбаша түрде анық және нақты түсіндіру іскерліктерін үйрету ұсынылады. «Информатика» пәнін 5, 6, 7, 8, 9 сыныптарда оқытудың мақсаты – оқушыларға білімін тәжірибе жүзінде тиімді пайдалану үшін қазіргі заманғы ақпараттық технологиялармен жұмыс істеу үшін базалық білімдер, дағдылар мен қабілеттерін қамтамасыз ету. Оқу мақсаттарына сәйкес келесі міндеттер анықталды: оқушыларда қоғамдағы ақпараттық процестердің рӛлін түсіну, адам қызметінің түрлі салаларында ақпараттық технологияларды пайдаланудың техникалық мүмкіндіктері мен перспективаларын дамыту; ақпараттық технологияларды күнделікті ӛмірде, зерттеулер мен одан әрі жұмыс істеуде тиімді пайдалану дағдыларын дамыту; оқушылар жүйені талдау, шешімдерді әзірлеу, бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу және олардың ӛнімдерін бағалау үшін компьютердің негізгі принциптерін үйренеді; Талдау, абстракция, модельдеу және бағдарламалау арқылы түрлі тапсырмаларды шешу қабілеттілігін дамыту; оқушыларда логикалық, алгоритмдік және есептік ойлауды дамыту, соның ішінде қорыту және ұқсастығы, мәселені оның құрамдас бӛліктеріне бӛліп, жалпы үлгілерге бӛліп, міндеттерді шешудің тиімді жолдарын табу; оқушылар арасында ақпараттық мәдениетті қалыптастыру - жеке тұлғаның және бүкіл Қазақстандық қоғамның мүдделерін ескере отырып, жалпы қабылданған ережелерді сақтау; пән бойынша концептуалды аппараттарды байыту. Оқушылардың білім беру және ақпараттық құзыреттіліктерін дамыту мақсатында жобалық жұмыс арқылы ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге ерекше назар аудару керек. Жоба бойынша жұмыс істейтін оқушылар жеке- жеке немесе топпен жұмыс жасайды, мақсаттарды қойып, қажетті ақпаратты іздейді, гипотезаны ұсынып, дәлелдеуге, эксперимент жүргізуге, жасалған жұмыстың нәтижелерін ұсынуға, талдауға, бағалауға және ӛз жобаларын шебер қорғауға тиіс. Оқушылар Интернеттің қол жетімді ақпараттың кӛптеген кӛздерінің бірі екенін, әртүрлі дереккӛздерден деректерді жинай алатындығын біледі. Сонымен қатар оқушылар арасында танымдық қызығушылықты дамытуға, интеллектуалды және
шығармашылық қабілеттерге, бағдарламаның компоненттерін ӛз бетінше пайдалану мүмкіндігіне және оқу курсының мазмұны арқылы білімін толықтыруға, технологиялық проблемаларға бағдарланған оқытуды қолдану мен ӛнертапқыштық проблемаларды шешу дағдыларын дамытуға назар аудару қажет
137
«Математика және информатика» білім саласының пәндерін оқыту процесінде білім сапасын жетілдіру мақсатында жеке тұлғаға бағытталған проблемалық оқыту, саралап оқыту тәсілдерін, сонымен қатар іс-әрекет түрлері мен тапсырмаларды ұқыпты іріктеу арқылы дамыта оқыту тәсілдерін қолдану ұсынылады. Пәнге деген қызығушылықты арттыру жолдарының бірі білім алушылардың жобалық іс-әрекеттерін дамыту жұмыстарын жүргізу болып табылады. Жобалау технологияларын қолдану пән бойынша оқу сапасын кӛтеріп қана қоймайды, пәнаралық байланысты жүзеге асырады және оқу пәнін игерудің тиімділігін арттырады. Жобамен жұмыс істеу барысында білім алушылар топтасып немесе жеке жұмыстарын жоспарлауды, мақсат қоюды, қажетті ақпаратты іздеуді, гипотезаны ұсыну және дәлелдеуді, тәжірибелер жүргізуді, орындалған жұмыстың нәтижелерін кӛрсетуді, талдау мен бағалауды, сонымен қатар ӛз жобаларын қорғауды үйренеді. Сонымен қатар проблемаларды ӛнертапқыштықпен шешу теориясы ерекшеліктерін дамыту және проблемалық-бағдарланған оқыту технологиясын пайдалану, оқу курсы мазмұны арқылы ӛз білімін толықтыру мен бағдарламаның құрамдас бӛліктерін ӛздігінен қолдана білу қабілетін, білім алушылардың интеллектуалдық және
шығармашылық қабілеттерін, когнитивтік мүдделерін дамытуға назар аудару керек. Бұл білім саласы пәндерінің мазмұны бӛлімдер бойынша берілген. Бӛлімдер бӛлімшелерге бӛлініп, әр бӛлімшені оқып игеру сыныптар бойынша күтілетін нәтижелер:дағдылар немесе біліктер, білім немесе түсініктертүрінде оқу мақсаттары жүйесінде кӛрсетілген. Сонымен қатар, жаңартылған мазмұндағы оқу бағдарламаларында барлық пәндер бойынша ұзақ мерзімді жоспар берілген. Онда курс материалы тоқсандарға бӛлініп кӛрсетілген. Ұзақ мерзімді жоспарда тақырыптарды игеруге және бӛлімшелерді игеруге жұмсалатын сағат сандары кӛрсетілмеген. Бӛлімшелердің арасында сағат санын бӛлу құқығы практик- мұғалімге берілген, бірақ материал кӛрсетілген тоқсанда толық оқытылып болуы тиіс. 2013 жылғы оқу бағдарламаларымен салыстырғанда оқу пәндердің базалық мазмұнында аздаған ӛзгерістер бар. 1. 5-сынып, «Математика» оқу пәні. 5-сыныпта «Математика» оқу пәнінің базалық мазмұны, шамалы ӛзгерістерді қоспағанда толығымен бұрынғыдай қалды. Атап айтқанда, қолданыстағы оқу бағдарламасымен салыстырғанда жаңартылған мазмұндағы оқу бағдарламасында «Жиын» тарауы және «шиыршық» принципін сақтау мақсатында «Кеңістік фигураларының жазбалары» тарауы қосылған, оларды оқуға оқу жылына берілген 170 сағаттан сәйкесінше 5 сағат және 3 сағат бӛлінеді. Сонымен қатар базалық мазмұн тарауларын оқып игеруге бӛлінген сағаттарда айырмашылық бар. «Натурал сандар және нӛл саны» тарауын игеруге шамамен 15 сағат бӛлінген. Қалған тарауларды игеруге бӛлінген сағат сандары ӛзгеріссіз. 138
2. 6-сынып, «Математика» оқу пәні. 1) 6-сыныпта «Математика» оқу пәнінің базалық мазмұнына шамалы
бойынша 6-сыныпта қарастырылатын «функция» ұғымына қатысты тарау 7- сыныпқа кӛшірілген. Осы тараудың орынан 6-сыныпта «Шамалар арасындағы тәуелділіктер» тарауы қарастырылады және келесі тақырыптардан тұрады: «Шамалар арасындағы тәуелділіктерді беру тәсілдері: аналитикалық (формула арқылы), кестелік, графиктік тәсіл», «Нақты процестердің графиктерін қолданып шамалар
арасындағы тәуелділіктерді зерттеу», «Тура
пропорционалдық және оның графигі». Осыған байланысты «Екі айнымалысы бар сызықтық теңдеулер мен олардың жүйелері» бӛліміне ӛзгерістер енгізілген. Яғни осы тарауда екі айнымалысы бар сызықтық теңдеу және оның графигі, екі айнымалысы бар сызықтық теңдеулер жүйелері, екі айнымалысы бар сызықтық теңдеулер жүйесін қосу тәсілімен және алмастыру тәсілімен шешу, есептерді сызықтық теңдеулер жүйелері арқылы шығару материалдары ғана қарастырылады. 5-6-сыныптарда «Математикалық моделдеу және анализ» бӛліміне баса назар аударылған. Әр бӛлімді игерген кезде мәтінді есептерді шығару ұсынылады. Статистикалық мәліметтерді ұсынуға арналған тапсырмаларды орындауға кӛңіл бӛлінген. Бұл практикаға бағытталған есептерді қарастыруға байланысты. 3. 7-сынып, «Алгебра» оқу пәні. Оқу пәнінің базалық мазмұнында қолданыстағы оқу бағдарламасымен салыстырғанда елеулі ӛзгерістер жоқ. Егер, қолданыстағы оқу бағдарламасында 5 тарау оқытылатын болса, жаңартылған мазмұндағы оқу бағдарламасында 6 тарау оқытылады. Бұл, «функция» ұғымына қатысты материалдар жеке «Функция. Функцияның графигі» тарауы етіп берілген және бұл тарауға 6- сыныптан «Функция ұғымы», «Функцияның графигі», «Сызықтық функция және оның графигі», «Сызықтық функциялардың графиктерінің ӛзара орналасуы», «Екі айнымалысы бар сызықтық теңдеулер жүйесін графиктік тәсілмен шешу» тақырыптары кӛшірілген. Бұл тақырыптар 6-сынып білім алушыларының игеруіне қиындық туғызады деп есептеп, практик- мұғалімдердің ұсыныстары бойынша ауыстырылған. Практикаға бағытталған, зерттеушілік және
шығармашылық тапсырмаларды шешу қажеттілігіне баса назар аудару керек. 4. 8-сынып, «Алгебра» оқу пәні. Оқу пәнінің базалық мазмұнында қолданыстағы оқу бағдарламасымен салыстырғанда елеулі ӛзгерістер жоқ. Курстың базалық мазмұнына «Статистика элементтері» тарауы (Жиілік. Жиіліктер кестесі. Интервалдық кесте. Гистограмма. Жинақталған жиілік. Орта мән. Дисперсия. Стандартты ауытқу. Алқап.) қосылған. Бұл тараудың кейбір материалдары қолданыстағы оқу бағдарламасы бойынша 9-сыныпта қарастырылған болатын. 5. 9-сынып, «Алгебра» оқу пәні. 9-сыныпта қолданыстағы оқу бағдарламасындағы тәрізді «Екі айнымалысы бар теңдеулер, теңсіздіктер және олардың жүйелері»,
139
«Тізбектер», «Тригонометрия» бӛлімдері қарастырылады. Оқу
бағдарламасының мазмұны комбинаторика мен ықтималдықтар теориясы бойынша материалдармен толықтырылған. Атап айтқанда «Комбинаторика элементтері» бӛлімінде келесі тақырыптар берілген: Комбинаториканың негізгі ұғымдары мен ережелері (қосу және кӛбейту ережелері). Санның факториалы. Қайталанбайтын «орналастыру», «алмастыру» және «теру» ұғымдары. Комбинаториканың негізгі формулалары. Комбинаторика формулаларын қолдану арқылы есептер шығару. Ньютон биномы және қасиеттері, ал «Ықтималдықтар теориясының элементтері» бӛліміне «Оқиға, кездейсоқ оқиға, ақиқат оқиға, мүмкін емес оқиға. Элементар оқиғалар. Қолайлы нәтижелер. Тең мүмкіндікті және қарама-қарсы оқиғалар. Ықтималдықтың классикалық анықтамасы. Статистикалық ықтималдық. Геометриялық ықтималдық» тақырыптары енгізілген. Қолданыстағы оқу бағдарламасы бойынша бұл бӛлім 10-сыныпта қарастырылған болатын. 6. 7-сынып, «Геометрия» оқу пәні. 7-сыныпта білім алушылар «Геометрия» оқу пәнін оқуға енді ғана кіріседі, сондықтан қолданыстағы оқу бағдарламасымен салыстырғанда жаңартылған мазмұндағы оқу бағдарламасында ӛзгерістер жоқ. 7. 8-сынып, «Геометрия» оқу пәні. «Геометрия» оқу пәнінің базалық білім мазмұнында қолданыстағы оқу бағдарламасымен салыстырғанда ӛзгерістер жоқ. 8. 9-сынып, «Геометрия» оқу пәні. «Геометрия» оқу пәнінің базалық білім мазмұнында қолданыстағы оқу бағдарламасымен салыстырғанда ӛзгерістер жоқ. 7-9-сыныптарда «Геометрия» пәнін оқытуда пәннің практикалық бағыттылығы күшейтіледі. 5-8 сыныптардағы «Информатика» оқу пәнінің негізгі мазмұны ӛткен оқу жылымен салыстырғанда ӛзгеріссіз. 2019-2020 оқу жылындағы 9 сыныпта базалық білім берудің 5-9 сыныптары үшін «Информатика» пәні бойынша типтік оқу жоспарына сәйкес жаңартылған мазмұндағы (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің бұйрығына 9-қосымша) Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына қосымша 200). «Информатика» пәнінің 9-сыныпқа арналған негізгі мазмұны мынадай бӛлімдерден тұрады: 1) «Компьютердің құрылғылары». Мақсатына байланысты компьютердің аппараттық конфигурациясын таңдау; 2) «Программалық қамтамасыз ету». Пайдаланушының қажеттіліктеріне байланысты бағдарламалық қамтамасыз етуді таңдау; 3) «Компьютерлік желілер». Бұлтты технологияларды қолдану арқылы құжаттармен ортақ жұмыс істеу; 4) «Ақпаратты ұсыну және ӛлшеу». Ақпарат қасиеттері (ӛзектілігі, дәлдігі, анықтығы, құндылығы); 5) «Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру». Дерекқор, ӛріс, жазба. Электрондық кестеде деректер базасын құру. Деректерді іздеу, сұрыптау 140
және сүзгілеу; 6) «Модельдеу». Процесс моделдерін (физикалық, биологиялық, экономикалық) электрондық кестеде зерттеу және құру; 7) «Алгоритмдер». Сұрыптау алгоритмі. 8) «Программалау». Бір ӛлшемді массив. Екі ӛлшемді массив. Массивтерді ӛңдеудің негізгі алгоритмдері: массив элементтерін іздеу, сұрыптау, орнын ауыстыру, жою және қою. PyGame (пайгейм) кітапханасы. Ойынның артқы фоны. Ойынға арналған дайын кейіпкерлер. Кейіпкер қозғалысы. Дайын сценарий бойынша ойын программмалау. Ойын нәтижелерін есептеу; 9) «Эргономика». Компьютерде ұзақ уақыт жұмыс істеу тәуекелін бағалау; 10) «Ақпараттық қауіпсіздік». Желіде жұмыс істеудің этикалық және құқықтық нормаларын бұзу салдарлары. Сыныпты 2 топқа бӛлу қалалық жалпы білім беру ұйымдарында 24 және одан да кӛп оқушыларды, ал ауылдық жерлерде - 20 және одан да кӛп оқушыларды, ал шағын мектептерде кемінде 10 оқушы қамтитын сыныпта ӛткізіледі.
«Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ бағалау процесін ӛткізу үшін мұғалімге кӛмек ретінде ( http://smk.edu.kz ) сайтқа келесі материалдарды: Критериалды бағалау бойынша нұсқаулық, Қалыптастырушы бағалау тапсырмаларының жинағы, Жиынтық бағалау бойынша әдістемелік ұсынымдамалар, Тоқсанға арналған жиынтық бағалау спецификациясы орналастырған және еркін түрде кіруге мүмкіншілік жасалған. 5-9-сыныптарда «Информатика» пәнін оқыту кезінде үштілділік саясатына ерекше кӛңіл бӛлінуі керек. Пән үшін айрықша болып танылатын білім алушылардың академиялық тілін дамыту ұсынылады. Бұл процесс әрбір сабақ үшін білім алушылардың тілдік дағдыларын дамыту жолдарын анықтауды қамтиды. Мысалы: «Білім алушылар әлеуметтік желіні пайдалану мен атрибуттарын ауызша талқылай алады». Программалау тілі ағылшын тілі болып табылатынын, кӛптеген компьютерлерлік интерфейстер де ағылшын тілінде берілгенін айта кету керек. «Информатика» пәні жоғары сыныптарда білім алушылардың калауы бойынша ағылшын тілінде оқып игеруіне болатынын пән мұғалімдері әрдайым естерінде сақтаулары керек. Мұғалімдер білім алушылардың назарын, информатика бойынша ( http://tinyurl.com/NIS-CS-Lexicon ) лексиконда сипатталғандай академиялық тілді пайдалануға аударту, сондай-ақ ұқсастықтар мен метафораларды пайдалана отырып күрделі жүйелерді түсіндіру мүмкіндігі сияқты информатика саласындағы жұмыстарға қажетті тілдік дағдыларға аудартулары керек. Одан бӛтен, мұғалімдер білім алушылардың бойында бай академиялық тіл қалыптастыру мақсатында, диалог/жазу үшін пайдалы сӛздерді пайдалануды қамтитын мұқият және жүйелі түрде тілдік қолдау кӛрсетулері керек. Мұғалімдерге кӛмек ретінде TIMSS және PISA халықаралық зерттеулерге білім алушыларды дайындауғаарналғанесептер жинағы әзірленді, ол Академия 141
сайтында ( www.nao.kz ) орналастырылған. «Математика» пәні бойынша жиынтық бағалау саны Оқу пәнінен әр тоқсан сайын бӛлім/ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалау (БЖБ) рәсімінің нақты санын және әр тоқсан сайын 1 рет тоқсандық жиынтық бағалау (ТЖБ) ӛткізу қарастырылған. Тӛменде 47-кестеде оқу пәнінен бӛлім/ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалау (БЖБ) рәсімдерінің нақты саны кӛрсетілген.
47-кесте. «Математика» пәні бойынша жиынтық бағалау саны
Сынып Бӛлім бойынша жиынтық бағалау саны 1-тоқсан 2-тоқсан 3-тоқсан 4-тоқсан 5-сынып
3 1 3 3 6-сынып
2 2 3 3
«Тізбектер», «Тригонометрия» бӛлімдерінің кӛлемінің үлкендігіне қарай екінші және үшінші тоқсанда сәйкесінде 2 және 3 бӛлім бойынша жиынтық бағалаулар ұсынылған. Оқу пәнінен әр тоқсан сайын бӛлім/ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалау (БЖБ) және тоқсандық жиынтық бағалау (ТЖБ) ӛткізу қарастырылған. Тӛменде 48-кестеде оқу пәнінен бӛлім бойынша жиынтық бағалау (БЖБ) рәсімдерінің нақты саны кӛрсетілген.
48-кесте. «Алгебра» пәні бойынша жиынтық бағалау саны Сынып
Бӛлім бойынша жиынтық бағалау саны 1-тоқсан 2-тоқсан 3-тоқсан 4-тоқсан 7-сынып
2 2 1 1 8-сынып
1 1 3 1 9-сынып
2 2 3 2 жүктеу/скачать 5,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|