Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

050807 – Орман шаруашылығы мамандығы студенттеріне арналған

Орман аңдары мен құстарының биологиясы
ПӘНІ БОЙЫНША ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫ

(Syllabus)

Павлодар

Пәні бойынша оқыту бағдарламасын (Syllabus) бекіту парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/38

Құрастырушы: _________ аға оқытушы Табуктинова Д.Ж.

Биология және экология кафедрасы
Орман аңдары мен құстарының биологиясы пәні бойынша

050807 – Орман шаруашылығы мамандығы студенттеріне арналған

Табуктинова Динара Жангалиевна, аға оқытушы

Биология және экология кафедрасы А корпусында Ломов көшесі, 64 үй,

А-356 аудиторияда орналасқан. Байланысу телефоны 673685, вн (12-57).

Пән , семестерлерде оқытылады, ұзақтылығы 15 апта. Пәннің жалпы сағат көлемі 45 сағат, оның ішінде дәрістік – 15, СӨЖ – 15, СОӨЖ - 15 сағат берілген. Бақылау түрі – емтихан.

Пәнді игеру нәтижесінде студент:

- сүтқоректілер мен қүстардың систематикалық, морфологиялық және физиологиялық ерекшеліктерін;

- құстар мен аңдардың ішкі және сыртқы кұрылыстарын;

- жануарларды жіктеудің негізгі принциптерін;

- орман аңдары мен құстарының тіршілігін, таралуын және санының өзгеру себептерін;

- аңдар мен құстардың кластарын, отрядтарын, тұқымдастарьн, туыстары мен түрлерін бас сүйектері, каңқалары, ұшалары мен терісі бойынша анықтау тәсілдерін;

- сүтқоректілер мен құстар кластарының жалпы сипаттамасын, олардың ұқсастықтары мен ерекшелену белгілерін;

- мекен ету ортасына, қоректенуіне және жылдық тіршілік циклінің кезеңдік құбылыстарына байланысты жануарлардың негізгі экологиялық топтарын;

- андар мен құстардың биологиясын, экологиясын және мінез-қүлқын білуі тиіс.

Студент оқу кезінде: анықтауыштарды пайдалануды және коллекциялық материалдар арқылы (бас сүйек, каңка, тұльш, тері, ұша) андар мен құстардың кластарын, отрядтарын, тұқымдастарын, туыстарын, түрлерін жоне түршелерін анықтауды; табиғатта жануарларды бақылай білуді және оларды өзінің іс-әрекетіндс пайдалануды;

- негізгі орман күстары мен андарын сыртқы пішіндері мен систематикалық

белгілері бойынша ажыратуды;

- орманда құстар мен андарды есептей білуді;

- пайдалы орман құстары мен андарының санын көбейту бойынша шаралар жүйесін жобалауды жәнс олардың экономикалық тиімділігіи бағалауды;

- биотехниялық, қалпына келтіру, аңшылық шаруашылық шараларды сауатты өңдеуді үйренуі тиіс.

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар келесі пәндерді меңгеру үшін қажет: Биологиялық экология, жеке даму биологиясы, жануарлар жүйесі және зоологиялық номенклатура, зоологиядан үлкен практикум.

“Орман аңдары мен құстарының биологиясы” курсы сүтқоректілер мен құстардың өмір тіршіліктерінің заңдылықтарымен таныстырады және аталған пәннің жалпы биологиялық белгісі бар. Сонымен қатар организмнің функцияларын реттеуге жаңа биотехнологиялық тәсілдерін зерттемелеуіне теориялық негшіздерге жағдай тудырады.

1 тақырыб. Құстардың экологиялық топтары мен тіршілік циклдері

Құстардың экологиялық топтары. Қанаттарының, аяқтарының және тұмсығының құрылысының ерекшеліктері. Ашық кеңістікте мекендейтін құстар. Су құстары. Ауа қапшықтарының, құйымшақ бездің маңызы.

Құстар тіршілігінде кезендік құбылыстар. Жылдық тіршілік циклі. Тәуліктік және мерзімдік ырғақтар. Жыныс диморфизмі мен оның пайда болу формалары. Құстардың даму типтері. Түлеу.

2 тақырыб. Құстардың практикалық маңызы

Құстар және орман. Әртүрлі орман типтеріңде құстардың таралуы. Орманды қорғау үшін құстарды еліктіру техникасы. Құстарды қыста қоректендіру.

3 тақырыб. Сүтқоректілер класының жалпы сипаттамасы

Сүтқоректілердің пайда болуы мен эволюциясы. Сүтқоректілер класындағы жануарлардың негізгі белгілері. Прогрестік дамуы. Биологиялық ерекшеліктері. Олардың паналары.

4 тақырыб. Сүтқоректілердің практикалық маңызы

Сүтқоректілердің шаруашылық маңызы. Олардың эпидемиологиялық ролі. Аңшылқ шаруашылығына зиян келтіретің сүтқоректілер.

5 тақырыб. Орман биоценозында жәндікпен қоректенушілер және жыртқыш құстар мен аңдардың биоценотикалық ролі мен орманшаруашылық маңызы

Жәндікпен қоректенушілер және жыртқыш құстар мен аңдардың қоректену ерекшеліктері және биоценотикалық ролі.

6 тақырыб. Орман аңдарымен ағаштарды зақымдаудан сақтау

Кеміргештердің физиологиялық және морфологиялық ерекшеліктері. Орман ағаштарды аңдармен зияндаудың маңызы. Ағаштарды аңдардаң қорғау. Орман құстарды орманды қорғауға беимдеу.

7 тақырыб. Орман құстары мен аңдардың мінез-құлқы

ЖЖӘ туралы түсінік, рефлекстер. Рефлекстегі мінез-құлықтағы ролі. Активті және пассивті мінез-құлық.

1 тақырыб. Құстардың физиологиялық және экологиялық ерекшеліктері

2 тақырыб Құстардың ішкі және сыртқы құрылысы

3 тақырыб Құстар класына систематикалық шолу

4 тақырыб Сүтқоректілердің сыртқы және ішкі құрылысы

5 тақырыб Сүтқоректілерге экологиялық шолу және тіршілік циклдері

6 тақырыб Сүтқоректілерге систематикалық шолу
Өздік оқуға арналған тақырыптар

1) Қазақстанның эндемик құстары. [3,4,6 ].

2) Құстардың орман, дала шөлдала, таулы аймақтарға бейімделуі. [3,4,6 ].

3) Түрлі құстар экологиялық топтарының ұшып келуі мен кетулерінің кезектілігі. [3,4,6 ].

4) Жыныстық деморфизм және оның көрінісі. [3,4,6 ].

5) Ұя түрлері, оны анықөтау мен есептеу әдістері. Ұяларының пішіндері. [3,4,6 ].

СӨЖ тапсырмаларын орындау және тапсыру жөніндегі және «Орман аңдары мен құстарының биологиясы» пәні бойынша 050607 – Биология, 050701 - Биотехнология мамандықтары бойынша іштей оқу нысанындағы студенттерге арналған

11 Курс саясаты

Сабақ босатқан, үлгерімі нашар студенттер өз тәртібіне жауапты болулары қажет. Себебсіз сабақ босатқандары үшін, студент қатаң тәртіпке шақырылады да, олардың бағалау рейтингтеріне зардабы тиеді. Олардың оқу көрсеткіштерінің балдары қысқартылады:

- дәріс сабақттарды босатқаны үшін – 1,0 балл (1 сабаққа) кесіледі.

- әрбір босатылған және соңынан тапсырылмаған өздік сабақ үшін 1,5 балл, ал студент келесі сабаққа дейін босатқан сабағын дайындалып, тапсырса, рейтинг бойынша қарастырылған баллдан 1 балл төмендейді.

Семестрде 2 аралық бақылау қарастырылған. Тест әдісімен бақылау бағдарлама бойынша пәннің бір бөлігін өткеннен соң жүргізіледі және әр бөлік 25 сұрақтан құралады.

Қорытынды бақылау – емтихан, тест арқылы жүргізіледі.

Көрсетілген талаптар тек қана студенттердің алған білімінің сапасын жоғарлатуға бағытталған.

Курстың саясатына сәйкес студенттердің оқуға деген ынтасы мен қатнасы университет тәртібімен саясатына сәйкес болу керек.

1. 
   сабаққа қатысу және дәріс конспектісін тексеру.
   
2. 
   өздік жұмыстарға белсенді қатысып, жауап беру.
   
3. 
   білімді тесттік бақылау бойынша тексеру.
   
4. 
   емтиханда алынған балл
   

Семестр бойы білімді бақалау жүргізіледі.

Кез келген ереже бұзушылық аудиториядан шығару мен баллды төмендетуге дейін әкеледі. Жұмыстарды тапсыру күнтізбелік шаралар бойынша уақытында тапсырылуы тиіс.
12 Әдебиеттер тізімі

Негізгі:

1. 
   Базарбеков К.У. Животный мир Павлодарского Прииртышья: (позвоночные животные) / К.У. Базарбеков, О.В. Ляхов. – Павлодар, 2004. – 336с.
   
2. 
   Биология лесных птиц и зверей. Под общей ред. Г.А. Новикова. Изд. 3-е, испр. и доп. М.: Высшая школа, 1996. – 377 с.
   
3. 
   В.Г. Гусев. Справочник охотника. М.: Просвещение. 1991.
   
4. 
   В.Д. Ильичев. Общая орнитология. М.: Академия, 2003. – 380 с.
   
5. 
   В.Е. Соколов Редкие и исчезающие животные. М.: Просвещение. 1998.
   

6. Колосов А.М. и др. Биология промыслово-охотничьих птиц СССР: Уч. пособие для студ. с.-х. вузов и биол. спец. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Высшая школа, 1983. – 311с.