Педагогика факультеті «Педагогика және психология» кафедрасы
жүктеу/скачать 3,74 Mb.
|
| Дәрістің мазмұны:
1.Бақылау сияқты, тәжірибеде негізгі зерттеу әдісі болып есептеледі . Тәжірибені қолдану қажеттілігі, зерттеу мақсаттары жағдай жасауларды талап етсе, немесе оқиғалардың әдеттегі жүруі көріне алмаса немесе оны белгісіз ұзақ күтуге тура келсе ғана қолданылады. Яғни, тәжірибе - зерттеу әдісі және онда зерттеу жағдайларын өзгерту, өз өзгертуін жасау үшін мүмкіндік алу, оның шарттарын түрлендіру, психикалық процестерді зерттеу немесе педагогикалық құбылыстардың мүмкін және қолайлы сыртқы көрінулер арқылы істеу, механизмдер және көріну тенденциялары, оқылатын құбылыс ифункционирлі түрде бола алады. Баяндалған мағлұмат бойынша, бақылаудың тәжірибеден және басқа әдістердің қатарынан айырмашылығы ескеріледі, зерттеу жағдайларын белсенді жасауға және оларды өзгертуге мүмкіндік бермейді. 2. Тәжірибе зерттеу әдісінен ХІХ ғасырда тәсілдермен және психикалық өлшеулер сияқты өңделгендермен орындалу тәсілі түйсіктердің заңдылықтардың зерттеуінің және қабылдау барысында, реакциялардың жылдамдықтары, психикалық процестердің ағып өту шарттарының т.б. Олар бөліс алғы шартымен қызмет етті және лабораториялық тәжірибені кең қолданысқа енгізді, ол тәжірибелік психологияның құрастырушы болды. Психолгиялық лабораториялық тәжірибе арнайы орындарда өткізіледі, онда қажетті жабдықтар және тіркеу құралдарды болады. Сыналушы өзіне жағымсыз жағдайға тап болады, онда толқындаулар, бөгеліп қалушылық күй-жағдай, үрейлілік, тағысын тағыда нәтижелері көріне алады. Экспериментші тапсырма орындалуларының шарттары туралы сыналушыға хабарлайды және оның әрекеттерін әрі байқайды. Лабораториялық тәжірибені қайта-қайта қайталауға болады ( әр түрлі сыналатындармен ) және қанша қажет, негізде үшін алынған тап осылардың бар болатын байланыстар және заңдылықтар айқындар еді және ұйымдастыруға болады . Лабораториялық тәжірибеде психикалық процестер контексттен тыс біреу тұтас қызмет ретінде оқытылады. Лабораториялық тәжірибе әрине нақты жағдай бөлімін және оның мүмкін үлгісін көрсетеді. Мысалы , есте сақтау ерекшеліктерінің зерттеуі үшін лабораториялық шарттарда сыналатындарға 10-15 сөзден үш топты ұсынады, жағымды сезім шамданған ( ғанибеттің ) және парықсыздықтың( парықсыздық сезімі). Мәселен, мына сөздер беріледі: сый ( жағымды сезім ), қайғы ( жағымсыз сезім , қағаз тағысын тағыда және олардың есте қалу сыналатын сұрайды, бір мәрте тыңдап шығып, ал содан соң ұдайы өндіру ( жазып қою ) сөздер, жадта аман сақталды . Табиғи тәжірибе көрсетеді - жақсырақ сөздің ( дұрыс және молынан ) айтылуы, жағымды сезім шамданған демек, олар жақсырақ есте қалады. Ақиқатта сондай нақты бір уақытта « концентрация » сөздердің ұқсас үлгілері практикада кездеспейді, бірақ анықталған заңдылық аман сақталады және ескерілу тиісті. Тәжірибелік әдіс қолдану әрекеттері педагогикалықтың тәжірибелілер мақсаттардың шешімінде табиғи тәжірибе көрінуіне әкеледі . Бұл тәжірибе түрі 1910 жылға Ф Лазурский өңделген, қолданылған және ұсынылған болатын. 3.Эксперимент – себеп – салдар байланыстарын қарастыру мақсатындағы зерттеу әрекеті. Оның мәні мынада: Зерттеуші зерттелетін құбылысты өзі тудырады және оған белсенді ықпал етеді. Эксперимент зерттелетін құбылыс жағдайларын өзгерте алады. Эксперимент нәтижелерді бірнеше рет шығара алады. Эксперимент математикалық формулалар арқылы белгіленетін санды заңдылықтарды орнатады. Экспериментті ғылыми әрекет ретінде қарастырғанда қажетті зерттеу кезеңдері мен міндеттерінің жүйесін белгілеуге болады: І – зерттеудің теориялық кезеңі. Бұл кезеңде төмендегідей мәселелер шешіледі: а) зерттеудің тақырыбы мен мәселесін айқындау, ә) зерттеудің пәні мен объектісін анықтау. б) зерттеудің міндеттері мен жорамалдарын анықтау. Пән зерттеулерінің шегін анықтау кезінде төмендегілерді ескеру керек: 1) зерттеудің мақсаты мен міндеттерін; 2) зерттеу объектісін; 3) эксперименттің материалдық және уақыт мүмкіншіліктерін; 4) жеке түсініктемелік теорияда көрсетілген мәселені ғылыми өңдеудің нәтижелерін. ІІ – зерттеудің әдістемелік кезеңі. Бұл кезеңде эксперименттің әдістемесі мен эксрперименттік жоба жасалады. Эксперимент әдістемесі зерттеу тақырыбын эксперименттік жағдайдың айналымалысы ретінде көрсетуі керек. Экспериментте екі айнымалы болады: тәуелді және тәуелсіз. Эксперимент жасаушы өзгертетін фактор тәуелсіз; өзгерісін тәуелсіз айнымалы тудыратын фактор тәуелді айнымалы деп аталады. Эксперимент жобасы мыналарды сипаттайды: 1) эксперимент бағдарламасын құруы; 2) эксперименттік мәліметтерді өңдеудің математикалық жобасы. ІІІ – эксперименттік кезең. Бұл кезеңде эксперименттік жағдайға, бақылауға, эксперимент жүрісін басқаруға, сыналушының реакциясын өзгертуге байланысты тәжірибелер тікелей жасалады. ІV – аналитикалық кезең. Бұл кезеңде нәтижелерді сандық талдау, алынған айғақтарды ғылыми жинақтау, жаңа ғылыми жорамалдарды және тәжірибелік нұсқауларды қалыптастыру жүзеге асырылады. Эксперимент психология әдісі ретінде психофихика мен психофизиология саласында пайда болып, психологияда кең таралды. Эксперименттің қолданылуы қарапайым түйсік үрдістерінен бастап жоғары психикалық үрдістерге дейін таралды. Эксперимент сипаты да өзгерді: жеке физикалық тітіркендіргіш пен оған сәйкес психикалық үрдістің қатынасын зерттеуден нақты объективтік жағдайлардағы психикалық үрдістердің өздерінің жүру заңдылықтарын зерттеуге ауысты. Эксперименталдық зерттеудің негізгі кезеңдері: 1.әр зерттеу тақырыпты анықтаудан басталады. Зерттеу проблемасы пәні, объект және әдістемелерді таңдайды. 2.проблеманы анықтағаннан кейін ғылыми әдебиеттермен жұмыс жасау Яғни, зертеуші басқалардың да осы проблеманың шешу барысындағы жетістіктермен танысу. Әдебиет журналдармен жұмыс жасағанда негізгі бағалық түсініктердің бағдарламасымен танысудан бастау керек. Сөздік және энциоклопедиялармен жұмыстану құрастырылып отырған тақырып бойынша библиография құрасытру. 3.Гипотезамен айнымалдықтарды анықтау. Алғашқы проблеманы қою, проблеманың өзектілігі, оның ғылыми жаңалығы осы проблеманы зерттеу құндылығы, зерттеудің мақсат міндеттері белгіленіп отырады. 4.эксперименталды құралдарды таңдау әдістемені немесе апаратураларды іріктеу. 5.эксперименталды зерттеуді жоспарлау мұнда уақыт көрсетіліп финанстық есептер жүргізіледі. 6.популяция таңдау – аланған адамадардың жынысын, жасын, әлеуметтік жағдайын, білім деңгейін, жеке дара психологиялық ерекшеліктерін ескеру керек. 7.негізгі эксперименнтті жүргізу кезеңі. Бұл кезеңде зерттеуші нұсқауды оқиды, керек жағдайда, үйрету сериясын өткізеді. Эксперимент зерттелушіден интервью алынады. жүктеу/скачать 3,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|