Тексеру схемаларының мазмұны және құрылуы

23. Тексеру схемаларының мазмұны және құрылуы 

  

1.                  Тексеру схемаларының мазмұны 

2.                  Тексеру схемаларының құрылуы 

  

Салыстырып тексеру сұлбасы сызбасында: 

- өлшем құралдарының және салыстырып тексеру әдістерінің атаулары; 

- шама мәнінің аумағы немесе номиналды мәні; 

- өлшем құралдары қателіктерінің мүмкіндік мәні; 

- салыстырып  тексеру  әдістері  қателіктерінің  мүмкіндік  мәні  көрсетілуі 

қажет. 

Жергілікті  салыстырып  тексеру  сұлбаларында  өлшем  құралдарының  дәл 

белгілеулерін көрсету мүмкін. 

Салыстырып  тексеру  сұлбасы  бір  бірінің  астына  орналасқан  және  штрихті 

линиялармен бөлінген алаңдардан тұруы қажет. 

Алаңдар: 

-          «Мемлекеттік эталон(дар)»; 

-          «і  санатындағы  жұмысшы  эталондар»  (мұнда  «-0  ден h-ге  дейін,  әр 

санат үшін – жеке алаң); 

-          «»»Жұмысшы өлшем құралдары» атауларынан тұруы қажет. 

Ескерту 

1.                  Мемлекеттік  эталон  ретінде  қабылданған  0  санатындағы 

жұмысшы эталон мемлекеттік эталон алаңында орналастырылады. 

2.                  Өз  дәлдігіне  байланысты  басқа  мемлекеттерден  алынған 

жұмысшы  эталондар  дәлдіккесәйкес  келетін  эталонның  алаңында 

орналастырылады.  

 Жергілікті  салыстырып  тексеру  сұлбасы  сызбасының  жоғарғы  алаңының 

атауы «Бастапқы жұмысшы эталондар» болуы қажет. 

Алаңдар саны салыстырып тексеру сұлбасының құрылымына байланысты. 

Алаңдар  атауын  вертикалды  тұтас  линиямен  бөлінген  сызбаның  сол 

жағында, бағынушылық тәртібінде эталондардың атауы көрсетіледі. 

Жергілікті  салыстырып  тексеру  сұлбасы  сызбасының  жоғарғы  алаңында, 

бағынушылық тәртібінде эталондардың атауы көрсетіледі. 

Бірліктерін  жанама  өлшеу  әдісімен  жаңғыртатын  туынды  шамалардағы 

өлшем  құралдарына  арналған  салыстырып  тексеру  сұлбасы  сызбасының 

жоғарғы  алаңында  басқа  мемлекеттерден  немесе  мемлекетаралық 

салыстырып тексеру сұлбаларынан алынған берілген бірлікті жаңғырту үшін 

қолданылатын эталондар атаулары көрсетіледі. 

Бұл  эталондар  атауларын  сәйкес  келетін  салыстырып  тексеру  сұлбаларына 

сілтемелермен алып жүреді. 

Эталондар атауларын астында шама мәнінің номиналды мәні немесе аумағы 

және олардың қателіктерінің мәні көрсетіледі. 

Эталондар  аландарының  астына  0  санаттағы  жұмысшы  эталондардан  аланы 

(егер мемлекеттік немесе мемлекетаралық сұлбаларды қайта қарау кезінде 1 

санаттағы эталондарға бірлік мөлшелерін берудің қосымша сатысын алдын-

ала  ескеру  қажет  болса),  1  санаттағы  және  әрі  қарай  келесі  санаттардағы 

жұмысшы эталондар алаңдары орналастырылады. 

Жергілікті  салыстырып  тексеру  сұлбаларында  көрсетілетін  жұмысшы 

эталондар  санаттары  мемлекеттік  немесе  мемлекетаралық  салыстырып 

тексеру  сұлбаларында  осы  құралдарға  берілген  санаттарға  сәйкес  келуі 

қажет. 

Жұмысшы  эталондардың  атауларының  астында  өлшем  аумақтары  және 

қателіктер мәні көрсетіледі. 

Төменгі  санаттағы  жұмысшы  эталондардың  астына  жұмысшы  өлшем 

құралдарының  алаңы  орналастырылады.  Онда  мүмкіндігі  барынша  солдан 

оңға  қарай  бір  атаудағы  жұмысшы  эталондар  бойынша  салыстырып 

тексерілетін  жұмысшы  өлшем  құралдары  топтарының  қателік  шамаларын 

ұлғаю  тәртібінде  орналастырады.  әр  топ  үшін  өлшемдердің  түрін,  аумағын 

және өлшем құралдарының қателіктер мәнін көрсетеді. 

Салыстырып 

тексеру 

сұлбасында 

көрсетілетін 

өлшем 

құралдары 

қателіктерінің сипаттамалары келесі талаптарды қанағаттандаруы қажет. 

Алғашқы эталондар үшін ГОСТ 8.381 сәйкес: 

-          Эталонның  жойылмаған  жүйелік  қателігінің  0  (0

0

)  шекарасы  (белгі 

көрсетуінсіз); 

-          h тәуелсіз  өлшем  санын  көрсетумен  бірлікті  жаңарту  кезінде  S  (S

0

) 

өлшем  нәтижесінің  орташа  шаршылық  ауытұуы  (немесе  бірлікті  жаңғырту 

және оның мөлшерін беру кезінде); 

-          Т  уақыттың  белгілі  аралығы  ішінде  v  (v

0

)  эталоны  тұрақсыздығы 

көрсетіледі. 

Мемлекетаралық  салыстырып  тексеру  сұлбасы  бойынша  екінші  немесе 

жұмысшы  эталондардың  деңгей  дәлдігі  бойынша  сәйкс  келетін  эталонды 

қолдану  кезінде  алғашқы  эталон  ретінде  5.9.2  сәйкес  қателіктер 

сипаттамаларын көрсету мүмкін. 

Ескерту – Осында және әрі қарай «

0

» индекссіз символ абсолюттік қателіктің 

сипаттамасын,  «

0

»  индексті  салыстырмалы  қателіктің  сипаттамасын 

білдіреді. 

 Екінші  эталондар  үшін  ГОСТ  8.381  сәйкес  олардың  жалпы  қателігінің 

сипаттамасыкөрсетіледі  - h тәуелсіз  өлшемдердің  санын  көрсетумен  екінші 

эталонды біріншімен салыстыру кезінде    S

å

 (S

å0

) өлшем нәтижесінің орташа 

шаршылық ауытқуы мүмкін мәнінің шектігі, немесе 0,99 сенімді ықтималдық 

кезінде d

å

  (d

å0

)  өлшем  нәтижесі  қателігінің  сенімді  шекараларының 

мүмкіндік мәнінің шектігі. 

Екінші  эталонның  жойылмаған  жүйелік  қателігінің  сипаттамасын  және 

(немесе)  оның  тұрақсыздығының  алғашқы  эталон  үшін  қабылданған 

салыстырып тексеру арасындағы аралық үшін бөлек көрсету мүмкін. 

Жұмысшы эталондарының және жұмысшы өлшем құралдары  қателіктерінің 

сипаттамаларын оларды салыстырып тексеру кезінде шама өлшемдерін беру 

әдісіне байланысты көрсетіледі. 

Өлшем  құралдарының  қолдануға  жарамдылығын  анықтайтын  салыстырып 

тексеру  кезінде,  салыстырып  тексеру  сұлбасында  Δ  (Δ

 0

)  өлшем 

құралдарының қателігінің мүмкіндік шегі көрсетіледі. 

Ақиқат  мәндерді  белгілейтін  немесе  салыстырып  тексеруге  түскен  (соның 

ішінде  түзетулер  енгізу  жолымен)  барлық  өлшем  құралдарын  градустейтін 

салыстырып  тексеру  кезінде,  салыстырып  тексеру  сұлбасында d  (d

0

)  өлшем 

құралдарының  қателігінің  сенімді  шекарасының  мүмкіндік  мәнінің  шегін 

сәйкес келетін сенімді ықтималдықта көрсетеді. 

Өошем  құралдарының  тұрақтылық  нормалары  бойынша  қолдануға 

жарамдылығын  анықтайтын  ақиқат  мәні  немесе  градустейтін  сипаттамасы 

өзгеруі  салыстырып  тексеру  арасындағы  аралықта  берілген  типтегі  өлшем 

құралдары үшін белгіленген мүмкіндік тұрақсыздық шегінен артатын өлшем 

құралдарын  жарамдылықтан  шығарумен  және  ақиқат  мәндерді  белгілейтін 

немесе қалған өлшем құралдарын градустейтін салыстырып тексеру кезінде, 

салыстырып тексеру сұлбасында: 

-          сәйкес 

келетін 

сенімді 

ықтималдық 

кезінде d  (d

0

) 

өлшем 

құралдарының градустеу қателігінің сенімді шекарасының мүмкіндік мәнінің 

шегін  және  Δ  (Δ

 0

)  салыстырып  тексеру  арасындағы  аралықта  өлшем 

құралдарының мүмкіндік тұрақсыздығының шегін; 

-          немесе  сәйкес  келетін  сенімді  ықтималдылық  кезінде  d

å

  (d

å0

)  өлшем 

құралдары  қателігінің  сенімді  шекарасының  мүмкіндік  мәнінің  шегі 

(салыстырып тексеру арасындағы аралықтағы тұрақсыздық есебімен); 

-          немесе Δ (Δ

 0

) өлшем құралдары қателігінің мүмкіндік шегін көрсетеді.