Сабақтың мақсаты. Клетка органоидтары - лизосома, рибосомалармен танысу.
Қажетті материалдар, құрал-жабдықтар. Цитологиялық препараттар, жарық микроскопы, заттық және жабын шынылар, өткір препараттық инелер, пипеткалар, сорғыш қағаз.
Лизосомалар - диаметрі 2 мкм, әртүрлі ферменттерден тұратын көпіршікгері. Олар органикалықзатгардың гидролиздену процессіне қатынасады, яғни жасушаішілік ас қорыту қызметін атқарады.
Рибосомалар цитоплазмада (негізінде мембрананьщ үстінде) сондай-ақ, олар ядрода, пластидтерде және митохондрияларда едәуір мөлшерде кездеседі. Олар мөлшері әртүрлі екі суббірліктен тұрады. Жалпы мөлшері 15-тен 35 нм аралығында, жарық микроскоптан рибосомалар көрінбейді. Олардың ерекшелігі көп мөлшерде РНҚ (рибосомалық) және белоктар болады; бүкіл клеткалық РНК 80—90% рибосомаларда болады. Рибосомалар, ядроның бақылауымеғг клетка белоктарының синтезіне қатысатыны анықталды.
Гольджи аппараты клетка мембранасы системасымен байла-нысты және клетканың бөліп шығару және секреция функция-сын қамтамасыз етеді,
Лизосомалар — бірқатар ферменттерден тұратын жәие өздері клетка ішіндегі ас қорыту функциясын атқаратын дене: ол ферменттер үлкен молекулалардың ұсак бөліктерғе ажырап бө-лінуіне себеп болады, олар митохондрия ферменттерімен тотығады. Лизосоманы қоршаған мембрананың жыртылуы клеткалар лизисыиа әкеліп соғады. Центросома {клетка орталығы) мынадай екі компонентт.ен: шағын деиелер — центриолдардан және центросфералардан (цитоллазманың ерекше жағдайда жіктелген бөлігі) тұрады. Клетканың бөлінуі кезеңінде пайда болатын ахроматин үршығының қалыптасуы центросомаға байланысты. Гүлді өсімдіктер клеткасыиан центросомалар табылған жоқ: мнда ахроматшг ұршығы клетка иолюстерінде «поляр қалпақшалары» түрінде пайда болады.
Жалпы алғанда, клетканы тіршіліктің ен карапайъш бөлігі деуге бблады: өйткені клеткада зат алмасуға және көбеюге қажетті бәрі де бар.Клетканың жалпы кұрылымын кысқаша еске түсіру, ары қарай клетканың жеке элементтерінін, тұқым қуалаудағы ролін бағалау үшін кажет болды. Клетка цикліндегі онын қүрылымының динамикасы және xpoмоcoмa құрылысы келесі тарауда қарастырылады.
№10 Зертханалық жұмыс
