1 1 4
0
0 x
0 x
0 y
0 x
y
g
h
m ax
x
y
α
l
0
117-сурет.
Көкжиеккебұрышжасайлақтырылғандененің
ауырлықкүшіәсеріненболатынқозғалысыныңтраекториясы
Траекторияның жоғарғы нүктесінде υ
y
= 0,
соданкейінденетөментүсіп,теңүдемеліқозға
лыстаболады.
Максималкөтерілууақытыυ
=0шартыменанықталады,υ
0
sinα–
gt
=0шарты
орындалғанкезде:
t
көтерілу
=
υ
α
0
sin
g
(10)
0шартынанұшуұзақтығытабылады:
y
t
gt
0
0
2
2
0
+
−
=
(
sin )
υ
α
,
y
0
0болғандатеңдікмынатүргекеледі:
(
sin )
υ
α
0
2
2
0
t
gt
−
=
.
Уақыттыжақшасыртынашығарып,өрнектітүрлендіреміз:
t
gt
υ
α
0
2
0
sin
−
=
.
Алынғантеңдеудіңекішешімібар:
t
1
=0және
t
g
2
0
2
=
υ
α
sin
.
(11)
Біріншішешімденеқозғалысыбасталғануақытқасәйкескеледі,алекін
шісідененіңқұлаууақытынасәйкескеледіжәнеұшуұзақтығынанықтайды.
Максималұшубиіктігінυ
y
=0болғанда,денежоғарғынүктедетоқтайтын
болғандықтан,
h
g
y
y
y
y
=
−
u
u
2
0
2
2
қатынасынанжәне(9)формуладантабамыз:
h
g
y
ó
=
υ
α
0
2
2
2
sin
(12)
Ұшуқашықтығынанықтаудабірқалыптықозғалысформуласықолданы
лады
=υ
0 x
t
.Жылдамдықтың0хосібойыменқұраушысын(8)ескерсек,ол
мынатүргекеледі:
l
t
=
(
cos )
υ
α
0
(13)
Жауабы қандай?
о сым ша бұ рыш тар үшін
ұшу ұзақ ты ғы бір дей деп
ай ту ға бо ла ма?
Естеріңе түсіріңдер!
Математикакурсындақандайбұрыштарды
қосымшабұрыш
депатайтынынестеріңе
түсіріңдер.Олардыңсинусыменкосинусықандайқасиеткеие
Назар аударыңдар!
Ұшууақытыкөтерілу
уақытынан2есеартық,
демеккөтерілууақыты
түсууақытынатең.
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
1 1 5
IV Жердің жа сан ды се рік те рі нің қоз ға лы сы
Радиусы Жер радиусынан сәл ғана артық
h
(118-сурет)
орбитабойыменқозғалатын
Жердіңжасандысерігініңжылдамдығынанық
тайық.
1
F
а
R
ж
h
118-сурет.
Жердіңжасандысеріктерінің
Жердіңауырлықөрісіндегіқозғалысыденелердің
еркінтүсуүдеуінемысалболаалады
Қозғалыстағы жасанды серік үшін динами
каныңнегізгітеңдеуінжазамыз:
m a
=
F
.
g
ауырлықкүшініңәсерінендене
a
R
=
u
2
центргетартқышүдеуменқозғалады,демек:
m
R
mg
u
2
=
.
Алынғантеңдіктенжылдамдықтыөрнектейміз:
u =
gR
.
(14)
ЕгержасандысерікЖербетіненЖеррадиу
-
сынатеңбиіктіктеорбитабойыменқозғалатын
болса, жылдамдықты есептеуде бүкіләлемдік
тартылысзаңынқолданукерек:
m
R
h
GM m
R
h
æ
æ
æ
u
2
2
+
=
+
(
)
,
мұндағы
ж
+
h
–орбитарадиусы.
Алынған формуладан Жер бетінен әртүрлі
h
биіктегіжылдамдықтыанықтайық:
u
=
+
GM
R
h
æ
æ
.
(15)
Орбитарадиусыүлкейгенсайын,оныңжыл
дамдығыкемитүседі.
Есте сақтаңдар!
Жасандысерікаспан
денесініңайналасында
дөңгелекорбитабойымен
қозғалатынжылдамдық
біріншіғарыштықжыл-
дамдық
депаталады.Жер
үшіноныңмәні7,9км/с.
4-тапсырма
1 .
Біздіңпланетамызүшін
біріншіғарыштықжыл
дамдықтыңмәнінанық
таңдар. ркінтүсуүдеуін
9,8м с
2
,Жеррадиусын
6,4 10
6
мдепалыңдар.
2. Жермен арстағы
біріншіғарыштықжыл
дамдықбірбіріненнеше
есеөзгеше?
-тапсырма
1. Жеррадиусынатеңбиік
тіктегіжасандысеріктің
орбиталықжылдамдығын
анықтаңдар.
2. Орбиталықжылдамдығы
Жербетіндегібіріншіға
рыштықжылдамдықтанекі
есекішіжасандысеріктің
ұшубиіктігінанықтаңдар.
Маңызды ақпарат
ЖЖСтіңорбитабойымен
Жердіайналақозғалуын
сипаттайтынбарлықкине
матикалықшамаларшеңбер
бойыменқозғалатындене
-
лердісипаттайтыншамалар
сияқтыанықталады.
-тапсырма
Параграфтақарастырылған
қозғалыстарғақоршаған
ортаданмысалкелтіріңдер.
Достарыңызбен бөлісу: