Итерілу. Итерілген
кезде
ұшудың
ең
жоғарғы
жылдамдығын қамтамасыз етіп, қолайлы бұрыш жасау керек
және белдеуден тиімді ӛту үшін секірушінің ӛзіне қолайлы
жағдай туғыза білуі басты шарт.
Итерілетін жерде аяқпен адымды кең жасап, ӛкшеге салмақ
түсірместен, табанға тұтастай күш салып жүгіру қозғалысымен
жүзеге асырылады. Итерілу ӛкшеге салмақ түсірілмей
орындалса, онда ол тез әрі сәтті жүзеге асады.
Тірелетін аяқтың бұлшық еттері жиырылғанда серпілмелік
жағдайында бұлшық еттер сол күшке орын беретіндей сипатқа
ие болады. Итерілген кезде бұлшық еттер «міндетті» игеру
қасиетін иемденеді. Бұл жағдай неғұрлым маңызды болып
саналады. Ӛйткені оның параметрлері соңғы сәтте дене
массасының жалпы орталық нүктесінің ұшу бұрышын
анықтайды. Тізе буынындағы аяқты итерілетін жерге қойғанда
160 градустан аспайды. Итерілетін аяқты қойғаннан бастап,
тізенің буыннан бүгілуі басталады. Итерілетін аяқтың тізе
буынындағы бүгілу бұрышы 140-141градус болады. Серпілу
жағдайын орындау уақытын азайту (0,07-0,085с.), сермеліп
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ
70
итерілуді неғұрлым тез орындауға мүмкіндік береді. Итерілу
секірушінің бүкіл денесінің ӛзара қимылы үйлескенде
орындалады. Тізенің, белдің тез бүгілуі іске асырылып,
сермелетін аяқпен қолды тезірек сермеу және денені жоғары
қарай кӛтеру әрекеттері орындалады.
Итерілетін аяқты жерге қойған жағдайда дене массасының
жалпы орталық нүктесінің ӛсу кӛрсеткіші аударылу тәсіліне
қарағанда 4-5 см. жоғары тұрады. Алайда,«фосбери – флоп»
әдісімен секірушінің итерілуі сәтті аяқталған тұста дене
массасының жалпы орталық нүктесі аударылу тәсілімен
секірушіге қарағанда 3-4 см.тӛмен болады.
«Фосбери – флоп» тәсілімен секірушінің тік аяқпен
сермелуді орындау кезіндегі соққы күші 400 – 500
кг.аралығында ӛзгереді. Ал, бүгілген аяқпен сермелгенде, ол
ұзақтағы жағынан да азайып, 250-400кг.болады. «Фосбери –
флоптың» классикалық тәсілінде күші 70-80кг-ға жетіп, ал тік
аяқпен сермелуді орындау тәсілінде 120-140 кг болады.
Сермелу қозғалысы итерілудің сермелу күшіне және ұшу
жағдайында дене массасының жалпы орталық нүктесінің
ауысуына ықпал етеді. Итерілген кезде қолдың екі тәсілі
пайдаланылады. Бірдей алып жүру және ассиметриялы алып
жүру. Екінші тәсіл неғұрлым тез итеріледі. Дегенмен бірінші
және екінші тәсілдерде де қолмен және аяқпен сермелу бір
қалыпты орындалып, иықты алға қарай жіберумен аяқталады.
Итерілудің ортасындағы күш негізінен сермелу буынының
инерсиялық есебінен құралады. Бүгілген аяқты сермеу
жағдайында тірелу реакциясына сермеу буындарының жалпы
ықпалы аяқтың тік жағдайына қарағанда артық болады.
Итерілуге кірісер сәтте денеге орталық жүгіру күші әсер етеді.
Ол елеулі күш құрып, секіруші денесінің тік жағдайына
горизонталь жағдайға ауысуына мүмкіндік береді. Дененің
горизонталь (кӛлбеу) жағдайға ауысуына мүмкіндік береді.
Дененің горизонталь жағдайы иықтың белдеуге қарай қозғалуы
есебінен ғана емес, жамбас жоғары қарай иықпен салыстырғанда
тез ауыстыру есебінен болуына талпыну қажет. Жүгіру
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ
71
жылдамдығы неғұрлым жоғары болса ұшу бұрышы да,
соғұрлым аз болады. «Фосбери – флоп» әдісімен секіргенде ұшу
барысы 50 - 60˚ қа дейін жетеді.