150
V Жыл дам дық пен үдеу дің уа қыт қа
тәу ел ді лік гра фик те рі. Тер бел ме лі
қоз ға лыс тың жыл дам ды ғы мен үдеуін
гра фик бой ын ша анық тау
Денекоординаталарының,жылдамдықпен
үдеудің тәуелділік графиктерін салыстыру
жылдамдықпенүдеудіесептеуформулаларын
дене координаталарын есептеу формуласына
(13) ұқсас жазуға мүмкіндік береді. Вектор
лардың бағытын ескерсек, формула мынадай
түргекеледі:
a
a
t
= −
max
cos
.
(14)
Ығысудың амплитудалық мәнінде жылдам
дықнөлгетең,алтепетеңдіккүйіндежылдамдық
максимал болғандықтан
(1 7, 1 8-суреттер),
жылдамдықүшін:
υ
υ
ω
= −
max
sin
t
.
(15)
Бұл формулалардағы үдеу мен жылдамдық
тың максимал мәндерін дененің шеңбер бойы
менқозғалысформулаларыменанықтаймыз:
a
A a
T
A a
v A
max
max
max
,
,
=
=
=
ω
π
π
2
2
2
2 2
4
4
.(16)
υ
ω
υ
π
υ
π
max
max
max
,
,
=
=
=
A
T
A
vA
2
2
, (17)
мұндағыR= .
,м
3
2
1
0
1 2 3 4 5
6
7 8
9
t,c
1
2
3
15 -сурет.
, -тапсырмаларға
ЕСЕП ШЫ ҒА РУ ҮЛ ГІ ЛЕ РІ
Ығысудыңуақытқатәуелділікграфигібойыншатербелістегідененіңүдеуі
менжылдамдығыныңмаксималмәндерінанықтаңдар.Тербелмеліқозғалыстең
деуінжәнежылдамдықпенүдеудіңуақытқатәуелділіктеңдеулерінжазыңдар.
Жауабы қандай?
3тап сыр ма ның қо ры тын
дысы кел ті ріл ген гра фик
тер мен рас тала ма?
Жауабы қандай?
Де не те петең дік күй ден
қоз ға ла бас та са тер бел
ме лі жүйе нің тең деуі қа лай
өз ге ре ді?
Ол жыл дам дық пен үдеу дің
уа қыт қа тәу ел ді лік
тең деу ле рі не қалай әсер
етеді?
4-тапсырма
150суреттегіграфик
бойыншатербелісампли
тудасын,период,циклдік
жиіліктіанықтап,гармония
лықтербелістердіңтеңдеуін
жазыңдар.
-тапсырма
ғысудыңуақытқатәуел
ділікграфигібойынша
тербелістегідененіңүдеуі
менжылдамдығыныңмак
сималмәндерінанықтаңдар
(1 су рет)
.
Жылдамдықпенүдеудің
уақытқатәуелділікграфик
терінтұрғызыңдар.
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
151
Берілгені:
,см
3
2
1
0
1
2
3
4
5
6
t,c
ешуі:
Графиктентербеліспериодымен
амплитудасынанықтайық:
А=3см=0,03м
Т=4с
Циклдікжиілікті,үдеуменжыл
дамдықтыңмаксималмәндерін
есептеуүшінмынаформулаларды
қолданамыз:
ω
π
=
2
Ò
;
a
A
max
=
2
;
υ
ω
max
=
A
.
õ t
( )
−
?
u
t
( )
−
?
a t
( )
−
?
Есептеулержүргізейік:
ω
π
π
=
=
2
4
2
;
a
ì
ñ
max
,
,
,
=
⋅
≈
3 14
2
0 03
0 07
2
2
;
u
max
,
,
,
=
⋅
≈
3 14
2
0 03
0 05
ì
ñ
.
Берілгенграфиктенденекоординаталарысинусзаңыбойыншаөзгеретіні
шығады:
x
A
t
=
sin
,демек,қозғалыстеңдеуімынатүргеиеболады:
x
t
=
0 03
2
,
sin
p
.
a
a
t
= −
max
sin
;
a
t
= −
0 07
2
,
sin
p
.
Координатаныңнөлдікмәніндежылдамдықмаксималмәнгеиеболады,
сәйкесіншежылдамдықкосинусзаңыбойыншаөзгереді,бастапқыуақыт
мезетіндежылдамдықмаксимал:
υ
υ
ω
=
max
ños t
;
υ
π
=
0 05
2
,
cos
t
.
Жауабы:
x
t
=
0 03
2
,
sin
p
;
υ
π
=
0 05
2
,
cos
t
;
a
t
= −
0 07
2
,
sin
p
.
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Се ріп пе лі маят ник тер бе лі сі ке зін де энер гия ның қан дай түрленулері жү зе ге
аса ды? Математикалық маятник тербелісі кезінде ше?
2. Тер бел ме лі қоз ға лыс тың мак си мал ау ыт қу күйі нің тең деу ле рін жа зың дар.
Тең деу ге қан дай ша ма лар кі ре ді?
3. Қан дай қоз ға лыс тер бел ме лі қоз ға лыс тың гео мет рия лық мо де лі бо лып
та бы ла ды?
4. Тер бел ме лі қоз ға лыс ке зін де гі үдеу мен жыл дам дық тың максимал мән де рін
қа лай анық тай ды?
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
152
Жат ты ғу
25
1. Қатаңдығы250Н/мсеріппедегімассасы400гжүктіңтербелісампли
тудасы15см.Тербелістіңтолықмеханикалықэнергиясынжәнежүк
қозғалысыныңмаксималжылдамдығынанықтаңдар.
2. Тербелістегімаятниктіңұзындығын3есеазайтыпжәнеамплиту
дасын2есеарттырғанда,оныңтолықмеханикалықэнергиясынеше
есеөзгереді
3. Барлыққажеттіесептеулердіжүргізіп,сағатмаятнигіүшінкоорди
наталардың,үдеуменжылдамдықтыңуақытқатәуелділікграфигін
бейнелеңдер.Тербелісамплитудасы5см,периоды1с.
Жат ты ғу
25
1. Маятник ұзындығы 20 см, максимал ауытқу бұрышы 10° болса,
механикалық сағат маятнигінің максимал жылдамдығын анық
таңдар.
2. Тербелістегіденекоординатасының
уақытқатәуелділікграфигі
(1 1-су-
рет)
бойынша қозғалыс теңдеуін
жазуғажәнежылдамдықпенүдеудің
уақытқатәуелділікграфигінтұрғы
зуға қажетті барлық шамаларды
анықтаңдар.
Экс пе ри ме нт тік тап сыр ма
Ауладағы әт кен шек тің мак си мал жыл дам ды ғын анық таң дар. Есептеулер
үшін қа жет ті ша ма лар дың өл ше мін жүр гі зің дер.
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма
Мына тақырыптардың біріне хабарлама дайындаңдар:
1. Та би ғат та ғы жә не тех ни ка да ғы тер бел ме лі қоз ға лыс тар.
2. Музыкалық ас паптар іше ктерін тер бел ме лі жүйелер ре тін де қол да ну.
,см
10
5
0
4
8
16 20
t,c
5
10
12
151-сурет.
2 -жаттығудың
(үйтапсырмасы)2-есебінеарналған
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217