Ж. Нысамбаев, Н. С. Уалиев

68 
жекелеген пьезо және электромагнитті сезімтал элементтер тҥрінде, жарық 
ӛткізгіштер, электр және магнит ӛрістері бар кабельдер, сол сияқты, сҧйықтық 
қҧйылған шлангтер тҥрінде болады. Механикалық әсер болғанда олардағы 
заттардың, ӛрістердің, жарық сәулелерінің сипаттамалары ӛзгереді де, олар 
электрлік дабыл сигналдарына айналады. 
Сыйымдылықты хабарлағыштардың жҧмыс істеу принципі қаскҥнем мен 
хабарлағыштың антеннасы арасындағы таралымды сыйымдылықтың негізінде 
хабарлағыштың сигналдар генераторына эквивалент сыйымдылықтың ӛзге-
руіне байланысты болады. Оның іске қосылу қашықтығы 10-30 см болады. 
Онша ҥлкен емес немесе жекелеген ғимараттардың кҥзетілетін зоналарын 
бақылау ҥшін телевизиялық хабарлағыштар пайдалануы мҥмкін. Мҧндай 
хабарлағыш бақыланатын аймақтағы кескінді ҥздіксіз беріп отыратын нӛмерлер 
( VM 216 Retan фирмасынан) тҥрінде болады. 
Қабылдау-бақылау қҧрылғысы белгілі бір дискреттілікпен (секундына 20 
ретке дейін) хабарлағыштан хабар алып тҧрады да, оны бҧрынғы кӛрініспен 
салыстырады. 
Егер кейінгі кӛріністе ӛзгеріс (жаңа обьектілер пайда болса, обьектілер 
қозғалса) болса, онда кезекші кҥзетшінің мониторы іске қосылып дыбыс 
сигналын береді және видеомагнитофон іске қосылады. 
Жоғарыда айтылған барлық типтегі хабарлағыштар мен шлейфтерді жою 
немесе электр қуатынсыз қалдыру әректтері байқалғанда кезекші оператор 
дабыл сигналын алады. Хабарлағыштардың әрбір типі кҥзетілетін территорияға 
ену әрекетін белгілі бір ықтималдықпен тіркейді. Кҥшті жел, қҧстар мен 
хайуанаттар, найзағай т.с.с. табиғи кедергілер әсерінен хабарлағыштар жалған 
сигнал беруі де мҥмкін. Обьект территориясына енуді бақылау сенімділігін 
арттыру тӛмендегі жолдармен орындалады: 

әртҥрлі типті хабарлағыштарды біріктіре пайдалану. 

хабарлағыштарды және қабылдау-бақылау қҧрылғыларын жетілдіру. 
«Протва-3» және «Протва-4» сияқты жҥйелердібір мезгілде тербелісті, 
радиосәулелі және радиотехникалық хабарлағыштар пайдаланылады.
«Гоби» жҥйесінде кешенді тҥрде радиосәулелер, тербелісті, контактілі 
және сиымдылықты хабарлағыштар қолданылады. Әртҥрлі типтегі хабарла-
ғыштарды біріктіре пайдалану қаскҥнемнің КЖ объектісіне бақылаусыз енуінің 
ықтималдығын кемітеді. Хабарлағыштарды жетілдірудегі негізгі бағыттар 
олардың сезімталдығы мен кедергіге орнықтылығын арттыру болып табылады. 
Бҧл мәселені шешу ҥшін хабарлағыштарда тӛмендегілер орын алу тиіс:

сезімталдықты реттеу; 

мҥмкін болатын қаскҥнемнің бірнеше белгілерін талдау; 

оқыту; 

ауа райы жағдайларының ӛзгерісіне орнықтылық. 
Мҧндай мҥмкіндіктерді іске асыру ҥшін, қазіргі заманғы хабарлағыш-
тарды микропроцессорлық техниканы пайдалана отырып жасайды.
Қабылдау, телебақылау қҧрылғылары жетілдіру қосылатын шлейфтер мен 
хабарлағыштар қасиеттерін кӛбейту, хабарлағыштардан тҥсетін сигналдарды 

69 
қосымша ӛңдеу арқылы сигналдардың нақтылығын жоғарылату, объектіні 
кҥзетудің кешенді жҥйесі мен басқару қҧрылғыларына ӛту қауіпсіздігі жҥйесін 
біріктіру арқылы іске асырылады. Мҧндай қҧрылғы ДЭЕМ базасында жаса-
лады.

жүктеу/скачать 1,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: