Патофизиология пәні, мақсаты мен міндеттері және оларға жету
♣ бҥйректің беріштенуі т.т. жатады. Бҥйректен кейінгі себепкер ықпалдарға
жүктеу/скачать 6,76 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы патфиз
- Бұл бет үшін навигация:
- Диурездің бҥзылыстары.
| 636
♣ бҥйректің беріштенуі т.т. жатады. Бҥйректен кейінгі себепкер ықпалдарға зәр жҥретін жолдарының таспен, қуық асты безінің ӛспесімен т.т. тарылып, бітеліп қалуы жатады. Бҥйрек қызметінің жеткіліксіздігі несеп қҧрылуы мен оның сыртқа шығарылуының бҧзылыстарымен кӛрінеді. Несеп қҧрылуы ҥш тҥрлі ҥрдістердің қатысуымен болады. Біріншісі, нефрон шумақтарында қан қылтамырлары арқылы несептің сҥзілуі (ультрафильтрациясы), екіншісі, бҥйрек ӛзекшелерінде алғашқы несептен кейбір заттардың қанға кері сіңірілуі (реабсорбциясы) және ҥшіншісі, бҥйрек ӛзекшелерінің эпителий жасушалары арқылы кейбір заттардың соңғы несепке шығарылуы (секрециясы) (-сурет). Сол себептен бҥйрек қызметінің бҧзылыстары нефрон шумақтарының, нефрон ӛзекшелерінің қызметтері бҧзылыстарымен, жиі олардың біріккен бҧзылыстарымен байқалады. Диурездің бҥзылыстары. Несептің сыртқа шығарылуы диурез делінеді. Тәулігіне ересек адам 1,5 л-дей зәр шығарады. Оны тәуліктік диурез деп атайды. Тәуліктік диурездің ӛзгерістері: ● полиурия - несеп шығарылуының тәулігіне 2-15 литрден астам кӛбеюі; ● олигурия зәр шығарылуының тәулігіне 500-600 мл-ге дейін азаюы; ● анурия несеп шығарылуының болмауы немесе тәулігіне 50-100 мл-ге дейін тым қатты азаюы; ● поллакиурия (грек. pollakis – жиі) несептің жиі шығарылуы; ● олакизурия (грек. ollakis – сирек) несептің сирек шығарылуы; ● никтурия (грек. nyctos - тҥн) несептің тҥнде кӛп шығарылуы - деп ажыратылады. 637 - сурет. Несеп қҧрылу жолдары (Artur C. Guyton, John E Hall ,1996 бойынша). Нефрон шумақтарынық біртектес бҧзылыстары. Нефрон шумақтарының бҧзылыстары несеп сҥзілудің ӛзгерістерімен кӛрінеді. Оларда несептің сҥзілуі: ● пәрменді сҥзілулік қысымның деңгейінен; ● тіректік мембраналар мен Боумен қапшығының эпителий жасуша-ларының (подоциттердің) ӛткізгіштігінен; ● сҥзгілік бетінің мӛлшерінен немесе қызмет атқаратын шумақтардың санынан байланысты. Бҥйрек арқылы минӛтіне 1200 мл-дей қан ӛтеді. Оның 80- 90%-ы бҥйректің сыртқы қыртысы, 10-20%-ы милық қабаты арқылы ағады. Бҥйректін сыртқы қыртысында шумақтар арқылы зәр сҥзілу болса, милық қабатындағы қан ағымы аралық тіндерде осмостық қысымды реттеп, нефрон ӛзекшелерінен заттардың кері сіңірілуін қадағалайды. Бҥйректің сыртқы қыртысында қан ағымы, жҥйелік қан қысымының с. б. б. 70-180 мм аралығында толқуына қарамай, тҧрақты деңгейде ҧсталып тҧрады. Ол ӛзін-ӛзі реттеу жолымен реттелінеді. Мәселен, бҥйрек артериясында қысым кӛтерілгенде бҥйрек ішіндегі артериолалардың тегіс еттері жиырылып, бҥйрек шумақтарына келетін қанды азайтып, шектеп тҧрады. Керісінше, бҥйрек артерияларында қан қысымы тӛмендегенде артериолалардың тегіс еттері босаңсып, олардың ішкі саңылауларын кеңітеді. Осылай бҥйрек шумақтары арқылы қан ағымын тҧрақты деңгейде ҧстап тҧрады. Бҥйрек артериясында қан қысымы с. б. б. 70 мм-ден тӛмен тҥсіп кетсе, шумақтардың жанындағы жасушаларда ренин ӛндірілуі кӛбейеді. Ренин ангиотензин І-ді ангиотензин II- ге айналдырьш, бҥйрек артериясын жиырады. Осыдан қан қысымы кӛтеріледі. Ангиотензин II тым артық ӛндіріліп кетсе, бҥйрек простагландиндер А, Е, Р және брадикинин, рениннің бәсеңсіткіштерін ӛндіреді. Содан бҥйрек тамырлары кеңіп, қан қысымының тым кӛтеріліп кетуінен сақтандырады. Бҥйректің милық қабатындағы қан ағымының деңгейі жҥйелік қан қысымының деңгейінен тікелей байланысты. Сол себептен жалпы артериялық қан қысымы кӛтерілгенде бҥйректің милық қабатында қан ағу қарқыны жоғарылайды. Ондағы осмостық белсенді заттар қанмен тез тарап, тасымалданып кетеді. Осыдан нефрон ӛзекшелерінде судың кері қанға сіңірілуі азайып, полиурия дамуы мҥмкін. Бҥйрек шумақтарында несептің сҥзілуі пәрменді сҥзілулік қысымнан байланысты. Сҥзілулік қысым (СК) шумақ қылтамырларының ішіндегі қан қысымына (ҚҚ), ондағы коллоидтық-осмостық қысымның деңгейіне (КОҚ) және (бҥйрек шумақтарының сыртындағы) Боумен қапшығындағы |