Дәрістік сабақтардың мазмұны

6. Дәрістік сабақтардың мазмұны

Бақылау сұрақтары:

1) Шикі зат көздерінің негізгі түрлері, орналасуы

2) Тынайтқыштар түрлері, және олар өндеуінің бағыттары

3) Фосфор шикі зат кен орнының сипаттамасы, әрі қарай өндеунің бағыттары

Тақырып 2. Фосфор тыңайтқыштары. Табиғи фосфаттар және фосфорит ұны. Апатит және фосфорит кендерінің минералдық құрамы. Фосфор кендерінің түрлері мен кен орындары. Фосфат шикізаттарын сақтау және тасымалду. Фосфорит ұны. Фосфаттарды химиялық өңдеудің өнімдері мен әдістері.

Жай суперфосфат. Суперфосфаттың қасиеті мен құрамы. Қолданылуы. Өндіру әдісі. Өндірістің физико-химиялық негізі. Процестер химизмі. H₂SO₄ мөлшері. Процестің жылдамдығы мен механизмі. Суперфосфат өндірісі. Фторлы газдың бөлінуі. Суперфосфат өндірісінің материалды балансы. Түйіршіктелген суперфосфаттарды алу.

Фосфаттардың күкіртқышқылды (экстракция) шайындылаудың физико-химиялық негізі. Процестер химизмі. Фосфор қышқылын күкірт қышқылды шайындылауда фосфаттардың еру жылдамдығы. Кальций сульфатының кристалдануы. Фосфаттардан фосфор қышқылын күкірт қышқылды шайындылау әдісі. Фосфор қышқылын дигидратты тәсілмен экстракциялы шайындылау өндірісі.

Қос және байытылған суперфосфаттар. Қос суперфосфат өндірісінің физико-химиялық негізі. Процестер химизмі. Тепе-теңдік жағдайы және қатты фазалардың кристалдануы. Қатты фазалардың кристалдануынсыз және кристалдануымен фосфор қышқылында фосфаттардың еруі.

Қос суперфосфат өндірісі: камералы тәсіл, камерасыз (ағынды) тәсілдер. Қос суперфосфат алудың циклді әдістері. Байытылған суперфосфат. Преципитат. Кальций гидрофосфатын тұнбаға түсірудің физико-химиялық негізі (преципиттеу).

Термиялық фосфаттар. термофосфаттар өндірісі; фосфаттарды фторсыздандыру; балқытылған магнийлі, шыны тәріздес полимерлер. Конденсацияланған фосфаттар. Дегидратталған фосфаттар. Классификациясы, номенклатурасы, құрылысы. Натрий трифосфаты. Кальций дифосфаты. Кальций циклофосфаты (метафосфаты), олардың құрамы, қасиеті және алынуы. Фосфатты байыту әдістері және технологиясы. Күрделі және сұйық тыңайтқыштар. Жемдік фосфаттар және оны пайдалану дәрежесі.Жемдік фосфаттар, монокальцийфосфат. Кептіру және фторсыздандыру өңдеу сатылары. Күрделі тыңайтқыштар технологиясы. Әдебиет: [1, 21 – 206 б.].

Бақылау сұрақтары:

1) Фосфаттарды химиялық өңдеудің өнімдері мен әдістері.

2) Жай суперфосфат өндірісінің негізгі параметрлері және ерекшеліктері

3) Қос суперфосфат өндірісінің технологиялық схемасы және маңызды көрсеткіштері.

4) Термиялық фосфаттар алудың негізгі бағыттары мен ерекшеліктері. Фосфаттар жіктелуі, сұйық және қатты күрделі тынайтқыштар.

Тақырып 3. Азот тыңайтқыштары. Азотты тыңайтқыштар. Аммоний селитрасы, сульфат аммониі, аммоний хлориды, карбамид, және оның қасиеттері мен технологиясы. Күрделі тыңайтқыштар, оның өнімдері, алыну жолдары. Аммофос, аммофосфат, қосаммоний және олардың салыстырмалы құрамы. . Әдебиет: [1, 216 – 299 б.; 2, 12 – 70 б.].

Бақылау сұрақтары:

1) Аммоний селитрасын алудың технологиялық схемасының негізгі стадиялары мен маңызды көрсеткіштері.

2) Карбамид өндірісінің теориялық негіздері.

3) Күрделі тыңайтқыштар, алу технологиясы, химизмі және негізгі стадиялары.

Тақырып 4. Калий тыңайтқыштары. Калилі тыңайтқыштар және оған сипаттама. Калий сульфатына сипаттама. Калий хлориді. Сильвиниттен калий хлоридін алу. Карналлитті пайдалану. Калий сульфатын алу. Калийлі рудаларды жан жақты өңдеу.

Барий, натрий, кальций, фтор, хром т.б. тұздарды өңдеп алу технологиясы. Барий тұздарын, кальций, фтор, хром тұздарын пайдалану. Өндіріс қалдықтары, оларды өңдеу жолдары. Әдебиет: [1, 301 – 368 б.].

Бақылау сұрақтары:

1) Калий түрлі тұздарының жалпы сипаттамасы, қасиеттері

2) Калий хлориді мен калий сульфатын алу технологиясы.

3) Басқа тұздарды тынайтқыштар ретінде қолдану мәселелері және ерекшеліктері.

7. Тәжирібелік сабақтардың (семинарлық, лабораториялық, студиялық, индивидуалдық) мазмұны, сағат бойынша көлемі

Лабораториялық жұмыстардың мазмұны

ОӨЖ тапсырмалары:

1. Сұрақтарды дайындау:

1) Шикі зат көздерінің негізгі түрлері, орналасуы

2) Тынайтқыштар түрлері, және олар өндеуінің бағыттары

3) Фосфор шикі зат кен орнының сипаттамасы, әрі қарай өндеунің бағыттары

2. Тақырып бойынша материал мен танысу.

Тақырып 2. Фосфор тыңайтқыштары.

ОӨЖ тапсырмалары:

1. Сұрақтарды дайындау:

1) Фосфаттарды химиялық өңдеудің өнімдері мен әдістері.

2) Жай суперфосфат өндірісінің негізгі параметрлері және ерекшеліктері

3) Қос суперфосфат өндірісінің технологиялық схемасы және маңызды көрсеткіштері.

4) Термиялық фосфаттар алудың негізгі бағыттары мен ерекшеліктері. Фосфаттар жіктелуі, сұйық және қатты күрделі тынайтқыштар.

2. Әдебиеттер оқу [1, 21 – 206 б.], бақылау жұмысқа дайындалу, (жазбаша дайындалу, сұрақтар бойынша).

Тақырып 3. Азот тыңайтқыштары.

ОӨЖ тапсырмалары:

1. Сұрақтарды дайындау:

1) Аммоний селитрасын алудың технологиялық схемасының негізгі стадиялары мен маңызды көрсеткіштері.

2) Карбамид өндірісінің теориялық негіздері.

3) Күрделі тыңайтқыштар, алу технологиясы, химизмі және негізгі стадиялары.

2. Әдебиеттер оқу [1, 216 – 299 б.; 2, 12 – 70 б.], презентация дайындау (таңдаған тақырып бойынша.)

Тақырып 4. Калий тыңайтқыштары.

ОӨЖ тапсырмалары:

1. Сұрақтарды дайындау:

1) Калий түрлі тұздарының жалпы сипаттамасы, қасиеттері

2) Калий хлориді мен калий сульфатын алу технологиясы.

3) Басқа тұздарды тынайтқыштар ретінде қолдану мәселелері және ерекшеліктері

2. Әдебиеттер оқу [1, 301 – 368 б.], бақылау жұмысқа дайындалу.
9. СОӨЖ кеңестерінің кестесі (СОӨЖ СӨЖ-дің 25%-н құрайды)

СОӨЖ-ның жаңа оқу семестріндегі кестесі бойынша

Дәрістерге және тәжірибелерге (семинар, зертхана, жеке, студиялық) қатынасу 0-100 баллға бағаланады

Пән бойынша алынатын баға ағымдағы, аралық және қорытынды бақылау бағаларынан тұрады.

Ағымдағы үлгерім (АҮ) 100 балдық шкала бойынша анықталады. АҮ бағасы келесі жұмыстар үшін алынған балдардың жиынтығы болады:

- сабаққа дайындалу, топта белсенді жұмыс істеу және сабақтардағы бақылау шараларына қатысу;

- зертханалық және өздік жұмыстарын мезгілінде, сапалы орындау және қорғау;

- сабақтарға әрдайым қатынасу.

Аралық бақылау (АБ) бағасы да 100 балдық шкала бойынша анықталады.

АҮ және АБ нәтижелері бойынша студентің пән бойынша рейтингі (Р1 және Р2) анықталады

Р1(2) = АҮ1(2) * 0,5 + РК1(2) * 0,5

Студенттің семестрдегі пән бойынша рұқсат рейтингінің бағасы тең болады

РД = (Р1 + Р2)/2

Қорытынды баға (РР) және (ҚБ) бағаларының, олардың салмақтық үлестерін есепке алумен(СҮ_РР и СҮ_ҚБ), қосындысы ретінде анықталады

Қ = РР*СҮ_РР + ҚБ*СҮ_ҚБ

Рұқсат рейтингі (РР) мен қорытынды бақылаудың салмақтық үлестері сәйкесінше 0,6 және 0,4 болады.

Пән бойынша қорытынды баға рұқсат рейтингі және қорытынды бақылау бойынша студент оң баға алғанда ғана есептеледі. Қорытынды бақылауға себепсіз келмеу «қанағаттанғысыз» бағасына сай болады. Емтиханның және аралық аттестациялаудың нәтижелері студентке сол күні немесе жазбаша емтихан түстен кейін өткізілсе келесі күні хабарланады.

Студенттердің «Күкірт пен азотты кешенді қолдану проблемалары» пәні бойынша оқу жетістіктері, немесе олардың білімдері, икемділіктері, дағдылары және компетенциялары сандық эквивалентке және дәстүрлі бағалар шкаласына адекватты болатын көпбалды әріптік жүйе бойынша бағаланады:

Пәнді оқып игеруде келесі ережелерді сақтауларыныңды сұраймын:

1. Сабаққа кешікпеу.

2. Сабақта ұялы тефонды қолданбау.

3. Сабақтарды себепсіз босатпау, ауырған жағдайда міндетті түрде медициналық анықтама әкелу.

4. Барлық сабақтарға міндетті түрде қатысу.

5. Оқу процесінің күнтізбелік жоспарына сай барлық бақылауларды тапсыру.

6. Қатыспаған тәжірибелік сабақтарды оқытушының тағайындаған уақытында қайта орындау.

7. Кафедраның аудиториялық, материалдық қорына ұқсан келтірмеу.

8. ЖОО жарғысын қатал ұстану.

9. Оқытушы және курстастарына шыдамды, ашық, тілектесті және шын көңілмен қарау.

10. Сабақ кезінде оқытушымен қабаттасып сөйлемеу, басқа кісімен басқа тақырыпқа сөйлеспеу. Екінші рет ескертпе жасалғаннан кейін студент аудиториядан шығарылады.

Егер тапсырмалар дәлелді себептер бойынша мезгілінен кейін тапсырылатын болса, онда ешбір жазалау шаралары қолданылмайды.

Егер сіз дәлелді себептер бойынша бақылау шарасына қатынаса алмасаңыз, онда бұл шараны оқытушының тағайындаған уақытында орындауға болады (АБ және ҚБ деканаттың рұқсаты боыйнша тапсырылады), өйтпеген жағдайда сіз «0» балл аласыз.

Тапсырмаларды белгіленген мерзімдерде тапсыру қажет. Барлық тапсырмаларды тапсырудың соңғы мерзімі – емтихандық сессияның басталуына үш күн қалғанда. Барлық тапсырмаларды орындамаған студенттер емтиханға жіберілмейді.

Әрбір оқу сабағы бойынша тақырыптарды қайталау және өткен материалдарды машықтау міндетті болып табылады. Оқу материалдарын игеру дәрежесі тестілердің көмегімен немесе жазбаша жұмыстарды орындаумен бақыланады. Студенттерді тестілеу алдын ала жариялаусыз орындалуы мүмкін.

Сіздің міндетіңіз сабаққа дайындалып келу. Қолдағы бар әдебиеттерді қолданыңыз, сондықтан кітапханадан оқулықтарды мерзімінде алыңыз.

Орындалған жұмыстарды көшіріп алуға, әдебиеттік мәліметтерді талдаусыз қолдануға қатаң тыйым салынады.

1. 
   Бишимбаев У.К., Молдабеков Ш., Жантасов Қ.Т., Анарбаев А.А., Бестереков Ү. Минералды тынайтқыштардың химиялық технологиясы. – Алматы: Кітап, 2007 ж. 544 б.
   
2. 
   Бишимбаев У.К., Молдабеков Ш., Жантасов Қ.Т., Анарбаев А.А. Аммиак синтезі және азот қышқылының технологиясы. – Алматы: Кітап, 2007 ж. 428 б
   

4) Мухленов И.П. Общая химическая технология (в 2-х частях). - М.: Высшая школа, 1991г.

5) Мельников Е.Я. Технология неорганических веществ и минеральных удобрений. – М.:Химия, 1983г.

6) Позин М. Е. «Расчеты по технологии неорганических веществ» Л., 1977

7) Амелин А.Г. «Общая химическая технология» М., Химия, 1977г.

8) Касаткин А.Г. Основные процессы и аппараты химической технологии, М.; Химия,1973г.

9) Атрощенко В.И. Технология азотной кислоты. - М.: Химия, 1970г

10) Позин М.Е. «Руководство к практическим занятиям по технологии неорганических веществ» Л.: Химия, 1983г.

1. 
   Гельперин Н. И. Основные процессы и аппараты химической технологии. Кн.1, 2. – М.: Химия, 1981. – 812 с.
   
2. 
   Дытнерский Ю. И. Процессы и аппараты химической технологии: Учебник для вузов. Ч 1,2. – М.: Химия, 1981. – 812 с.
   
3. 
   Иоффе И. Л. Проектирование процессов и аппаратов химической технологии. – Л. : Химия, 1991. – 352 с.
   
4. 
   Касаткин А. Г. Основные процессы и аппараты химической технологии. 9-е изд. М.: Химия, 1973. – 750 с.
   
5. 
   Павлов К. Ф., Романков П. Г., Носков А. А. Примеры и задачи по курсу процессов и аппаратов химической технологии: Учеб. пособие для вузов / Под ред. чл.-корр. АН СССР П. Г. Романкова. 9-е изд. – Л.: Химия, 1981. – 560 с.
   
6. 
   Плановский А. А., Николаев П. И. Процессы и аппараты химической технологии и нефтехимической технологии. 3-е изд. – М.: Химия, 1987. – 540 с.
   

Ф СО ПГУ 4.01.2/02