Педагогика факультеті «Педагогика және психология» кафедрасы

Тексеру сұрақтары:

1. 
   Адам кеңiстiң пен уақытты қалай қабылдайды?
   
2. 
   Адамдардың қабылдау саласындагы типтiк айырма-шылықтары қандай?
   
3. 
   Бала қабылдауының даму жолы қандай?
   
4. 
   Төменгi сынып оқушыларының қабылдау ерекшелiктерi қандай? Олардың байқау қабiлетi қалайша дамып отырады?
   
5. 
   Қабылдауды тәрбиелеудiң қандай негiзгi әдiстерi бар?
   

2. 
   Елес түрлері.
   
3. 
   Елестетудің жеке ерекшеліктері..
   

Елестің негізгі сипаттамасы.

Елес қазіргі кездегі сезім мүшелеріне әсер етпейтін құбылыстардың немесе заттың бейнесі.Елестің бейнесін түйсіну мен қабылдау бейнесімен салыстыру кезінде елес есте сақтаған құбылыс не заттың екінші бейнесі деп айтуға болады.Бірінші бейнелерге қарағанда елес көптеген ерекшеліктер қатарына ие.Мыс:біздер бұрын тұрған үйімізді не өз көзімізбен көрген оқиғаны елестетейік.Ойша бейне әлсіз фрагментті,тұрақсыз болады.Елестерге қабілет,мысалы: көру адамдарда әртүрлі.Біреулер галлюцоинациялар сияқты бейнені анық көреді,еікншілер санада бейнені тудыру үшін қиындыққа ұшырайды.Физиологиялық жағынан елестер бұрын пайда болған сезімдік бейнелер іздерінің актуализациясыболып табылады,және елестердеанализатордың тек орталық бөлімі қозады.Жоқтан тыс бейне кескіні болмайды.Афферентті және эффернтті жүйке жолдары тежеледі,елестердің галлюционациялардан айырмашылығы осында. Елестер бұл біріншіден, заттың жалпыланған бейнесі.Адамның дүниені сезімдік танудың нәтижесі.Көру қабылдауын тудыру үшін секундтар қажет.Бір күннің ішінде бір заттар мен құбылыстарды жүз рет қабылдаймыз.Егерде әр қабылдау санада бірлік бейнелерді қалдырса, онда ақыл-ой әрекеті мүмкін болмас еді.Зерттеулер көрсеткендей, жүз-мыңдаған қабылдаулардың ең маңыздысы сақталады.Яғни заттардың салыстырмалы көлемі және мөлшері,түсі, бөлшектері,қасиеттері.Екіншіден,елестер дүниенівербальді бейнелеуінің қажетті .маңызды компоненті.Бала және үлкен адам сөйлеуді меңгеруде сөз және заттың арасында байланыс орнатады.Бейнені және ұғымдық білімдерді тудырмайтынсөз ештеңені білдірмейді,ол тек дыбыстар жиынтығы.10 жастағы бала шетел сөздерін көрсетілетін зат арасында тікелей байланысты орнатып,шетел сөздерін меңгеруге қабілетті.Ал 10 жасынан кейін бұл байланыс кесте бойынша құрылады.Үшіншіден, елестер түйсіктен ойға көшудің деңгейі.Дүниенің бейнесі адамда тек қана сезімдік емес,логикалық тану деңгейінде де жүзеге асырылады.Елес ұғым мазмұнымен тығыз байланысты.Нақты ұғымдар жиі түрде көру елестеріне сүйенеді.Мыс:тропиктік жерінің тұрғындары үшін «қар» түсінігі ештеңе білдірмейді. Осы сөздердің мазмұны олардың сезімдік тәжірибесінде бұл заттардың жоқтығына байланысты түсінуге қиындық келтіреді.
Елес түрлері.
Елестердің пайда болуы түйсік және қабылдау,қиял және ойлау негізінде туады.Елестер бейнелер секілді қиял жұмысының тәжірибесінде де құрылады.Қазіргі ғылым дүниені тану нәтижелерін,дүниенің ғылыми суретін көрнекі формада болатын графикалық модельдерде және кестелерде жүзеге асыратын елестер түрінде келтіреді.Геометрияда математикалық,көрнекі геометриялық ұқғымдардың мазмұнына енеді.Осылай танудың сезімдік және логикалық деңгейінде пайда болған елестер адамның есінде сақталады және өзара әрекеттеседі.Объективті шындықтағы бейненің жалпылау деңгейі бойынша елестерді бірлік,жалпы және кестендірілген деп бөледі.
Бірлік елестер- бір нақты заттың не құбылыстың елестері. Олар шындықтағы затты және өнер туындысын қабылдау негізінде туады.Яғни таныс адамды немесе кинодағы актердің рөлін елестетуге болады.Бірлік елестер сана құрылымында үлкен орын алады.Олар тұлғаның этикалық және эстетикалық сезімдерінің дамуына негіз болады.Бір нақты әуен білмейтін немесе өз елесінде бірде-бір музыкалық пьесасын сақтамаған адамнан музыкаға деген қызығушылық пен махаббатын көре алмайсың.Кітап кейіпкерлерінің мінезіндегі этикалық қателер бұған ұқсас жағдайында өзінің мінез-құлық тәжірибесін құрайды.Естің бейнелері сияқты бірлік елестер- танудың негізі болып табылады.Бірлік елестер бұл жалпы елестердің қалыптасуының негізі.
Жалпы елестер- ұқсас заттар тобының жалпы ерекшеліктері туралы елестер.Адамның суретін салуда адам бейнесінің негізгі компоненттері көрсетіледі.Ал.ағаштың суреті баған және бұтақтардан тұрады.Жалпы елсететуде заттар мен құбылыстардың тек ұқсастықтар тобын көруге болады.Жалпы жануардыелестетуге болмайды,бірақ құс,мысалы:итті елестетуге болады.Жалпы елестер қай затты болсада үйренуге негізделген.Жағымды,жалпы елестерд қалыптастыру үшін мұғалім әртүрлі бірлікобъектілерді әртүрлі жағдайда көрсетуді ойластыру керек.Заттар тобының сыртқы кейпінде ұқсас белгілерді бөліп көрсету бұл заттар тобының әртүрлі қатарда көрсетуді талап етеді.

жүктеу/скачать 1,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: