Пәндердің оқу-әдістемелік кешенінің мазмұНЫ
Гольджи аппаратының (пластинкалық комплекс) құрылысы
жүктеу/скачать 14,19 Mb.
|
08 КЛЕТКА БИОЛОГИЯСЫ
| Гольджи аппаратының (пластинкалық комплекс) құрылысы және қызметі, оның поликанттарды, майларды, стероидтарды және басқа да заттарды синтездеудегі ролі.
1.Гольджи аппаратының (пластинкалық комплекс) құрылысы және қызметі, оның модификациядағы (жетілудегі), сорттау және клеткадан синтезделген белоктары, басқа да заттарды шығарудағы рөлі. 2. Гольджи аппаратында секрет түйірлері 3. Гольджи аппаратының мембраналары Ұшырасуына қарай, органеллалар жасушалардың кез келген түрінде кездесетін жалпы маңызды және олардың тек қана кейбір мамандандырылған түрлерінде кездесетін арнайы маңызды топтарға бөлінеді. Жалпы маңызды органеллаларға митохоңдриялар, рибосомалар, эндоплазмадық торлар, Гольджи комплексі, лизосомалар, пероксисомалар, жасушалық орталық, цитоскелеттің компоненттері жатады. Олар жасушалардың жалпы тіршілігін қамтамасыз ететін міндетті, негізгі қызметгер мен процестерге (энергия түзу, ақуыз синтездеу және т.б.) жауапты. Арнайы манызды органеллалар мамандандырылған жасушаларда арнайы қызметтерді (жиырылу, қимыл, сору және т.б.) қамтамасыз етеді. Оларға кірпікшелер, ширақшалар (жгутики), микробүрлер, бұлшық ет жасушаларының және талшықтарьшың миофибрилдері, нерв жасушаларының (нейрондардың) нейрофибрилдері жатады. Органеллалар комплекстерге (кешендерге) бірігіп, ядро бақылауымен жасушаның маңызды функцияларының орындалуын қамтамасыз ететін функциялық жүйелерді (аппараттарды) қалыптастырады. Жасушаның негізгі функциялық аппараттары: 1) синтездік; 2) ,энергиялық; 3) заттарды жасуша ішілік қорыту (эндосомалы-лизосомалық); 4) цитоскелет. Рибосомаларда липидтер болмайды. Белоктарды жедел синтездейтін клеткаларда рибосомалар көп болады. Сол сияқты клеткалардың өсу дәуірінде де цитоплазмада, эндоплазмалық тордың мембраналарына бекімеген, көптеген бос рибосомалар байқалады. Ересек және кәрі клеткаларда рибосомалар жоққа жуық немесе болмайды. Көптеген клеткаларда и-РНК-ның молекулалары бос рибосомаларды біріктіріп полирибосомалар немесе полисомалар деп аталатын кішкене топтар құрайды. Рибосомалар үнемі қозғалыста болады. Рибосомалар митохондриялардың, Гольджи аппаратының мембраналарына, плазмалеммалық мембранаға бекімейді, лизосомалардың мембраналарына да жанаспайды. Рибосоманың үш өлшемді моделі (А) кіші суббірлік бір ірі р(РНК) және 33 ақуыз молекулаларынан тұрады. Р-РНК рибосоманың қаңқасын құрайды. Трансляцияға қатысады: ақуыздар пептидтік байланыстар қалыптасуын катализдейді. Көп рибосомалардың бір т-РНК-мен байланысуы нәтижесінде полисома қалыптасады (Б). Ақуыз синтезі 20-60 секундта өтеді. - Лизосомалар полиморфты заттар болғандықтан оларды тек электронды микроскоп арқылы ғана байқауға болады. Олардың көбі пластинкалы комплекс маңына орналасқан. Лизосома Гольджи аппаратында секрет түйірлері сияқты пайда болады. Ферменттер түйіршікті эндоплазмалық торларда рибосомалар арқылы синтезделіп Гольджи аппаратында лизосомаларға айналады. Екінші лизосомалар фагоцитоз немесе аутолиз процесінің арқасында бірінші лизосомалардан пайда болады. Мұндай жағдайда фагосомалар бірінші лизосомалармен қосылып, ірі екінші лизосомаларға айналады. Фагосомалар дегеніміз – ішінде ұсталған қоректікзаттары бар вакуольдер сай микроскоптармен лизосомаларды цитохимиялық әдістерді қолдану арқылы ғана байқауға болады. Оның бірі қышқыл фосфатаза реакциясы. Лизосома эукариот клеткалардың барлығында соның ішінде фагоцитозға қабілетті лейкоцит клеткаларында көп мөлшерде кездеседі. Белоктарды жедел синтездейтін клеткаларда рибосомалар көп болады. Сол сияқты клеткалардың өсу дәуірінде де цитоплазмада, эндоплазмалық тордың мембраналарына бекімеген, көптеген бос рибосомалар байқалады. Ересек және кәрі клеткаларда рибосомалар жоққа жуық немесе болмайды. Көптеген клеткаларда и-РНК-ның молекулалары бос рибосомаларды біріктіріп полирибосомалар немесе полисомалар деп аталатын кішкене топтар құрайды. Рибосомалар үнемі қозғалыста болады. Рибосомалар митохондриялардың, Гольджи аппаратының мембраналарына, плазмалеммалық мембранаға бекімейді, лизосомалардың мембраналарына да жанаспайды. Рибосоманың үш өлшемді моделі (А) кіші суббірлік бір ірі р(РНК) және 33 ақуыз молекулаларынан тұрады. Р-РНК рибосоманың қаңқасын құрайды. Трансляцияға қатысады: ақуыздар пептидтік байланыстар қалыптасуын катализдейді. Көп рибосомалардың бір т-РНК-мен байланысуы нәтижесінде полисома қалыптасады (Б). Ақуыз синтезі 20-60 секундта өтеді. 1.Клетка ішілік қорыту белоктардың, нуклейн қышқылдарының, көмірсу мен липидтердің гидрометикалық ыдырауын іске асырады. 2.Өлі клеткаларды (лизис) өздігінен қорыту. 3.Клетка органдарының зақымдалған жерін жою. жүктеу/скачать 14,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|