214-жаттығу.
Сөйлемдердің
қажетті
тыныс
белгілерін
қойып,
көшіріңіздер. Қос нүктенің қойылу себебін анықтап, ережемен дәлелдеңіздер.
І. 1) Қастасқан жауының бәрін құртты Еламан Рай әскерде. 2)
Азамат та жұмысқа шын беріліп кетті кеңсе жұмысын бақайшағына
шейін талдап танысты сезген кемшіліктерін бірігіп отырып түзеді
кеңседе бітіре алмаған жұмысын пәтеріне әкелетін болды. 3) Жөн
білетін көңілі даңғыл көкірегі ояу жан екенін осы бір бет алысында
145
байқатып өтті бөгетсіз суыт жөнелді артына қайтып қараған жоқ. 4)
Аман екеуі қатты ойнайды кейде бірін-бірі қалжыңмен қағытады
кейде қол көтеруге дейін барады. 5) Төсек орындары киім-кешектері
тағы басқа тұрмыстары жұпыны уақытында жуылмайды тамақтары
дәмсіз. 6) Қарапайым адамдардың ғажап бір нәзік жері бар
қалжыңдары өрескел мінездері қатал болып келеді. 7) Асқар таудай
саялы арыстандай айбынды көрінген ата-анасы бай ауылында байғұс
екен бай ұрады бай ұрсады бұйырады қорлайды бәріне жақ ашуға
дәрмені жоқ. 8) Сол үйлердің қонақасысы қысырдың семіз тайынан
құнан қой ту қойларынан үйіткен марқадан басталады. 9) Биыл жұт
болады деп күн бұрын есепшілер де айтқан шөптің шығысы жаман
серейген-серейген еркек шөп бұйдай бас көде боз қаптап кетті. 10)
Кәленнің болжамы дәл шықты түн ортасы ауа жеткен ақ әскер қоңыр
жалға көтерілгесін ат басын ірікті. 11) Байлықтың ұлы өрісіне жеткен
кең қолтық мол қолды аңқау ел Албан Бұғы. 12) Қыз бұл сөздің
артындағы бар мағынаны ұғып намыстанып күйгендей болып Неге
Не себепті деді.
ІІ. Абай осы күндері байқады әкесінің сақал шашындағы ақ
көбейіп бетінің ажымдары да молая түскен екен. (М.Ә.) Солардың
басы екі атшабар Қамысбай мен Жұмағұл. (М.Ә.) Судыр Ахметтің иті
қырын жүгіре бастады сауып отырған сүті бұлақтай қараша іңген
жаман шөп жеп арам өлді. (Ә.Н.) Сыр сынында үш шырай бар 1 Жай
шырай 2 Талғаулы шырай 3 Таңдаулы шырай. (А.Б.) Ауылдың
төріндегі өңкей ақ ордалар Шынтемір тұқымынікі бірі үлкен үйі бірі
отауы бірі үлкен отау болса бірі жас отауы. (Ғ.Мүс.) Кісі көп емес
Құнанбай мен Майбасар Жұмабайдан басқа осы өңірдегі
Тобықтының белгілі үлкендері Байсал Бөжей Қаратай Сүйіндік екен.
(М.Ә.) Жазылмауында есеп бар еді қызылдар құлап қалса кім біледі
одан да байқай тұрайын деп ойлаушы еді. (Ж.А.) Дәрігердің қарауы
күшті болғаны ғой он бес күн дегенде қолы икемге келіп жарасы
бүріліп біте бастады. (Ж.А.) Біз елге сенуліміз қазақ елі ел болам десе
оқығандарының артынан ерер деп ойлаймыз. (Ғ.Мүс.) Ауыл қызы
ауыл қызынша ойланды кездескенде көзін алмайтын құрбыларын
еске алды. (Ғ.Мүс.) Енді бірінің киімі орысшалау басында шләпә
үстінде полте аяғында қисық табан. (Ж.А.) Біржан көпке дейін оның
қасына бармады таныс жұмыскерлерімен ғана отырған төре мен
барсам жекіп қуып жібере ме деп бой тартты... (Ғ.Мүс.)
146
Достарыңызбен бөлісу: |