Педагогика және психология мамандықтарының студенттері үшін
жүктеу/скачать 1,5 Mb.
|
Tashtauova.OtbPx
- Бұл бет үшін навигация:
- 17 лекция Отбасылық диагностика әдістері. Отбасын зерттеу және оның бұзылыстар диагностикасы (1 сағат) Жоспары
- 4. Отбасы жайлы ақпарат алудың диагностикалық мәселелері. Мақсаты
- Лекция мәтіні: 1.
| Бақылау сұрақтары:
1. Отбасындағы өзара түсінісбеушіліктің негізгі белгілері? 2. Отбасылық қарым-қатынас жұмыстарындағы қарым-қатынас жолдары жайлы ілімдер? 3. Қарым-қатынас процесін зерттеу барысындағы тренингтік әдістемелер? 4. Қарым-қатынас мәселелері? 5. Қарым-қатынастағы тосқауыл дегеніміз не? 6. Бұзылған қарым-қатынастарды түзету кезеңі? 17 лекция Отбасылық диагностика әдістері. Отбасын зерттеу және оның бұзылыстар диагностикасы (1 сағат) Жоспары: 1. Отбасылық диагноз. Отбасылық психотерапия. 2. Жүйелі отбасы психотерапиясы; 3. Стратегиялық отбасы психотерапиясы; 4. Отбасы жайлы ақпарат алудың диагностикалық мәселелері. Мақсаты: Отбасын зерттеп оған диагноз қою, отбасын зерттеу міндеттерімен, отбасылық психотерапиялық жұмыстармен таныстыру. Лекция мәтіні: 1. Отбасын зерттеудің басты мақсаты, біріншіден отбасылық диагноз қою, яғни отбасылық тіршілік әрекетіндегі, оның бір немесе бірнеше мүшелерінің нервтік-психикалық бұзылыс сақталуын анықтау, екіншіден отбасылық және оның мүшелерінің нервтік-психикалық бұзылыстарының коорекциясына қажетті психологиялық ерекшеліктерін анықтау. Отбасын зерттеу міндеттері өте күрделі. Бұл мынадай жағдайлармен қамтамасыз етіледі: 1. Отбасының әлеуметтік-психологиялық жүйе ретіндегі күрделілігі. Отбасында көптеген қарым-қатынас пен өзара байланыстар болады. Осы қатынастардың қалыптасуында отбасы мүшелерінің жекелік ерекшеліктерінің бірқатарлары, отбасының әлеуметтік ортасы, әдет-ғұрпы, дәстүрлері, әлеуметтік-экономикалық жағдайы т.б. жүзеге асады. 2. Отбасы мәселесіне бірде-бір тәсіл, оның мәні мен құрылымы жайлы бірде-бір түсініктің болмауы. Әзірге отбасын зерттеу үшін теоретикалық базис ролін атқаратын ешқандай теория жоқ. Ал бұның орнына отбасы психотерапия мәселесіне әртүрлі бағыттар, ағымдардағы салыстырмалы тәсілдердегі көптеген мектептер бар. 3. Отбасы психотерапиясының зерттеу тақырыптары – отбасы, отбасының әлеуметтік орта аумағы, бірлескен тәжірибенің едәуір әсерін сезінетін пікірлер мен әлеуметтік стереотиптер әсерімен бейімделген пікірлер. Әрбір адамның өзіндік отбасылық тәжірибесі болады және отбасылық қарым-қатынасты түсінуі үшін бірден-бір дұрыс үлгі деп есептейді. 4. Отбасында болған көптеген оқиғалардың құпиялылығы (сырлы болуы), сондай-ақ олардың өзгермелілігі, айқын нұсқасының болмауы отбасын зерттеуін қиындатады. Бұның барлығы зерттелуші отбасы алдына күрделі міндеттерді қояды. Бұл міндеттерді 3 топқа бөлуге болады: 1) Отбасы психотерапиясына көрінген мәселелер, яғни бірқатар сұрақтарды шешу, нервтік-психикалық бұзылыстар себебін зерттеуде отабасына жолығу қажет пе? 2) Нервтік-психикалық бұзылыстың пайда болуымен дамуында қандайда бір рольді атқаратын отбасылық зерттеу жүйесі; 3) Отбасы жайында қажетті мәлімет алудың әдістері мен жолдары Отбасылық психотерапияға мәселесі. Нервтік-психикалық бұзылысы бар индивидті тексеруші дәрігер немесе психолог бірінші кезекте, дәл сол жағдайда отбасылық психотерапия 2. Бұл бағыттың көрнекі қайраткерлері – Мара Сельвини-Палацциоли, Клу Маданес, Сальвадор Минухин және басқалар болды. Қазіргі таңда жүйелі деген бағыт кең қолданыста келешегі, экономикалық мақсаттылығы және отбасы терапиясындағы мәнді терапевттік бағыт жалпы теориялық деңгейде бағыттың дамуына көп еңбегі сіңген Ильи Пригожин болды. Отбасы бұл бағытта бүтін жүйе деңгейінде қарастырылып, эволюциялық қалыптасқан байланысты сақтауға арналады. Отбасы барлық даму кезеңдерінде заңды дағдарыстан (некеге отыру, отбасынан бөлініп шығу, жүктілік, баланың өмірге келуі, баланың бала-бақша, мектеп мекемесіне баруы, мектеп бітіріп, өмірге өз таңдауын жасауы, ата-анасынан бөлініп шығуы, ата-анасының зейнеткерлікке шығуы) өтеді. Отбасы осындай кезеңдерде жаңа мәселелерді бұрынғыдай шеше алмайтын қабілет көрсетіп, бейімделу әрекетін күрделендіру қажеттігін түсінеді. Жүйелі отбасы психотерапиясының негізгі қадамдары төмендегідей көрінеді: 1. Психотерапевттің отбасымен бірігуі, отбасы құрылымында ұсынылған ролге қосылу; 2. Психотерапевттік тапсырысты құрастыру; 3. Отбасылық қатынасты қайта құру; 4. Психотерапияны қорытындылау және бөліну; Мара Сельвини – Плаццоли жұмысқа мынадай ұстаным енгізді, терапевт құрамы отбасымен жұмыс жүргізіп жатқанда, келесі тобы бір жақты – мөлдір әйнектен олардың әрекетін бақылап отыруы қажеттігін түсіндірді. Отбасының барлығы бірлі жарым жағдайда ғана кездесуге түгелдей қатысуы кездесетінін айта кетіп, айына бір мәрте кездесуге келісу және барлығы көп дегенде он реттен аспауы қажеттігін ұсынды. Оның әдістері қысқа әрі тұтқиылдан болды, ол әдістерді күтпеген жағдайларды өзгерткге шешуші қимыл болып табылатын тұстарды көре білді. Кездейсоқ тапсырмалар (басқаша айтқанда өзгермеушілік белгілер) өте тыңғылықты отбасындағы қалыптасқан қиялы және тоқталған ережелерді қарама-қайшы деңгейі ескеріліп, отбасы мүшелерінің барлығы қатысуына қажетті қимылдар қарастырылады. 3. Отбасы терапиясында бұл бағытты “мәселені шешуші”, “қысқа” негізі мәселе шешу әдістері деп аталады. Бұл бағыттағы танымал тұлғалар – Джей Хейли, Карл Уитекер, Клу Маданес. Психотерапевттер кездесу кезінде отбасы мүшелерінің жеке бас даму ерекшеліктеріне көңіл бөлмейді. Ықпалдың ерекше сипаты отбасына онша қызықпай, тек жағдай белгісіне назар адаруды жөн көреді. Бұл бағыт 1970 жылдары кең қолданысқа түсті. Басты идеялардың көбін М.Эриксон тәжірибесіндегі әдістерден алып қарастырды. Оның тәжірибесіндегі екі ықпалдың сипаты: қолданылған қосымша әдістердің әсері және клиенттің ұсынғандарының барлығын қабылдау болып табылады. Стратегиялық ықпалдың мазмұны отбасында маңызды өзгеріс, оның бұзылу себебін анықтау емес, мәселені шешудің жолдарын қарастыру деп түсіндіреді. Стратегиялық терапевттер мәселеге тұрақтылық береін факторларды зерттей отырып, отбасында қалыптасқан өзара қимылды қолдау арқылы, мәселеге негізделген мінез-құлықтан қосымша күшті табуды қарастырады. Стратегиялық терапевттердің көбі қалыпты отбасы қызметі – деп жағдайға байланысты белгілерден қаша білетін және талаптарға сәйкес өзгере алатын қызметті атайды. 5. Мәліметтерді жинау мен қолдану. Психологтар өз кәсіби қызметтерін жүзеге асыруда клиенттің құқығын сақтап құпиялылыққа мұқият көңіл бөлу қажет. Талап етілген әрекеттерді орындауға қажетті ақпаратты психологтан клиенттің рұхсатымен алынады. Психолгогтардың кәсіби бақылау нәтижесінде алған клиент жайлы мәліметтерді,олардың кәсіби құқұғымен міндеті ретінде кәсіби сақтауға тиісті сырлары,құқығы болып табылады. Мұндай мәліметтер тек қана клиенттің рұхсатымен жарияланады психолгогтар ақпаратқа,яғни клиент жайлы мәліметтерге қатысты бұл ережені басқада қызматтерінің сақтауына назар аудару қажет. Егер зерттеу немесе психологтың зерттеуге қатысуы зерттелінушінің өзінің емес басқа адамдардың (өреші,білім министірлігі органдарының өкілдері, ата-аналары немесе қамқоршысы т.б.) Бастамасымен жүзеге асатын болса,онда оның ата-анасы немесе қамқоршысы психологтың зерттеуге қатысатынынан және психологтың зерттеу нәтижесінің есебі кімге жіберілетінінен хабардар болу қажет. Зерттелінуші психологқа немесе өзіне қатысты қауіпті болмаған жағдайда зерттеу нәтижесін білуге құқылы. Мекемелер немесе ұйымдар сұранысымен жүргізілген нсихологиялық зерттеу нәтижелері де,психологиялық этикалық талаптарда көрсетілген бөлімдердегі талаптар бойынша таратылады. Психолог сияқты сұраныспен келген ұйымдар құпиялылықты сақтауға және зерттеу мақсатына сәйкес өз іс-әрекеттеріне шектеу қойп қолданылу шарт. Қажетті мәліметтерді; яғни клиентті тануға мүмкіндік беретін ақпараттар жоспарлау, еңбек ресурстарын бағалау мақсатында талап етілген жағдайда,аса қажет болғанда ғана беріледі. Ауызша жазбаша,аудиовицуалды және басқа жарияланғандар клиникалық жағдайда білім беру және ғылыми мақсатта көрсетілуші адамды,топты немесе ұйымды танымайтындай дәрежеде иллюстрациялау қажет. Егер мұндай танылу мүмкіндігі болатын болса клиенттің рұхсатын алу қажет психологиялық мәліметтердің ақпараттар қоры(сұрақ жауап,тесттер нәтижелері т.б) жазбаша немесе электронды түрде, савқталған жерге бөгде адамдардың кіруіне тыйым сала отырып сақтау жауапкершілігі жеке психологқа тапсырылады. Психологтың кәсіби іс-әрекеттерін жүзеге асыруға қажетті емес студенттер неммесе практиканттар сияқты үшінші адам тек клиенттің рұхсатымен ішке кіргізіледі. Психологтың зерттеу нәтижесі жайлы берген есебі,түсінікті,анық,ашық болуы керек. Клиент қандай да бір қоғамдық ұйым өкілі немесе басқа адам болсада ол жоғалып немесе өмірден өтіп кетсе психолог ол жайлы мәліметтерді құпия сақтауға міндетті. жүктеу/скачать 1,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|