Іскерлік қарым- қатынас психологиясы пәні, оның міндеттері

Іскерлік қарым- қатынас психологиясы пәні, оның міндеттері 

Қарым-қатынас  туралы  түсiнiк.  Қарым-қатынастың  3  жағы.  Қарым-

қатынас  –  екі  және  одан  да  көп  адамдар  арсындағы  өзара  әрекеттестігі 

немесе байланыстылығы. Қарым-қатынастың өзара байланысты 3 жағы бар: 

1.Коммуникативтік  қарым-қатынас-  қ.қ  арқылы  адамдар  бір-біріне  ойын, 

мақсатын,  алған  беталысын  айыруға  тырысады,яғни  адамдардың  өзара 

ақпарат  алмасуы.  Бұл  процесстің  қүрамына  (сөз,  сөйлеудегі  ырғақ,  ым-

жымдар  жатады).  Коммуникативтік  қарым-  қатынастың  мақсаты-соған 

қатынасатын адамдардың бір-біріне әсері.Кері байланыс- тура және жанама, 

тура  және  кері  байланыстар  адамның  түрі  анық  беріледі.  Мысалы,  сенің 

пікірің  маған  ұнамайды  және  әртүрлі  жест,  ренжу,  қуану.  Жанама  кері 

байланыс-  психологиялық  мәліметті  берудің  түрі-бұл  жағдайда  кекетуғ 

әртүрлі сұрақтар, күтпеген реакциялар болу. 2 Интерактивті қарым-қатынас 

– адамдардың өзара әрекеттесуін ұйымдастыру. 3 перцептивті –адамдардың 

бір-бірін  қабылдауы  және  соның  негізінде  өзара  үсінушіліктің  орнауы. 

Іскерлік  қарым-қатынас  мәдениеті  өзі  келесі  компоненттерді  қамтиды:  - 

техникалық  іскерлік  қатынас;  -  психикалық  іскерлік  қатынас;  -  іскерлік 

қатынас  этикасы;  -  қызметтік  этика.  Бұл  компонентер  практиканың  кез-

келген  іскерлік  қатынасында  бір-бірімен  өте  тығыз  байланысты,  олар  тек 

теориялық деңгейде ғана шектеулі.  

Қарым-қатынас – бұл адамның өзара қарым-қатынаста болу тәсілі, және 

де  басқа  адамдармен  өзара  қарым-қатынаста  болуы.  Қарым-қатынаста 

адамдар  ақпаратпен,  ойлармен,  эмоцияларымен  алмасады,  нәтижесінде 

адамдар  арасында  өзара  қандайда  бір  форма  қалыптасады  және  өзара 

әсерлер,  бұл  қандайда  әртүрлі  мақсаттағы  іскерлік  қарым-  қатынас 

нәтижесінде  жетудегі  бағыт.  Іскерлік  қатынастағы  этка  –  бұл  ғылымның, 

практикада  және  әлемдік  тұрғыдан  этникалық  талаптарды,  қағидаларды, 

нормаларды,  заңдылықтарды  сақталуы  іскерлік  қатынастағы  субьектілер 

арасында  өзара  түсінушілік  пен  өзара  сенімді  қалыптастырады,  бұл 

қатынастың жоғарғы эффектісі мен өзара істегі соңғы нәтижесін көрсетеді. 

Іскерлік  қарым-қатынас  негізінде  маңызды  қызметтік  сұрақтар,  іске 

қатысты жауапкершілік, материалдық ақшалай шығын, кейде шағын бизнес 

субьектілерінің  құқықтық  қатынастары  шешіледі.  Сонымен  қатар,  жетекші 

туралы 

сөз 

болғанда, 

оның 

этникалық 

қарым-қатынасы 

қол 

астындағыларына  әсер  ететіні  сөзсіз  белгілі,  сонымен  қоса  олардың 

қызметтік дәрежесіне әсер етеді. Сондықтан, іскерлік қарым-қатынас туралы 

білім  мен  оны  билеу  құқық  қорғау  органдарының  кәсіпқойлығын  және 

қазіргі заманғы талапқа сай дәрежесін көрсетеді.  

Зерттеулер көрсеткендей, жұмыс уақытында адам іскерлік өмірінің көп 

бөлігінде  70-85  %  іскерлік  қарым-қатынас  алады.  Басқаша  айтқанда, 

адамдардың қызметтік істің нәтижесін басқа адамдар мен қарым-қатынасқа 

түсу арқылы қол жеткізеді. Мұнда адам жақсы жетекші болуы қажет. Мына 

факторлар:  жетекшінің  жан-жақтылығы,  қол  астындығыларымен  өзара 

қызметтік тапсырманы шешу кезінде оның дәрежесі (тиімділігі, біліктілігі), 

коллективтің  моральдық-психикалық  ортасы  жетекшіге  байланысты. 

Қарым-қатынас  әрекеті  адамдардың  белсенділігі  ретінде  көрінеді. 

Психологтың да адамдармен қарым-қатынас ықпалдылығы әсерінен қарым-

қатынастың 6 деңгейін атап көрсетуге болады 1.  

Қарым-қатынас  мазмұны.  Адамның  өзара  қатынас  жасауы  қарым-

қатынас мазмұны эмоцианалды қалпы мен ішкі маотивациялық құрылымын 

білдіреді.  Психолог  жұмысында  қарым-қатынас  мазмұны  адамдардың  бір-

бірімен  алмасуын  әлем  жөнінде  білім  жекткізу  білуін  білім  іскерлік  пен 

дағдыны бақылау арқылы анықтай алады. Бұл қарым-қатынас мазмұны өзі 

материалды,  әрекетті,  когнетивті,  когнетионды  және  мотивациялы  деп  5 

түрге  бөлінеді.  2.  Қарым-қатынас  мақсаты.  Белгілі  әрекет  үшін  жасалатын 

аламның  белсендәілігі  қарым-  қатынас  мақсатына  жалпы  қоршаған  орта 

туралы  обьективті  білім  адамның  бірлескен  әректіндегі  шынайы  жеке 

келмесе  іскерлік  әр  қал  мен  түсіну  жатадыы.  Атап  айтқанда  әлеуметік 

мәдени танымджық шығармалар этикалық т.б. жатады қ.қ мақсаты деп екіге 

бөлінеді  3.  Биологиялық  қарым-қатынас  -  ағзаның  қажеттілігін  әлеуметтік 

қарым-қатынас  –  жеке  дара  қатынасты  ұлғайту  мақсаты  жүзеге  асады. 

Биологиялық  және  әлеуметтік  қарым-қатынас  түрлері  бар.  4.  Іскерлік 

қарым-қатынас  адамның  өнімді  әрекеттері  мен  өздерінің  біліктілігін 

арттыру мақсатыгда әрекет арасында өзара үйлесімділікті көрсетеді Іскерлік 

қарым-қатынас мазмұнына адамдардың мәселелері ғана емес олардың ішкі 

дүниесін  атқаратын  әрекеттер  жиынтығын  құрайды.  5.  Жеке  даралық 

қарым-қатынас.  Ішкі  мінездеме  психикалық  әлемі  адамның  ішкі  жан 

дүниесімен  өмірдегі  жағдайымен  анықталады.  6.  Инструменталды  қарым-

қатынас  әр  түрлі  жағдайға  байланысты  мұқтаждыққа  қолдану.  Тұтастық 

қарым-қатынас  барлық  жағдайға  ара  қатынас  құралының  ең  негізгісі  тіл. 

Сонымен  бірге  белгілі  құралды  жазу  құралдары.  1.Инструменталды 

2.Интергративті  3.Өзін-өзі  анықтау  4.Транцлияциялы  Қарым-қатынас 

формалары  –  оның  өзі  3  түрге  бөлінеді.  Жанама,  тікелей  емес,  және 

құрылымы 

Тест 

психодиагностикада 

пайдалануда 

қолданылатын 

талаптары.  2.  Коррекциялық  ерекшеліктер  жүргізілуі  және  қолдану 

ерекшелігі.  3.  Кеңес  беру  психологиялық  алдын-алу  және  ағартушылық 

жұмыстарындағы негізгі ережелер және талаптар 2. Іскерлік қарым-қатынас 

қандайда  бір  принциптерге  негізделген,  олардың  ішіндегі  негізгілері 

мыналар: - іскерлік байланыс негізінде іске деген ниет білдіру, бірақ ол жеке 

және өзінің амбициясына байланысты болмауы керек; - адалдық, ол өтірікке 

баралмайтын,  әдепті  сондай-ақ  адамгершілік  сапасын  тудырады;  -  ақ-ниет, 

ол  адамдарға  жақсылық  жасау  қажеттілігі  (жақсылық-этиканың  басты 

категориясы).  -  қадірлеу  (сыйлау),  сөйлеушінің  беделін  қадірлеу.  Ол 

адамның  ізеттілігі,  тактикалық  ескертпелері,  мейірімділігі  бұның  бәрі 

сыйластыққа  немесе  қадірлеуге  жатады.  Этикет  –  бұл  тәртіптің  негізгі 

нұсқауы  және  қоғамдағы  тәртіп.  Этикеттің  нұсқаулар  ең  біріншіден 

мәдениеттілікті  көрсетеді.  1.  Күнделікті  қызметтік  араласу.  -  әңгімелесу, 

кездесу,  келіссөздер;  -  келушілерді  қабылдау;  -  жиналыстарға,  мекемелерге 

бару;  -  азаматтардың  тұрған  орындарына  бару;  -  жиналыс,  конференция, 

отырыстар; - кезекшілік, күзет. 2. Спецификалық қызмет араласуы. - жұмыс 

кезінде  коллективімен  араласу:  а)  субординациялық  араласу  түрі; 

б)жұмыскерлер  арасында  араласу;  -  үйрену  кезіндегі  сабақ  берушінің 

тыңдаушылармен  жұмыс  жүргізу.  -  шет  азаматтармен  іскерлік  қатынас.  3. 

Қауіпті қызмет түрі кезінде араласу. - өзара келіспеушілік қарым-қатынасы; - 

митинг,  демонстрация,  қатысушылармен  араласу;  -  спецконтингентермен 

араласу.  4.  Невербалдық  және  неспецификалық  араласу  түрі.  -  публикалық 

қатынас  және  интерьвю;  -  баспада,  теледидарда,  радио  арқылы  сөйлесу;  - 

телефон, телесайт, радиохабар; - іскерлік жазу.  

Бақылауға арналған сұрақтар:  

1. Іскерлік дегеніміз не?  

2. Іскерлік қарым қатынас деген не?  

3. Қарым-қатынас түрлерi. мен формалары