АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
48
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма
«Күн жүй есі пла не тала ры ның ай на лу пе ри од та ры жә не ола рдың Күн нен
ара қа шық ты ғы» кес те сін пай да ла нып жә не пла не талар шең бер бойы мен қоз-
ға ла ды деп бол жап, олар дың ор та ша ор би та лық жыл дам дық та рын жә не үдеуін
анықтаң дар. Нә ти же лер ді 5-кес те ге ен гі зің дер.
4-кесте.
Күн
жүйесі
планеталарыныңайналупериодтары
жәнеолардыңКүнненарақашықтығы
Пла не та
Күн нен ор та ша
ара қа шық ты ғы, млн км
Күн ді ай на лу пе ри оды,
Жерде і тәу лі кпен
не ме се жыл мен
еркурий
58
88тәулік
олпан
108
224,7тәулік
Жер
1 5 0
365,26тәулік
арс
228
687тәулік
питер
778
11,86жыл
Сатурн
1 4 2 9
29,46жыл
ран
2871
84,01жыл
ептун
4 5 0 4
164,8жыл
5-кесте.
ланеталардың
орбиталық
жылдамдықтарыменүдеулері
Пла не та
Күн нен ор та ша
ара қа шықты ғы,
млн км
Күн ді ай на лу
пе ри оды, с
Ор би та лық
жыл дам дық,
м/с
Үдеу,
м/с
2
Алын ған нә ти же лер ге са лыс тыр ма лы тал дау жүр гі зің дер.
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
49
1-та рау дың қо ры тын ды сы
Жылдамдықтар
мен орын ау ыс-
ты ру лар ды қо су
фор му ла ла ры
Бірқалыпты
қоз ға лыс
фор му ла-
ла ры
Те ңай ны ма лы
қоз ға лыс
фор му ла ла ры
Шең бер бойы мен
бір қа лып ты қоз ға лыс
фор му ла ла ры
u
u
u
=
+
ñàëûñò
òàñ
s
s
s
ñàëûñò
òàñ
=
+
u
õ
õ
s
t
=
u
x
õ
õ
t
=
−
0
=
x
·
t
0
+
0
+
x
·
t
Үдеу
a
t
õ
õ
õ
=
−
u
u
0
∆
Лездікжылдамдық
u
u
õ
x
õ
a t
=
+
⋅
0
Орташажылдамдық
(егерқозғалыс
бағытыөзгермейтін
болса)
u
u
u
îðò
õ
õ
=
+
0
2
Орынауыстыру
s
t
x
îðò
=
u
s
t
a t
x
x
x
=
+
u
0
2
2
s
a
x
x
x
x
=
−
u
u
2
0
2
2
Қозғалысзаңы
x
x
t
a t
x
x
=
+
+
0
0
2
2
u
Период
Ò
t
N
=
Жиілік
n
=
N
t
;
n
=
1
Ò
Жылдамдық
u
=
l
t
;
υ
π
=
2
R
T
;
υ
π ν
=
2
R
Бұрыштықжылдамдық
ω
ϕ
=
t
;
ω
π
=
2
Ò
;
ω
πν
=
2
Сызықтықжылдам
дықтыңбұрыштықжыл
дамдықпенбайланысы
υ
ω
=
R
Үдеу
à
R
=
u
2
;
à
Ò
R
=
4
2
2
à
R
=
4
2 2
π ν
;
a
R
=
2
;
a
= ⋅
ω υ
Орынауыстырудың
денекоординатала-
рыменбайланысы
s
x
x
x
= −
0
s
y
y
y
= −
0
s
s
s
x
y
=
+
2
2
Бірқалыпсызқоз-
ғалыстыңорташа
жылдамдығы
u
îðò
n
n
s
s
s
t
t
t
=
+
+
+
+ +
+
1
2
1
2
...
...
ірқалыптыжәне
теңайнымалықозғалысүшінүдеудің,жылдамдықтың,
орынауыстыруменкоординатаныңуақытқатәуелділікгра иктері
Бір қа лып ты
қоз ға лыс
Те ңай ны ма лы
қоз ға лыс
Бір қа лып ты
қоз ға лыс
Те ңай ны ма лы
қоз ға лыс
үдеу
жылдамдық
a
x
0
t
a
=0
a
x
0
t
a
x
=
o t
0
t
x
x
=
o t
0
t
x
x
=
0
x
±
a
x
t
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
50
Бір қа лып ты
қоз ға лыс
Те ңай ны ма лы
қоз ға лыс
Бір қа лып ты
қоз ға лыс
Те ңай ны ма лы
қоз ға лыс
орынауыстыру
координата
x
,м
0
t,
x
=
x
t
x
,м
0
t,
s
t
a t
x
x
x
=
±
u
2
2
x
0
t
x
=
x
0
+
x
t
x
0
t
x
x
t
a t
x
x
=
+
+
0
2
2
u
Глос са рий
Кинематика дегеніміз
– денелердің қозғалысын оның себептерін ескермей қарастыратын
механиканыңбірбөлімі.
ездікжылдамдық
–дененіңберілгенуақытмезетіндегіжылдамдығы.
Период
дененіңтолықбірайналымжасауғажұмсағануақыты.
Вектордың проек иясы
вектор басының проекция нүктесін вектор ұшының проекция
нүктесіменқосатынкесінді.
Түзусызықтытеңайнымалықозғалыс
–үдеувекторыменжылдамдықвекторыбірсы
зықтыңбойыменбағытталатынәріүдеудіңмәніөзгермейтінқозғалыс.
Еркінтүсу
ауасызкеңістіктегіденелердіңауырлықкүшініңәрекетіненқозғалысы.
Бұрыштықорынауыстыру
–қозғалыстағыдененішеңбердіңцентріменбайланыстыратын
радиустыңбұрылубұрышы.
Бұрыштық жылдамдық
– бұрыштық орын ауыстырудың осы орын ауыстыруға кеткен
уақытқақатынасынатеңфизикалықшама.
Үдеу
–
дененің қозғалыс жылдамдығының өзгеру шапшаңдығын сипаттайтын физикалық
шама. Ол жылдамдық өзгерісінің осы өзгеріс болған уақыт аралығына қатынасымен
анықталады.
Жиілік
– дененің бірлік уақыт ішінде жасайтын айналым санын анықтайтын физикалық
шама.
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
2-ТА РАУ
АСТ РО НО МИЯ
НЕ ГІЗ ДЕ РІ
«Ки не ма ти ка не гіз де рі» та ра уын да біз пла не та мыз да ғы де не-
лер дің қоз ға лы сын қа рас тыр дық, де карттық коор ди на талар
жүй есін пай да ла нып олар дың ор на ла су нүк те сін анық тау ды
үй рен дік, қоз ға лыс заң да рын зерт те дік. Енді таным аумағын
кеңейтіп, біз дің пла не та мыз дан тыс әлем ді қа рас ты рай ық.
Біз дің ал ды мыз да ас пан де не сі нің коор ди на тала рын көр се-
ту, кез кел ген уа қыт ме зе тін де гі ас пан де не сі нің ор нын анық-
тау, есеп теу жүр гі зі ле тін са нақ жүй есі, көп те ген жұл дыз дар
ішін де нақ ты бір жұл дыз ды анық тау сияқты жаңа міндеттер
туындайды. Бұл мәселелер «Аст ро но мия не гіз де рі» та ра уы нда
қарастырылады.
Та рау ды оқып бі лу арқылы сен дер:
•
аб со лют тік жә не кө рі нер лік жұл дыз дық ша ма лар ды ажы ра ту ды;
•
жұл дыз дар дың жар қы ра уы на әсер ете тін фак тор лар ды анық тау ды;
•
ас пан сфе ра сы ның не гіз гі эле ме нт те рін атау ды;
•
жұл дыз ды ас пан ның жыл жы ма лы кар та сынан жұл дыз дар дың ас пан
коор ди на тала рын анық тау ды;
•
әр түр лі ен дік тегі жұл дыз дар дың ша рық тау ай ыр ма шы лы ғын тү сін ді ру ді;
•
жер гі лік ті, белдеулік жә не бү кі лә лем дік уа қыт ты сәй кес тен ді ру ді;
•
Кеп лер заң да ры ның не гі зін де ас пан де не ле рі нің қоз ға лы сын тү сін ді ру ді;
•
Күн жүй есін де гі де не лер дің өл шем де рі мен ара қа шық тық та рын анық тау
үшін па рал лакс әді сін қолда ну ды үй ре не сің дер.
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
|
