Тромбоз. Тромбоз – деп тіршілік кезінде

266
ҧйындысынан, аралас тромб ақ және қызыл тромбтардың 
араласуынан пайда болады. 
Тромбоз даму патогенезінде: 
● қан тамырлары қабырғаларының тҧтастығы бҥлінуі; 
● тромбоциттердің адгезиялық-агрегациялық белсенділігі 
артуы; 
● 
ҧюға 
қарсы 
факторлардың 
тапшылығы 
немесе 
белсенділігі тӛмен болуы; 
● қан ҥю факторларының белсенділігі артып кетуі; 
● фибринолизді кҥшейтетін ықпалдардың азаюы; 
● қанның ағу жылдамдығының баяулауы - маңызды орын 
алады. 
Қан тамырлары қабырғалары тҧтастығының бҥлінуіне 
әкелетін себепкер ықпалдарға: 
● механикалық жарақаттар; 
● иммундық ҥрдістер; 
● микробтар мен олардың уыттары; 
● химиялық заттар, зат алмасуларының аралық қышқыл 
ӛнімдері; 
● тамыр қабырғалары нәрленуінің бҧзылыстары; 
● атеросклероз, аневризма дамуы т.б. қҧбылыстар 
жатады. 
Осы 
кӛрсетілгендердің 
нәтижесінде 
қан 
тамырларының ішкі қабатындағы эндотелий жасушаларының 
әдеттегі атқаратын қызметтері бҧзылады. Сондықтан бҧл 
жасушалар:
♣ қан ҧюына қарсы (антитромбин Ш, простациклин, 
гепаринге ҧқсас заттар т. с. с.) заттар мен фибринолизді 
арттыратын (плазминогеннің тіндік әсерлендіргіштерін т. 
т.) заттарды ӛндіру қабілетін жоғалтады; 
♣ белсенділігі кӛтерілген қан ҧю (V, ҤIII, IX, X) 
факторларын дер кезінде әсерсіздендіре алмайды. Ол ҥшін 
қан плазмасында, антитромбин III пен гепариннен басқа, 
протеин С және S болулары қажет. Бҧл протеиндер К-
витаминінің қатысуымен бауырда ӛндіріледі және табиғи 
антикоагулянттарға жатады. Олар қан плазмасында әсерсіз 
тҥрлерінде болады. Протеин С, бҥлінбеген эндотелий 
жасушаларының 
сыртқы 
бетінде 
болатын, 
тромбинді 
байланыстыратын 
рецептор 
тромбомодулиннің 
қатысуымен 
әсерленеді. Бҧл нәруыздың туа біткен және жҥре пайда 
болған тапшылығы жиі тромбоз және тромбоэмболия дамуына 
әкеледі. Қалыпты жағдайда протеин С және S тромбинді 
әсерсіздендіреді. Бҧл кезде тромбин бҥлінбеген эндотелий 
жасушаларының беттеріндегі тромбомодулинмен байланысып, 
қан плазмасындагы протеин С-ді әсерлендіреді. Әсерленген 
протеин С протеин S-пен байланысып кешен қҧрады. Бҧл 
протеин С-S кешені протеолиздік әсер етеді және 

267
белсенділігі кӛтерілген қан ҧю факторларын (V, ҤIII) қан 
плазмасынан аластайды. 
Әсерленген протеин С жергілікті фибринолиздік әсер 
етеді. Ол плазминогеннің тіндік әсерлендіргіштерінің 
тежегіштерін ыдыратады. 
Эндотелий жасушаларының тҧтастығы бҥлінгенде немесе 
олардың 
физиологиялық 
қасиеттері 
ӛзгергенде 
қан 
плазмасындағы белсенділігі кӛтерілген ҧю факторларының 
әсерсіздендірілуі және олардың қаннан аластануы болмайды. 
♣ бҥлінген қан тамырлары қан ҧю жҥйесіне әсер 
ететін 
биологиялық 
белсенді 
заттарды 
(гормондарды, 
простагландиндерді, 
кининдерді) 
әдеттегідей 
ыдырата 
алмайды. Осы келтірілгендердің нәтижесінде тамыр ішінде 
тромб тҥзілуіне ӛте қолайлы жағдай дамиды. 
Тромбоз дамуы ҥш сатыда ӛтеді: 
● 
бірінші 
сатысында 
тромбоциттердің 
эндотелий 
жасушалары бҥлінген жерлерге жабысуы (адгезиясы); 
● екінші сатысында тромбоциттердің ӛзара бірімен-бірі 
жабысуы (агрегациясы); 
● 
ҥшінші 
сатысында 
плазмалық 
ҧю 
факторларының 
қатысуымен қанның ҧюы (коагуляциясы) болады. 
Тромбоз дамуы тҧтастығы бҥлінген тамыр қабырғасына 
тромбоциттердің жабысуымен басталады (3-сурет). Оны 

жүктеу/скачать 6,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: