Оқулық Алматы, 2014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»

349
101-кесте
Өлшендідегі дəнді қалдықтар
№
Фракция
г
%
Стандарт талаптары
1
2
3
4
5
6
7
8
Барлығы:
Диаметрі 5,0 мм електегі өтім массасы м = ___________________г.
Таза дəн массасы = ______________________________________г.
Ұсақ дəн мөлшері Х = _____________________________________
5. Бұршақтың типтік құрамын анықтау:
Бұршақтың типтік құрамын анықтау үшін массасы 100 гр өлшенді 
алады да, ондағы дəнді жəне шөп-шалаң қалдықтардан, ұрылған, 
жарты, желінген дəндерден тазартады. Тұтас дəндерді стандарт бо-
йынша: бұршақтың негізгі типі, басқа типті жəне төментипті бұршақ 
қалдықтары фракцияларына бөледі:
Үстіндегі дағы бар (аз мөлшерде болса да) барлық дəнді бұршақтың 
ІІ типіне жатқызады. 
Кейбір дəндерді бұршақтың ІІ типіне немесе бұршақтың типі жəне 
төментипіне жатқызылуы күмəн туғызатын болса, онда олардың 
бөлінуін келесі тəсілмен анықтайды.
Барлық күмəнді дəндерді өлшеп, санайды жəне бір дəннің орта-
ша салмағын есептейді, содан кейін қайнап тұрған 1 – 2%-дық дих-
ром калий қышқылы ерітіндісіне 3 – 5 мин қояды. Осындай өңдеуден 
өткеннен кейін кейбір дəндер толығымен немесе жартылай қоңыр-қара 
түске боя лады, ал бір бөлігі боялмай қалады. 
Толығымен немесе жартылай боялған дəндерді – ІІ типке, ал боял-
май қалған дəндерді – бұршақтың І типіне жатқызады. 
Алынған нəтижелерді бұршақтың қалдықсыз өлшенді массасына 
%-бен өрнектеледі. 
Астықтың типтік құрамын анықтау нəтижелері астық қабылдау 
құжаттарында 1% дəлдікпен жазылады. 

350
Нəтижелерді жазу:
Таза дəн__________________________________________________г.
І тип_____________________________________________________г.
ІІ тип____________________________________________________г.
Күмəнді дəндер_________________дана______________________г.
Өңдеуден кейінгі күмəнді дəндер:
І тип__________________________________________________дəн.
ІІ тип_________________________________________________дəн.
І тип дəндерінің массасы___________________________________г.
ІІ тип дəндерінің массасы__________________________________г.
І тип дəндерінің жалпы массасы_________________г.____________ 
ІІ тип дəндерінің жалпы массасы_________________г.____________
Бұршақтың типтік құрамын есептеу мысалы:
Қалдықтар мөлшерін анықтап, жартылай жəне ұрылған дəндерді 
бөлгеннен кейін, 94 г тұтас дəн қалды. Оларды талдау кезінде келесі 
нəтижелер алынды:
Бұршақтың І тип дəндері – 75 г;
Бұршақтың ІІ тип дəндері – 7 г;
Күмəнді дəндер – 12 г;
Есептелуі:
Күмəнді 12 граммның ішінде 50 дана күмəнді дəндер шықты, осы-
дан бір дəннің орташа салмағы 12 : 50 = 0,24 г.
Күмəнді дəндерді дихром калий қышқылымен өңдегеннен кейін 20 
дəн боялды, қалған 30-ы боялмай қалды. 
20 боялған дəннің массасы:
0,24 × 20 = 4,8 г;
30 боялмаған дəннің массасы:
0,24 × 30 =7,2 г;
Бұршақтың І типтегі дəннің 75 г-на боялмаған 7,2 г дəнді қосады:
75+7,2 =82,5 г;
Бұршақтың ІІ типтегі дəннің 7 г-на боялған 4,8 г дəнді қосады:
7 + 4,8 = 11,8 г;
Алынған нəтижелерді бұршақтың тұтас өлшендісіне пайызбен 
өрнектеп, алатынымыз:
Бұршақтың І типі = (82,2 ×100) : 94 = 87,4%,
Бұршақтың ІІ типі = (11,8 × 100) : 94 =12,6%.
Стандарт бойынша бұршақтың ІІ типі қалыпты жағдайдан көп 
(12,6% < 5,0%) болғандықтан, зерттелген бұршақ партиясы I+ ІІ 
типтердің қоспасы болып саналады.

351
102-кесте 

жүктеу/скачать 3,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: