Уразимбетов алибек бахтыбаевич

 

13 

6.  бақылау-диагностикалық  кезең,  бұл  кезеңнің  қорытындысы  бойынша 

программалық  өнімнің  сапасына  қана  бағка  беріліп  қойылмайды, 

соныменде  бірге  ЭА-ға  функционалды  талаптарға  сакестіген  жалпы 

баға; 

7.  болжам  кезеңі,  бұнда  ЭА  пайдаланушылардың  айтқан  ескетулерімен 

тілектері ескеріліп ЭА жасалуына қайта мәселе қарастырылады. 

Осы  айтылған негізінен көріп отырғанымыздай  ЭА  мазмұнымен білім 

беру  технологиясының  жобалау  ерекшеліктері  мынада  деп  аита  кетуіміз 

керек: 

1.  пәндік  аимақты  құрылымдау  әдісі  пайдаланыды,  бұл  дегеніміз  оқу 

материалы 

тұтастығын 

жоғатпайды,логикалық 

жағынан 

еш 

бұзылмайды; 

2.  оқыту  үрдісін  ұйымдастыруда  ЭА    қолданудың  негізгі  компоненттері 

бөлініп алынады.; 

3.  пәндік аимақтың брегелік тезарурсы жасалады; 

4.  пайдалану 

әдістемесі 

әртүрлі 

инновациялық 

технологиялар 

қосылып,олардың интерактивті версияларын ескере отырып жасалады. 

ЭА  жобалағанда  мына  бағыттарды  ерекше  атап  аиту  керек:  мәселенің 

идентификациясы,  концептаулдылығы,формалдылығы,  іске  асыру  және 

тестлеу. 

Идентификацияда  қатысушылардың  ролі  анықталады,пайдаланатын 

ресурстарды,  міндеттермен  мақсаттың  сипаты  беріледі.Бұл  кезеңде  жұмы 

тобы  анықталады:  педагогтар  мен  программистер  өз  жұмыс  аймақтарын 

айқындап алады. 

Концептуалдылықта анықтамалықтың мазмүны ,мақсаты анықталып,ол 

білім  базасының  концептуалды  негізін  қалайды.Педагог  ЭА  қандай  оқу 

материалдарын  кірістіретіндігін  анықтайды  және  олар  қандай  баланыста 

болатынғын (текст, графика, анимация, дыбыс видеофрагменттер). 

Формалдау  бұл  ЭА  қолдану  барысында  шешілетін  дидактикалық 

міндеттерді  талдау  болып  табылады  жәнеде  оқыту  әдістемесіне  қажетті 

әдістерді    іздеу  және  формалдау.  Бұл  кезеңде  оқытылатын  дидактикалық 

материалды болжамды сценариі жасалады. 

Іске  асыру  кезеңі  дидактикалық  мәселелердік  формалданған  әдісінің 

шынайылыққа  ауысу  болып  табылады.  ЭА  бұл  автоматтанғаноқыту 

жүйесінің  бір  көрінісі  болып  табылады.Оның  ерекшеліктері  таңдалған 

ақпараттық технологиялармен беріледі.  

Тестлеу  бұл  кезеңде  ЭА  жұмыс  жасауының  ең  үлкен  ықтималдығы 

анықталып,  оның  әлсіз  жақтарын  табады.Бұл  жерде  сцерариді  тексеру 

 

14 

керек,себебі    таңдалған  оқыту  әдістемесінің  тиімділігі  дәлелдеп  не 

жарамсыздығын аиту. 

ЭА өзінің мазмұны бойынша пәндік аимақтың материалдын толық беру 

керек жәнеде педагогикалық және әдістемелік тәсілдерді көрсету керек,яғни: 

-  оқу  материалының  жеткілікті  көлемі,  өзектілігі,жаңалығы  және 

ерекшелігі; 

-  фактографикалық,  практикалық  мазмұндылық,  культурологиялық 

құрамы,жүйелік және толықтылық; 

-  материалды  беретін  әдістеме  негізінде  программалық  өнімнің 

педагогикалық мүмкіндігі. 

ЭА маңыздылығын ескере отырып, оның өзбетімен жұмыс жасауға сеп 

болу үшін мына талаптарды қосуды жөн көрдік: 

1.  теориялық  материалды  мазмұндау  да  нақты  логиканың  болуы,  бұнда 

арнайы схемалар қосылу керек; 

2.  мәселені нақты қою; 

3.  оқу-тәрбие үрдісінің барлық формаларын жандандыратын тәсілдер мен 

әдістерді пайдалану. 

Аса  жоғарғы  сападағы  графикалық  схемаларды,  формулаларды, 

берілгендерді безендіру, динамикалық суреттеудің жүйелі немесе тармақталу 

түріндегі  мүмкіндіктерді    түрлі  түсті  компьютерлік  анимациасында 

қолдануға,  және  оларды  жоғары  деңгейде  ұсыну  қарастыруға  болады. 

Электрондық  анықтамалықтар  барынша    ыңғайлы  және  көрнекті 

дидактикалық  материал  беруге  немесе  оқуға  назар  аударылады  және  білім 

алуда  қиындықтарды  жоюға  мүмкіндік  береді.  Сондай–ақ,    оларға  ұқсас 

оқулықтарды  бағалау,  нәтижелі  құралдарымен,  тиісті  жабдықталу  және 

білімдердің  бақылау  процесін  меңгеру  және  дағдыларды    қалыптастыруды 

қамтамасыз етеді. 

Электрондық  анықтамалықтарды  жасаудағы    маңызды  ролі  оқулықты 

әдістемелік қамтамасыз етуді жобалау алады. Электрондық анықтамалықпен 

оқытудың  (білім  берудің)  барлық  негізгі    кезеңдерін  автоматтандыру  -  оқу 

материалдарының    мазмұнын  бақылауға  және  қорытынды  бағалаулардың 

ұсынысын  жасауға  дейін  көздеген  .  Соның  арқасында    барлық    міндетті 

оқулық  материалдары  жарқын,  қызықты,  ақылдың  үлесімен    ойындық 

жүріске ,яғни  кең қолданысқа ие мультимедиалық түрін графиктерде,  соның 

ішінде интерактивтік  және дауыс жүргізу арқылы  ауыстырылады. 

Сондықтан,  тиімді  оқулықтан  электрондық  анықтамалық    жасауға  оның 

жабдықталуымен  (  гипермәтінін  жасау)  және  көрнекілік  жағынан  жақсы 

 

15 

материалмен  (мультимедиалық  құралмен  қоса)  және  компьютер  экранында 

іске  асыру  жеткіліксіз.  Электрондық  анықтамалықта  мәтіндік  суреттерге, 

анықтамаға айналдыру емес, оның негізгі принципіне мән беріледі. 

ЭА жобалау жоғарыдан төмен приципі қолданылады дедік. Бұл жерде 

ЭА жобалауға мына талаптар қойылады: 

1.  ЭА  қолдану  барысында  жететін  мақсатымызды  және  көмекші 

мүмкіндіктерін анықтау; 

2.  анықтамалықтың мазмұнын жасақтау және ЭА қолданғаннна кейін оны 

ұлғайту ; 

3.  тақырып пен модул бойынша жіктеу; 

4.  ЭА жұмыс сценараиін  жобалау; 

5.  ЭА негізінде оқыту барысын бақылау базасын жасап, оны басқару мен 

монитринг ұйымдастыру; 

6.  ЭА апробациясы. 

ЭА құрылымына қойылатын талаптарға келейік. Қазіргі заманы ЭА бұл 

күрделі  дидиактикалық  жүйе,  ол  жүйенің  жұмыс  жасауы  оқу  процесін 

ақпаратттық  коммуникациялық  технологиялармен  оқытуды  жүзе  асыру 

болып  табылады.  Жүйе  болғандықтан  оған  оқытудың  автоматтанған 

функциясы  бірге  басқа  программалық  өнімдер  кіреді.Сонымен  бірге  ол 

жүйеге  ЭА  жұмысы  туралы  деректер  сақталатын  базада  кіруі  мүмкін. 

Соныменда біткен ЭА мынадай функционалды блоктар болу керек : 

1.  ақпаратты-мазмұнды; 

2.  бақылау-коммуникативты; 

3.  коррекциялық-жалпылау. 

Ақпаратты-мазмұнды блок өз кезегінде мына ішкі болктардан тұрады. 

1.  ақпараттық: 

- жалпы мағұлмат; 

- тақырыпты жүйлеп мазмұндау; 

-компьютерлік программалар; 

2.  мазмұнды: 

-оқулықтар,  есептер  жинағы,  оқу  құралы,  әдістемелік  нұсқаулар, 

хрестоматиялар; 

 

16 

- 

пайдаланылған  әдебиеттер  тізімі  мен  университеттер  мен 

академияларды, 

мектептердің 

оқу-білім 

Web-сервер, 

Интернет 

материалдары; 

Бұл  блокты  жеке  беругеде  немесе  жасалған  программалық  өніммен 

беруге болады. 

ЭА  тәжірибесін  талдау  көрсеткендей  оқу  процесіне  сызықты  және 

сызықты  емес  тізбектердің  негізінде  оқу  материалын  тұсаукесер  баламалы 

әдістері  негізінде  ең  тиімді  курстар  болып  табылады.  Сызықтық  тізбектің 

аясында  ЭА  студент  білімін  мемлекеттік  білім  беру  стандартының 

талаптарына  сәйкес  қажетті  қол  жеткізуге  мүмкіндік  береді,  оқу 

материалдары  дәйекті  жұмысты  құрайды.  Студент  тақырып  табысты 

игеруіне  байланысты  кезде  жоғары  деңгейге  ЭА  жұмыс  істеуге  арналған 

сызықтық  емес  тізбек,  ол  мәселені  терең  зерттеу  үшін  қолдануға  мүмкін 

қосымша теориялық материалды ұсынды. Сонымен қатар, оның кәсіби және 

шығармашылық  өсуі  үшін  маңызды  болып  табылады  студентке  қосымша 

материалдар  ұсынылуы  мүмкін.Бұл  мәселе  мұғалімнің  мазмұнын  іріктеуде 

ескерген жөн [15 ],[25]. 

Бір  және  бес  экрандар  болуы  мүмкін  -  электронды  материалдармен 

жұмыс  практикасы  тұрғысынан  анықталады  ЭОМ  өздік  жұмысы, 

дайындықтан  ақпаратты  сіңірілетін  оқыту  бірлігі  екенін  көрсетеді.  Алайда, 

ақпарат  бөлігі    сұранысқа  жатады  -  оның  мазмұны  логикалық  келісілген 

сипаты  болуы  тиіс.  Оңтайлы,  білім  беру,  ақпарат  бір  рет  «бөлінбейтін» 

көлемі компьютердің үздіксіз жұмыс өзін-өзі батыл рұқсат етілген ұзақтығы 

арналған  тренинг  ұсынады  -  көп  емес  30-40  минут.  Студенттің  өзіндік 

жұмысын  ұйымдастыру  материалды  зерттеу,  оның  салты  үшін  ең  қолайлы 

сәйкес  жолын  пайдалануға  болады,  бірақ  оған  уақыт  бөледі  және  әдеттегі 

кәсіп ұқсас болады 

ЭА-да бақылау-коммуникативты блок болмайды. 

Интерфейс  дизайнының  негізгі  принциптерінің  бірі  болып  табылады 

функционалдық  құрылымдау.  Интерфейс  құрылымы  ЭА  құрылымын 

көрсетуі  тиіс.  Функционалдық  құрылымдау  базалық  бірлік,  біз 

функционалды құрылымдаудың фрейм ұғымын енгіземіз. 

Кадрдың  слоттары деп  аталатын,  фрейм  жиынтығы  тұратын  құрылым 

болып  табылады.  Әрбір  ұясы  атауы  және  оның  мәнінебайланысты  тұрады. 

Мәндер деректер немесе басқа да кадр сілтемелер болуы мүмкін. Осылайша, 

фреймдер тесіктер арқылы желіге қосылған болуы мүмкін. 

Біз  ағаш  желіні  кана  қарастырамыз  ,    осы  желіге  шектеу  қояды.  Осы 

тәсілді  қолданып  салынған  интерфейстің  құрылымы    фреймиерархиясын 

құрайды 

 

17 

ЭА  –тың  интерфейсін  жобалағанда  оның  құрылымынан  үш 

абстрацияны бөліп аламыз:концептуалды,логикалық және физикалық. 

Концептуалды  деңгейде  интерфейс  фреймдердің  иерархиясы  болады. 

Бұны ЭА интерфейсінің концептуалды схемасы деп аталады. 

Логикалық  деңгей  бұл  концептуалды  схеманың  пайдаланушының 

графикалық  интерфейсінің  стандартты  элементтерінің  бейнелеуі  болып 

табылады. Бұны ЭА интерфейсінің логикалық схемасы деп аталады. 

Физикалық  деңгейде  логикалық  схема  нақты  аспаттық    құралмен 

жүзеге асады. Бұны ЭА интерфейсінің физикалық схемасы деп аталады. 

Эа интерфейс ретінде мүмкіндігінше пайдаланушының жеке қажеттігін 

ескеру  тиіс.  Ыңғайсыз  интерфейс  ЭА  табысты  пайдалнуына  кедергі  болуы 

мүмкін.  Сондықтан,  біз  пайдаланушы  ЭА  интерфейсі    барынша  икемділік 

қамтамасыз етуі тиіс. 

ЭА  құрылымы  негіздемелік  зерттеу  материалды  көлемі  мен  тереңдігі 

бойынша  оқушының  бақылау  мүмкіндігін  қамтуы  тиіс.  Бұған  көлденең  

модульдерін  енгізу  арқылы  қол  жеткізуге  болады.  ЭА  интерфейсі  модулдер 

иерархиясын шарлауға мүмкіндік берумен қатар өткен материалды визуалды 

маркировка  жасауды  қамту  керек.  Маркировка  автоматты  түрде  не  қолмен 

жасалу  тиіс.  Горизонталды  қабаттану    мүмкіндігін  верттикалды  шарлау 

дейді. 

ЭА  өзінің  құрылымына  қарай  вертикалды  қабаттарға  бөлінеді. 

Вертикалды қабат  ретінде мына дидактикалық материалдарды пайдаланады: 

теория, библиография және терминдік сөздіктер. ЭОМ интерфейсі ағымдағы 

модулдің  кез  келген  вертикалды  қабатына  бару  мүмкіндігі  болу  керек.Бұл 

ауысуды горизанталды шарлау дейді. 

Сонымен ЭА интерфейсіне мынадай талаптар қойылады: 

1.  Интерфейсті 

персонализациялау: 

ES 

интерфейс 

соңғы 

пайдаланушыүшін барынша икемділік қамтамасыз етуі тиіс. 

2.  ЭА горизонталды қабаттануын колдау: интерфейс таңбалау мүмкіндігі 

бар тік навигациялық шарлауды қамтамасыз етуге тиіс. 

3.  ЭА  вертикалды  қабаттануын  колдау:  интерфейс  таңбалау  мүмкіндігі 

бар горизонталды навигациялық шарлауды қамтамасыз етуге тиіс. 

Көп  жағдайларда,  барлық  материалдар  іс  жүзінде  кез  келген  белгілі 

электрондық  көріністер:  дискеттер,  CD-ROM,  электрондық  пошта, 

немесе жай ғана оқу сервері аумағында ЭА білім алушыларға көзделген 

болуы мүмкін. 

 

18 

 Олардың  жұмысы  сервер  ақпараттық  ресурстарды  пайдалануға  негізделген 

жағдайда  модельдеу  бағдарламаларын,  қорытынды  тестілеу  жүйелерін 

ерекшелік болуы мүмкін. 

Казіргі кезде ЭА жобалауда мынадай технологиялар қолданылады: 

1.   Мультимедиялықты  қоса  алғанда  дерекқор  технологиясы  ұштастыра 

жоғары деңгейлі бағдарламалау тілінде жобалау; 

2.  гипермәтіндік технологиялар; 

3.  арнайы аспапты құралдармен жобалау. 

Жоғары деңгейдегі бағдарламалау тілін анықтамалыққа пайдаланған кезде 

ол  бағдарламалық  пакетін  ретінде  жүзеге  асырылады,  және  мазмұнға  қол 

жеткізуге  мүмкіндік  береді  жеке  орындалатын  дерекқорда  сақталады.  Бұл 

өнім  қорғау  дәрежесі  жоғары  жабдықталған  болуы  мүмкін  әсіресе,  тестілеу 

жүйесіне рұқсатсыз енгізу, және көбейту,. Бұл тәсілдің басты артықшылығы 

басқа технологиялар негізінен жеткілікті қиын немесе мүмкін емес жасауға, 

ал жоғары деңгейдегі бағдарламалау тілінде (Object Pascal, С

++

) және қуатты 

деректер базасын басқару жүйесін пайдалануға, кез келген авторлық құқықты 

іске асыруға мүмкіндік береді конструкциялары бар[32],38],[40]

. 

Сонымен 

қатар, 

интерфейс 

(қарау 

терезесі, 

оның 

ішінде 

компоненттерін  орналасуы,  қаріптер),  әрқашан  тұрақты  болып  табылады,ал 

Көру  үшін  әр  түрлі  бағдарламалар  пайдаланған  кезде  гипермәтін  құжаттың 

пайда  өте  әр  түрлі  болуы  мүмкін.Жасалған  анықтамалықтың  емшіліктерін 

түзету  оңай  емес.  Ол  жанартуды  талап  етеді.Анықтамалықты  программалау  

мықты  маман  прорграмистердің  көмегімен  жасалады.Ең  сонында 

анықтамалық  қайталанбас  өнім  болып шығады.Анықтамалықты  жасауды  ең 

үздік  технологиясы  гипермәтіндік  технология  болып  табылады.Бұл 

технологиямен  жұмыс  істьегенде  гипермәтінге  көңіл  ацударады,себебі  адам 

баласының  ақпаратты  байланысту  мүмкіндігі  қатты  дамыған  деп 

есептеледі.Бұл  жағдайда  ЭА  гипермәтіндік  құжат  болып  табылады,оның 

құрамына  динамикалық  мәтінде  кіруі  мүмкін.Бүндай  анықтамалықтарды 

жасау  үшін    НТМL,  JavaScript,  VBScript,  Реrl,  РНР    программалық  тілдері 

қолданылады.Бұл  анықтамалықтарды  артықшылығы  олар  платформадан 

тәуелсіздігі  және  әмбебаптығы.  Соныменде  бұндай  анықтамалықтарда 

түзету, толықтыру жұмыстары еш бөгетсіз жасалады. Кемшілігі еш бөгетсіз 

көшіруінде,яғни авторлық құқытың бұзылуы мүмкін. 

Үшінші  тәсіл  ерекшеліктері  Электрондық  анықтамалық  жобалау 

кезінде  осы  тәсіл  бірінші  екі  арасындағы  кететінін  аралық  қалыпта 

анықталады,  арнайы  бағдарламалық  қамтамасыз  ету  құралдарын  пайдалана 

отырып,  жүзеге  асырылады.  Егер  сіз  -  Бұл  жағдайда,  ол  электрондық 

энциклопедия құру жөніндегі жұмыстар алдын-ала құрылымдық материалдар 

EЭА  түрінде  беріледі  айырбастауға  мүмкіндік  беретін  арнайы  бағдарлама 

 

19 

құралы  ауыстырады  деп  болжанып  отыр.  Көп  жағдайларда,  мысалы, 

электрондық  анықтамалық    айтарлықтай  мультимедиялық  деректер 

базасымен  басқару  жүйесі  деректер  болып  табылады.  Бұл  жүйенің  негізгі 

ерекшеліктері    арнайы  сұрау  бойынша  нақты  ақпаратты  табу  үшін  арнайы 

тілін,  сондай-ақ  студентке  ыңғайлы  нысанда  табылған  ақпараттың 

ұсынылуын қамтамасыз ету болып табылады

.

 

Екінші  бағыттың  мәні  білім  беру  серверінде,  тұратын  болады,  оның 

«құрылыс  блоктары»  сұрыптау  және  бірыңғай  ақпараттық  білім  беру 

ортасын  негізгі  мазмұны  үшін  түрлі  электронды  анықтамалығын  әзірлеу 

болып  табылады.  Осы  мәселеде  басты  рөл,  әрине,  мұнда  оқытушылар, 

сонымен қатар білім алушыларға арналған тиесілі қызметінің кең өріс ашады. 

Ол,  мысалы,  шолу  материалдарды  қамтитын  веб-беттердің  дайындау  және  

каталог модельдеу бағдарламаларға дерекқорларды қалыптастыру, белгілі бір 

санаты  үшін  ақпарат  ең  құнды  көздерін  (Интернет  сілтемелер)  түзеді. 

Гипертекст  технологиялар  пайдалану  тұрақты  мұғалімдеріне  арналған  және 

студенттерге  арналған  ақпаратпен  жұмыс  істеуге  қабілетін  арттыру,  бүкіл 

жүйені өзгерту және кеңейту үшін жеңілдетеді. 

жүктеу/скачать 1,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: