Жҧқпалар патофизиологиясы. Сепсис

360
әсерлерінен дамиды. Жҧқпалы аурулардың, басқа аурулар 
сияқты, ӛздерінің себепкер ықпалдары мен даму жолдары 
болады. Олардың дамуында сырттан енген жҧқпаларға қарсы 
тҧтас организмнің, жҥйелердің, ағзалар мен тіндердің және 
жасушалардың деңгейлерінде қорғаныстық тетіктері қосылады. 
Бҧл тетіктер жеткілікті болғанда организм жҧқпалардан 
нәтижелі қорғанып, сырқаттану болмайды немесе ол жеңіл 
тҥрде ғана болады. Ал олар жеткіліксіз болғанда ауыр 
жҧқпалы аурулар дамиды. Жҧқпалы ҥрдістердің бірнеше 
тҥрлерін ажыратады: 
● Сепсис – жҧқпалардың бҥкіл денеге жайылған ауыр 
тҥрі. Бҧл кезде міндетті тҥрде немесе шартты тҥрде дерт 
туындататын микробтардың денеге жайылуынан организмнің 
жҥйелі қабынуы болады; 
● Септикопиемия – науқас адамдардың әртҥрлі ағзалары 
мен 
тіндерінде 
іріңді 
ошақтардың 
қалыптасуымен 
сипатталатын тҥрі; 
● Бактериемия, вирусемия, фунгиемия – бактериялардың, 
вирустардың, майда саңырауқҧлақтардың қанда болуымен, 
бірақ 
олардың 
онда 
ӛсіп-ӛну 
белгілері 
болмауымен, 
кӛрінетін тҥрі; 
● Салдарлық жҧқпалар – организмде бар бір жҧқпалы ауру 
кезінде екінші бір микробтардан туындаған жҧқпалы 
ҥрдістің тҥрі; 
● Микстинфекция – бір мезгілде бірнеше микробтардан 
дамитын жҧқпалы ҥрдіс тҥрі; 
● Реинфекция – науқас адам сауыққаннан кейін сол 
дертті туындатқан микробтың әсерінен жҧқпалы ҥрдістің 
қайталануы; 
● Суперинфекция – науқас адам сауықпай жатып, сол дерт 
туындатқан микробты қайта жҧқтыруы. 
Адам тәні мен микробтардың ӛзара қатынастары ҥш тҥрде 
болуы ықтимал. 
Бірінші тҥрінде микробтар организмнен ӛзіне қажетті 
қоректік заттар тауып тіршілік етеді. Кӛпшілік жағдайда 
олар уытты заттар ӛндіріп шығарады Осыдан организмге олар 
зиянын тигізеді және дерт туындатады. Осындай жағдайды 
масылдық (паразитизм) дейді. 
Екінші тҥрінде микробтар мен организмнің ӛзара тиімді 
тіршілік етуі болады. Мәселен, адам тәні мен қалыпты ішек 
бактерияларының тіршілігі бір-біріне пайдалы әсер етеді. 
Осындай жағдайды септесіп тіршілік ету (мутуализм, лат. 
mutuus - ӛзара) дейді. Бірақ бҧл бактериялар ішекте ғана 
болуы қажет. Егер әртҥрлі себептерден олар денеге тарап 
кетсе, онда олардың уыттарынан организмнің уыттануы, тіпті 
сепсистік сілейме (шок) дамуы ықтимал. 

361
Ҥшінші тҥрінде микробтардың тіршілігі организмге 
зиянды әсер етпейді. Мәселен, қалыпты тері мен шырышты 
қабықтардағы, ішектердегі бактериялар. Олар организмнен 
қажетті қоректік заттарын алып тіршілік етеді, бірақ оған 
зиянын 
тигізбейді. 
Осындай 
жағдайды 
табақтастық 
(комменсализм, франц.- commensal – табақтас) немесе 
табақтасып тіршілік ету дейді. Бҧндай микробтарды шартты 
тҥрде дерт туындататын микробтарға жатқызады. Организмнің 
иммундық жҥйесінің бҧзылыстарында олардың әсерлерінен 
оппортунистік (лат. opportunus – кӛнгіш, ыңғайлы) жҧқпалы 
аурулар дамиды. 

жүктеу/скачать 6,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: