Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

6М060800 Экология мамандығы бойынша жаратылыстану ғылымдар

магистранттарына арналған

Қоршаған ортаның мониторингі және ГАЖ технологиялары пәнінің

Павлодар

Пән бойынша оқыту бағдарламасын (Syllabus) бекіту парағы

ПМУ ҰС Н 7.18.3/38

Құрастырушы: б.ғ.к., доцент ______________ Ә.Т. Төлеужанова

Биология және экология кафедрасы
6М060800 Экология мамандығы бойынша жаратылыстану ғылымдар магистранттарына арналған
Қоршаған ортаның мониторингі және ГАЖ технологиялары
пәні бойынша оқыту бағдарламасы (Syllabus)
Бағдарлама 201_____ж. «___» _________ бекітілген жұмыс оқу бағдарламасының негізінде әзірленді.
Кафедра отырысында ұсынылды 201___ж. «___»_______№___ Хаттама
Кафедра меңгерушісі ______________ Ш.М. Жумадина

201____ ж. «_____»___________

Химиялық технология және жаратылыстану факультет оқу-әдістемелік кеңесіме мақұлданды 201____ ж. «_____»____________ №____ Хаттама
ОӘК төрағасы ________________Р.Ж. Нургожин

201____ ж. «_____»___________

Төлеужанова Әлия Төлеужанқызы

Биология ғылымдарының кандидаты, доцент

Қабылдау сағаттары сәрсенбі – с 13⁰⁰ – 14⁰⁰ ауд 356

Пән 2 семестрде оқытылады, оқытылу мерзімі 15 апта. Пәннің жалпы еңбек ауқымдылығы 150 сағат, оның ішінде 30 сағат аудиторияда жүргізіледі және 120 сағат өздік жұмыстарына берілген. Сабақ түрі бойынша аудиторияда өткізілетін уақыт күнтізбелік жоспарда берілген. Бақылау түрі – емтихан.

қоршаған орта мониторингінің түрлері мен жүйелерін, оның мақсаты мен мазмұнын, шаруашылық әрекет түрлерінің ерекшеліктерін ескере отырып мониторингі ұйымдастыру әдістерін; мәліметтердің кеңістіктік локализациясының тәсілдерің, геоэклогиялық ақпараттардың қасиеттерін, геоапараттық әдістеменің картографиялық аспектілерін зерттеу.

Осы пәнді меңгеру нәтижесінде студенттердің:

• 
  геоэкологиялық мониторингтің ерекшеліктері мен қасиеттерін;
  
• 
  әртүрлі иерархиялық деңгейлер мониторингісің ұйымдастыру ерекшеліктері;
  
• 
  геоэкологиялық ақпаратты жинау әдістері мен құралдары жөнінде түсініктері болуы;
  
• 
  геоэкожүйелерді кешенді бағалау үшін геоэкологиялық ақпаратты жинауды ұйымдастырудың әдістемесі;
  
• 
  геоэкологиялық ақпараттың ерекшеліктері мен қасиеттері;
  
• 
  мәліметтердің кеңістіктің локализациясының тәсілдерін білуі
  
• 
  мониторингтің түрлі типтерінің ұйымдасуын қажет ететін және геоэкологиялық ақпараттың негізінде шешілетін тапсырмалар шеңберінде өзін ұстай білу;
  
• 
  ҚО мониторингінің қазіргі заманғы әдістері мен тәсілдерін атмосфераның жер беті қабатының, топырақтардың және су ортасының сапасы бойынша оқу мәліметтерін қолдануды практикалық машықтарды иемденуі қажет
  

6 Пререквизиттер: Экология, Экологиялық нормалау негіздері және сараптама, Қоршаған ортаның мониторингі.

.

10 Курстың компоненттері

Мониторинг жіктемесін қарастыру. Климаттық мониторинг – геофизикалық ауа райының сәйкес режимі. Климат өзгерісінің тенденцияларын сипаттайтын негізгі метеорологялық өлшемдері. Атмосфералық құбылыстар мен үрдістері.

Әдебиет: [1], [3-8]
2 Тақырып Дистанциялық бақылаудың әдістері мен технологиясы. Жер бетінде бақылаудың әдістері.

Дистанциялық зондтаудың әдістерә мен технологиясы. ДЗ және жер беті бақылаулардың негізгі әдістері. Жер беті түсірілімдер, полигон –тест әдіс. Стационарлық бақылаулар әдістері – бақылаулардың ландшафттық – геофизикалық станциялары. Мүмкін техникалық қамсыздандыру – пробаларды автоматты жинауға арналған техникалық құралдар, зертханалық құралдар, станционарлық және жылжымалы зертханалар, ақпаратты жинау мен жіберу жүйелері. Мәліметтерді өңдеу мен геоақпараттық жүйелерді ұйымдастыру.

Әдебиет: [1], [8]
3 Тақырып Табиғи орталардың мониторингі

Табиғи орталардың мониторингі (ауа, су, топырақ). Қоршаған ортанын сапасын бағалау ұстанымдары. Табиғи-техникалық геожүйелердің мониторингі. Ауаның химиялық заттармен ластануын зерттеу. Судағы бейорганиалық қосылыстар мен органикалық компоненттерді бақылау.

Әдебиет: [1-10]
4 Тақырып Табиғи ортаның өңірлік және жергілікті мониторингі. Қоршаған сапасын бағалаудың көрсеткіштері

Табиғи ортаның жағдайын бақылаудың жалпы мемлекеттік қызметінің жүйе тармақтары: ластану көздерінің мониторингі, атмосфералық ауаның ластануының мониторингі (посттардың 3 категориясы, посттарды орналастыруға талаптар, бақылау параметрлері, фотохимиялық тұмша); құрылық суларының ластануының мониторингі (міндеттер, құрылық суларының ластануының мониторингіндегі пункт түсінігінің ерекшеліктері, пункттердің орналасуы, пункттердің 4 категориясы, бақылау параметрлері);

Әдебиет: [1], [4-10]
5 Тақырып Географиялық ақпараттар жүйесі.

ГАЖ–ді құрастырғандағы сатылық, бейімділің, блоктық ұстаным. Геоэкологиялық мәліметтерді жинау мен өңдеудің ақпараттық технологиясының сатылары–алғашқы мәліметтерді жинау, мәліметтерді енгізу және сақтау, сараптау, сценарийлерді сараптау және шешімдерді қабылдау. ГАЖ құрылымы – бағдарламалық–техникалыө кешен, ақпараттық топтама, модельдер топтамасы, пайдаланушының диалогын басқару жүйесі. Шешімдері бағалау мен қабылдау топтамасы. Күрделі ұйымдасқан жүйелердің жағдайын аумақтық геоэкологиялық болжау үшін, биосфералық үрдістерді зерттеу үшін, орман және жер ресурстарын оперативті басқару үшін ГАЖ пайдалану мысалдары.

Әдебиет: [1], [8]
10.2 Магистраттардың өздік жұмысының мазмұны

10.2.1 МӨЖ түрлерінің тізімі

№	СӨЖ түрі	Есеп беру түрі	Бақылау түрі	Сағатқа шаққандағы көлемі
1	Дәрістік сабақтарға дайындалу		Сабақтарға қатысу	30
2	Практикалық сабақтарға дайындалу	Жұмыс дәптері	Конспект	30
3	Практикалық сабаққа қатысу	Конспект	Ауызша қорғау	15
4	Аудиториялық сабақтың мазмұнына кірмеген материалды меңгеру	Конспект	Коллоквиум	25
5	Бақылау іс-шараларына дайындық	Бақылау жұмысы	АБ1, АБ2	20
БАРЛЫҒЫ				120

10.2.2 Магистранттардың өздігінен оқуына бөлінген тақырыптардың тізімі
Тақырып Экологиялық мониторинг.

Тақырып Атмосфералық ауаның мониторингі.

Атмосфералық ауаның ластануының мониторингі.

Құрлық суларының ластануының мониторингі.

Әдебиет: [1-10]

№	Нәтижелік бақылау түрі	Бақылау түрі	Үлестері
11	Емтихан	Емтихан	0,4
		Ағымдағы үлгерімді бақылау	0,6

Магистрант дәріс сабақтарына міндетті түрде қатысуы тиіс. Сабаққа қатысу әр бір сабақта белгіленеді (сабақтың басында немесе аяғында). Егер белгілеу кезінде магистрант болмаса, ол белгілеуден кейін келсе де сабақта жоқ деп есептеледі.

Сабақтардағы кез келген бұзушылық жазаланады, тіпті аудиториядан шығарып жіберуге де жету мүмкін. Ал белсенді жұмыс бағаланады. Сабақтан қалмау керек және кешігіп келуге болмайды. Сабақты босату және кешігіп келу үшін төмендегі айыпты санкциялар қолданылады:

• 
  Орынды себепсіз дәріс сабағына қатыспағаны үшін – минус екі балл;
  
• 
  Аудиторияда тәртіпті бұзғаны үшін – сабаққа келгені үшін алған баллдан айырылады.
  

1. 
   Оқу процесіне белсенді қатысу.
   
2. 
   Сабаққа кешікпеу.
   
3. 
   Аудиторияға сыртқы киімді шешіп кіру.
   
4. 
   Сабақ барысында бір-бірімен сөйлеспеу, газет оқымау, ұялы телефондарды өшіру, сағыз шайнамау.
   
5. 
   Оқу бөлмелерінде шылым шекпеу және тәртіпсіз сөздерді қолданбау
   
6. 
   Босатылған дәрісті өздігінен игеріп тапсыру негізгі балл мөлшерінің 50%-мен бағаланады.
   

Аталған талаптарды орындау емтиханға қатысуды қамтамасыз етеді. Межелік бақылауды тапсыру үшін магистрнат, ағымдағы бақылаудан өтуі тиіс. Ағымдағы бақылау мен межелік бақылаудың бағалары бойынша рейтинг (Р1, Р2) анықталады: мысалы, Р1- АБ1*0,7+МБ1*0,3. Межелік бақылаудан өтпеген немесе 50 төмен балл алған магистрант рейтингке жіберілмейді.

1. 
   Дәріс сабақтарына қатысу
   
2. 
   Дәріс сабақтарына белсенді қатысу және барлық сарамдық жұмыстар мен СӨЖ орындау мен қорғау
   
3. 
   Білімдердің шекті бақылауы
   
4. 
   Емтихан бағасы
   

Семестр бойы білім деңгейі үнемі тексеріледі. Орындалған жұмыстарды тапсыру бақылау шараларының күнтізбелік кестесі бойынша жүзеге асырылуы шарт.

Орынды себеппен тәжірибелік жұмысты орындамаған магистрант оны келесі жұмада тапсыра алады, бірақ сол жағдайда жұмыстың орындалуы 1 баллға төмендетіліп бағаланады.

Шекті бақылау кезінде басқа магистранттан жазбаша жұмысты көшіріп алуға тыйым салынады (көшірілген жұмыс есептелмейді). Емтихан тест түрінде өткізіледі.

Сіздерге сәттілік тілеймін!!!
12 Әдебиеттер тізімі

Негізгі

1. 
   Трифонова Т.А., Мищенко Н.В., Краснощеков А.Н. Геоинформационные системы и дистанционное зондирование в экологических исследованиях. Учебное пособие для ВУЗов. М,: Академический проект, 2009. - 349с.
   
2. 
   Черных Н.А. И др. Экологический мониторинг токсикантов в биосфере. М.: изд-во РУДН, 2010. – 258с.
   

3. 
   Батян, А. Н. Основы общей и экологической токсикологии : учебное пособие: для студентов высших учебных заведений, обучающихся по специальности "020801 - Экология" и направлению "020800 - Экология и природопользование" / А. Н. Батян, Г. Т. Фрумин, В. Н. Базылев. - Санкт-Петербург : СпецЛит, 2009. - 351 с.
   
4. 
   Дрогомирецкий, И. И. Охрана окружающей среды: экономика и управление / И. И. Дрогомирецкий, Е. Л. Кантор. - Ростов-на-Дону: Издат. центр "МарТ", Феникс, 2010. - 393 с.
   
5. 
   Кузьмич В.Н. Нормирование допустимого воздействия на поверхностные водные объекты (правовой и нормативный аспекты) // Использование и охрана природных ресурсов России, 2003. № 11, 12. С. 52 – 65.
   
6. 
   Почекаева, Елена Ивановна. Окружающая среда и человек [Текст] : учебное пособие для студентов вузов / Е. И. Почекаева ; под ред. Ю. В. Новикова. - Ростов-на-Дону : Феникс, 2012. - 573, [1] с.
   
7. 
   Приходько Н. Безопасность жизнедеятельности. Курс лекций. - Алматы. ВШП «Әділет», 2000. -366с.
   
8. 
   Рождествина В.Н. Оптико-электронный системы экологического мониторинга природной среды: учебное пособие. М.: Изд-во МГТУ им. Н.Э. Баумена, 2002. - 527с.
   
9. 
   Руководство по методам контроля за радиоактивностью ОС . Под ред.: И.А. Соболева, Е.Н. Беляева. М.: Медицина, 2007 — 431с.ю.
   
10. 
    Экологическое нормирование: методы расчета допустимых сбросов загрязняющих веществ в поверхностные водные объекты суши [Текст] : учебное пособие для студентов высших учебных заведений по направлению подготовки 280400 "Природообустройство" / О.Г. Савичев, К.И. Кузеванов, А.А. Хващевская, В.В. Янковский ; М-во образования и науки РФ, Гос. образоват. учреждение высш. проф. образования "Нац. исслед. Томский политех. ун-т". - 3-е изд. - Томск : Изд-во Томского политехнического университета, 2010. - Ч. 1. - 2010. - 99 с.