ПӘнінің ОҚыту-әдістемелік кешен
жүктеу/скачать 2,43 Mb.
|
2 тапсырма а)1000001(2) = 1 26 + 0 25 + 0 24 + 0 23 + 0 22 + 0 21 + 1 20 = 64 + 1 = 65(10) б)1000011111,0101(2) = 1 29 + 1 24 + 1 23 + 1 22 + 1 21 + 1 20 + 1 2–2 + 1 2–4 =512 + 16 + 8 + 4 + 2 + 1 + 0,25 + 0,0625 = 543,3125(10) в) 1216,04(8) = 1 83 + 2 82 + 1 81 + 6 80 + 4 8–2 = 512 + 128 + 8 + +6 + 0,0625 = 654,0625(10). г) 29A,5(16) = 2 162 + 9 161 + 10 160 + 5 16–1 = 512 + 144 + 10 + 0,3125 = = 656,3125(10). 3 тапсырма а) 10000000100(2) + 111000010(2) = 10111000110(2);
4 тапсырма а) 1100000011,011(2) – 101010111,1(2) = 110101011,111(2);
5 тапсырма а) 100111(2) 1000111(2) = 101011010001(2);
Ұсынылатын әдебиеттер: [1-7, 12]/[1-4] Бекіту сұрақтары: Санау жүйесі дегеніміз не? Позициялық және позициялық емес санау жүйелері дегеніміз не? Санау жүйелерінде қандай арифметикалық амалдарды қолдануға болады? Сегіздік, оналтылық, екілік санау жүйелерінің негізгі санадрын атаңыз Римдік санау жүйесі қанадй санау жүйесіне жатады? Практикалық жұмыс №3 (1 сағ) Тақырыбы: Логикалық амалдар. Буль алгебрасы Мақсаты: Логикалық есептерді шешуді үйрену Қолданылатын материалдар мен құрал- жабдықтар: Теориялық түсініктеме: ЭЕМ қатысуымен шешілетін есептердің ішінде, әдетте логикалық деп аталатын есептер де аз емес. Логика — бұл адам ойлауының түрлері мен заңдары туралы, онын ішінде дәлелдеуге болатын пікірлердің заңдылықтары туралы ғылым. Ғылыми пән ретінде логиканың бірнеше нұскалары дараланады: формалъды логика, математикалық логика, ықтималдықты логика, диалектикалық логика және т.б. Адам әр түрлі кесте құрғанда, бір-біріне кайшы келетін куәлар жауаптарының дұрысын анықтағанда және басқа көптеген жағдайларда логиканың көмегіне жүгінеді. Формальды логика сөйлеу тілімен білдіретін біздің кәдімгі мазмұнды пікірімізді талдаумен байланысты. Математикалық логика формальды логиканың бөлігі болып табылады және оның дәлме-дәл анықталған объектілері мен пікірлері бар, олардың ақиқаттығын немесе жалғандығын бір мәнді шешуге болатын ойларды ғана зерттейді. Математикалық. логиканың саласы пікірлер алгебрасы ретінде (оны басқаша логика алгебрасы деп атайды, ол алғаш рет XIX ғасырдың ортасында ағылшын математигі Джордж Бульдің еңбектерінде пайда болды. Бұл — дәстүрлі логикалық есептерді алгебралық әдістермен шешуге талаптанудың нәтижесі), информатикада жақсы меңгерілген. Логика алгебрасының математикалық аппараты компьютердің аппараттық құралдарының жұмысын сипаттауға өте қолайлы, өйткені компьютердегі негізгі екілік санау жүйесі болып табылады, онда екі цифр: 0 мен 1 қолданылады, ал логикалык айнымалылардың мәндері де екі: "0" және "1". Бұл компьютердің бір ғана құрылғылары екілік санау жүйесінде ұсынылған сандық ақпаратты да, логикалық айнымалыларды да өндеу және сактау үшін қолданыла алады дегенді білдіреді. Демек, компьютерді конструкциялағанда, оның логикалық функциялары, схемаларының жұмысы айтарлықтай жеңілденеді және карапайым логикалык элементтердің саны азаяды. Компьютердің негізгі тораптары ондаған мың осындай логикалық элементтерден тұрады Қазіргі кезде пікірлер алгебрасының негізгі операциялары енбейті бірде-бір программалау тілі жоқ. Логикалық есептерде тек сандар ғана емес, күтпеген, тым шиеленісті пікірлер де бастапқы деректер болып табылады. Пікір дегеніміз — жалған немесе ақиқат болуы мүмкін кандай да бір пайымдау. Мысалы, "Қар — ақ", "2 • 2 = 4" деген ақиқат, ал "Тау тегіс", "2 • 2 = 5" деген — жалған пікірлер. Әдетте, біз бақылайтын фактілер ақиқат ретінде қабылданады. Жалған пайымдаулар, көбінесе, пайымдаулар мен ұйғарымдардағы қателерден немесе сондай болса екен деген тілегімізді шындық ретінде көрсетуге тырысудан пайда болады. Шкірлер: жалпы және жеке болып бөлінеді. Жеке пікір нақты фактілерді көрсетеді, мысалы, "3 + 3 < 7", "Бүгін күн шуақты болды". Жалпы пікірлер объектілер немесе құбылыстар тобының қасиеттерін сипаттайды, мысалы, "Егер жаңбыр жауған болса, онда көше су болып жатыр", "Кез келген квадрат параллелограмм болып табылады" және т.с.с. Жалпы пікір объектілердің қандай да бір бөлігі үшін ақиқат, ал басқа объектілер үшін жалған болуы мүмкін. Мысалы, "Иттер мысықтарды жақсы көрмейді" пікірі иттердің көпшілігі үшін рас, бірақ барлығы үшін емес "х-у>0" пікірі х=1 және у=1 үшін акиқат және сонымен катар у кез келген болғанда, х = 0 үшін жалған. Егер пікір айтылған ой объектілерінің кез келгені үшін рас болсап, онда жалпы пікір тепе-тең ақиқат деп аталады. Мысалы, "Иттің төрт аяғы бар" пікірі кез келген ит үшін рас. Тепе-тең ақиқат пікірлер заттардың заңды байланыстарын көрсеткенде ерекше пайдалы. Мысалы, "a + b = b + а" пайымдауы кез келген нақты сандар үшін орынды және ол "Қосылғыштардың орындарын ауыстырғаннан қосынды өзгермейді" деген арифметиканың заңын көрсетеді. Күрделі жағдайларда сұрактардың жауабы ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ, ЕМЕС логикалық жалғаулыктарын пайдаланып, құрамды пікірлер арқылы беріледі. Мысалы, "Бұл оқушы ақылды және зерек" пікірі қарапайым "Бұл окушы ақылды" және "Бұл оқушы зерек" деген пікірлерден тұратын құрамды пікір болып табылады. Логикалық жалғаулықтардың көмегімен басқа пікірлерден құрастырылған пікірлерді құрамды деп атайды. Құрамды емес пікірлерді қарапайым немесе элементпар деп атайды. Логикалық жалғаулықтар математикада күрделі айтылымдарды сипаттайтын логикалық операциялар болып табылады. Логикалық айтылымдармен жұмыс істеу үшін оларға ат қояды. "Айдар жазда теңізге барады" айтылымы А арқылы белгіленсін, ал В арқылы — "Айдар жазда тауға барады" айтылымы белгіленсін. Сонда "Айдар жазда теңізге де, тауға да барады" құрамды айтылымын А және В түрінде қысқаша жазуға болады. Мұндағы "және" — логикалық жалғаулық, А, В — логикалық айнымалылар, олар тек екі мәнде болады: "ақиқат" немесе "жалған", сәйкесінше олар "0" не "1" арқылы белгіленеді. Әрбір логикалық жалғаулық логикалық айтылымдармен орындалатын операция ретінде қарастырылады және олардың өз аты мен белгіленуі болады. Математикалық логикада ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ, ЕМЕС логикалық операциялары ақиқаттық мәндер кестесімен анықталады. Ақиқаттық кестесі — бұл логикалық операцияның кестелік түрде ұсынылуы, онда кірістік операндалардың (айтылымдардың) ақиқаттық мәндерінің барлық мүмкін терулері осы терулердің әрқайсысына арналған операциянын шығыстық нәтижесінің ақиқаттық мәнімен бірге аталған. Негізгі логикальщ операцияларды карастырайық.
Ақиқаттық кестесінен: Пікірдің екеуі де акиқат болғанда, А жөне В конъюнкциясы ақиқат. А немесе В пікірлерінің бірі немесе екеуі де жалған болса, онда А және В конъюнкциясы жалған болады. Логикалық қосу Біріктіруші мағынада қолданылатын НЕМЕСЕ жалғаулығының көмегімен қарапайым А және В айтылымдарының бір кұрамдасқа бірігуі логикалың қосу немесе дизъюнкция (латынша disjunctio — бөлу), ал операцияның нәтижесі — логикалык қосынды деп аталады. НЕМЕСЕ логикалық операциясы белгісімен (кейде + белгісімен) белгіленеді. НЕМЕСЕ логикалық операциясының акикаттық кестесі төмендегідей болады:
Бұл операцияның ақиқаттық кестесінен, егер А да, В да иә мәніне ие болса, не тек қана А, не тек қана В иә мәніне ие болса, онда "А немесе В" пайымдауы иә мәніне ие болатындығы көрінеді. Және керісінше, егер А да, В да жоқ мәніне ие болса, онда "А немесе В" пайымдауы жоқ мәніне ие болады. А немесе В пікірлерінің ең болмағанда біреуі акиқат болғанда, А немесе В дизъюнкциясы ақиқат. А және В пікірлерінің екеуі де жалған болғанда, А және В дизъюнкциясы жалған. Логикалық терістеу Қарапайым А айтылымына ЕМЕС шылауын қосу логикалық терістеу операциясы деп аталады, операцияны орындау нәтижесінде жаңа айтылым пайда болады. ЕМЕС операциясы айтылымның үстіне сызықша салумен белгіленеді. ЕМЕС (терістеу) операциясының ақиқаттық кестесі:
Мұндағы А қандай да бір кез келген айтылым. Мысалы, "Бүгін күн ыстық" айтылымы үшін "Бүгін күн ыстык емес" айтылымы терістеу болады. Кейбір кездерде барлық айтылым "... жалған" сөзін колдануға болады. Сонда "Сен жақсы баға алдың" айтылымын терістеу "Сенің жақсы баға алғаның жалған" айтылымы болады. Бұл операцияның ақиқаттык кестесінен, егер бастапқы А айтылымы жалған болса, онда А емес (А ақиқагп емес), теріске шығаруы иә мәніне ие болатынын көреміз. Және, керісінше, егер бастапқы А айтылымы ақиқат болса, А емес, жоқ мәніне ие болады. Бастапқы пікір жалған болғанда, терістеу- ақиқат. Бастапқы пікір ақиқат болғанда, терістеу- жалған. Тапсырма: Есепті шешіңіз: Өзеннің жағасында тұрған кайығы бар шаруаның касқыры, ешкісі және кырыққабаты бар. Шаруа өзеннің екінші жағалауына қасқырды, ешкіні және қырыкқабатты өткізуі керек. Қайыққа шаруаның өзінен басқа, не тек қаскыр, не тек ешкі, не тек қырыққабат қана сыяды. Қаскырды ешкімен немесе ешкіні қырықкабатпен қараусыз калдыруға болмайды, өйткені қасқыр ешкіні, ал ешкі қырыққабатты жеп коюы мүмкін. Мұндай жағдайда шаруа не істеуі керек? Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар: Бұл есепте арифметика емес, пайымдау үстемдік етеді. Егер касқырды алып кетсе, онда ешкі кырыққабатты жеп қояды. Егер қырыққабатты алып кетсе, онда касқыр ешкіні жеп қояды. Ендеше, ең алдымен ешкіні алып өту керек, өйткені қасқыр қырықкабатты жемейді, ал сонан кейін қайтып келіп... Енді өздеріңіз логикалық ойды аяғына дейін жеткізіңдер. Ұсынылатын әдебиеттер: [1-8, 10,12]/[1,2,3,4] Бекіту сұрақтары: Буль алгебрасының негізін қалаушы кім? Қандайй еңбектері жарық көрген? Бульдік айнымалы деген не? Бульдік функцияның қандай түрлері бар? Пікір дегеніміз не? Мысал келтіріңіз Практикалық жұмыс №4 (1 сағ) Тақырыбы: Джон-фон-Нейман принципі. Компьютердің архитектурасы Мақсаты: Компьютер архитектурасымен танысу. Джон фон Нейман принципімен танысу Қолданылатын материалдар мен құрал- жабдықтар: Информатикадан оқулық Теориялық түсініктеме: Адамзат баласы дамудың барлық тарихи кезеңдерінде есептеу жұмыстарын жүргізіп отыруға әрқашанда мүқтаж болды. Алғашқы кезеңдерде оған, аяқ-кол саусақтары секілді қарапайым қүралдар жеткілікті болды. Рылым мен техника дамуына байланысты есептеу жүмыстарының қажеттілігі артып, оны жеңілдету үшін арнайы құралдар - абак, есепшот, арифмометр, арнаулы математикалык кестелер шығарыла бастады. Бірақ үстіміздегі ғасырдың 40 жылдарында, ядролық физиканьщ даму ерекшеліктеріне байланысты, қолмеи есептеу істері көптеген материалдық ресурстарды жәнг адамның тікелей араласуын талап ете бастады. Мысалы, "Манхеттен жобасын" (АҚШ-тағы атом бомбасын жасау) іске асыру кезінде есептеу жүмыстарына 600 адам қатысты, олардың бірсыпырасы тікелей есептеумен айналысып, қалғандары сол жұмыстың дұрыстығын тексеріп отырды. Электроника табыстары нәтижесінде жасалынған техникалық аспаптар электрондық есептеуіш машиналар (ЭЕМ) деп атала бастады. Компьютер ақпаратты арнайы құрылған программалар арқылы ғана өңдей алады. Жалпы, оның оның орындайтын негізгі жұмысы: ақпаратты енгізу, оны өңдеу, өңделген ақпаратты сыртқа шы,ару, сақтау. Программаны пайдаланып жұмыс істейтін ЭЕМдердің көпшілігінің құрылымы Американың кибернетика ғалымы Дж. Фон Нейманның еңбектерінде 1945 жылы жарық көрді. Біз үлкен ЭЕМ-ді нзмесе дербес компьютерді алсақ та, олар бір-біріне үқсас принципте жұмыс істейтін мынадай құрамнан тұрады: 2 енгізу құрылғысы; 3 есте сақтау құрылғысы; 4 шығару құрылғысы.
схемалар жиынынан тұрады. Енгізу қүрылғысы информацияны компьютерге енгізу қызметін атқарады. Есте сақтау құрылғысы программаларды, мәліметтерді және жұмыс нәтижелерін компыбтер жадына сақтауға арналған Шығару құрылғысы компьютердің жүмыс нәтижесін адамдарға жеткізу үшін қолданылады. Дербес ЭЕМ-нің (ДЭЕМ) элементтік базасы болатын электрондық компоншттері информация өңдеудің белгілі бір қызметін немесе оны сақтау ісін аткарады. Мұндай компоненттер интегралдык схемалар деп аталады. Интегралдық схема металдан не пластмассадан жасалған қорапқа салынған жартылай өткізгішті кристалдардан түрады. Жіңішке жіп секілді арнайы сымдар осы кристалды қораптың шеткі тақшаларымен жалғастырады. Жартылай өткізгішті кристалл көбівесе өте таза кремнийден жасалады, оны жасауда вакуумдық бүрку, тырналау, қоспаларды иондық түрде енгізу, дәлме-дәл фотолитография тәрізді және де басқа жоғары сапалы технологиялар қолданылады. Осындай күрделі технология нәтижесінде кристалда электр схемасына біріктірілгш "электрондық молекулалар" жасалады. Олар бір кристалл көлемінде (5x5 мм) жүз мыңнан аса бір-бірімен байланысқан "электрондық молекулаларды" қүрастырып, өте күрделі информацияны түрлендіру жүмыстарын орындай алады. Мүмкін болашақта осындай схемалар элементтері рөлін тікелей ұғымдағы заттардың молекулалары атқаратын шығар. Интегралдық схемаларды жасау, тексеру, олардың сапаларын Бекіту - барлығы да автоматтандырылған, оның үстіне оларды сериялық түрде шығару да меңгерілген. Интегралдық схемаларды шығаруды баспаханалардағы кітапты көбейтіп шығарумен салыстыруға болады. Олар өздерінің атқаратын функцияларына қарай ЭЕМ-нің әртүрлі тетіктерінің шифраторлардың, сумматорлардың, күшейткіштердің түрлеріне байланысты бөлек-бөлек топтарға жіктеліп, серияларға бөлініп шығарылады. Бұл схемалардың интегралдық (біріктірілген) деп аталу себебі олардың бір кристалы күрделі логикалық функциялардың белгілі біреуін орындай алады, сосын олардан транзисторлар м е н д и о д т а р д а н к ү р а с т ы р ы л а т ы н с и я қ т ы м а ш и н а қондырғылары оңай жасалады. ДЭЕМ бірыңғай аппараттық жүйеге біріктірілген техникалық электрондық қүрылғылар жиынынан түрады. ДЭЕМ қүрамына кіретін барлық қүрылғыларды олардың функционалдық белгілеріне қарай екіге бөлу қалыптасқан, олар: жүйелік блок және сыртқы қүрылғылар. Жүйелік блок мыналардан тұрады: - микропроцессор; - оперативті есте сақтаушы қүрылғы немесе жедел жады; - тұрақты есте сақтаушы қүрылғы; - қоректену блогы мен мәлімет енгізу-шығару порттары. Ал, сыртқы құрылғылар былайша бөлінеді: - информация енгізу құрылғылары; информация шығару құрылғылары; - информация жинақтауыштар. ДЭЕМ-нің құрамында ең аз дегшде жүйелік блок, бір-бірден енгізу, шығару қүрылғылары және ең аз дегенде бір информация жинақтауыш құрылғы кіреді. ДЭЕМ-де шешілетін мәселеге байланысты пайдаланушы адам оның минималды конфигурациясына қосымша шеткері құрылғыларды қосу арқылы кеңейтуіне болады. Информация мен басқару командаларын енгізетін негізгі құрылғыларға пернетақта (клавиатура), "тышқан" тәрізді тетік және сканер (із кескіш) жатады. Осындай функцияларды бұлардан өзге жарық қаламұштары, жарық сезгіш планшеттер, джойстиктер (ұршық тәріздес тетік) және басқа да мәселелерді шешуге қолданылатын қүралдар орындайды. Мысалы, осылардың кейбіреуін жобалау жұмыстарын автоматтандыруда қолдануға болады. Тапсырма: Төмендегі тақырыптар бойынша семинарлық сұрақтарға жауап жазыңыз: Дж. Фон Нейманның принципі ЭЕМнің буындары Компьютердің архитектурасы Қазіргі кездегі ЭЕМнің негізгі блоктары Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар: Семинар сұрақтарына жауаптарды ұсынылатын әдібиеттерді пайдаланып жазыңыз Ұсынылатын әдебиеттер: [1-9]/[1,2,3] Бекіту сұрақтары: Компьютер ұғымына анықтама беріңіз Джон фон Нейман принципі қай жылдары жарық көрді? Компьютердің функционалдық классификациясын атаңыз? Джон фон Нейманның программаны сақтау принципін атаңыз? Джон фон Нейманның жедел жады ұяшықтарына қатынасу принципіне анықтама беріңіз? Компьютер ұғымына анықтама беріңіз? Дербес компьютердің негізгі компоненттерін атаңыз? Дербес компьютердің қосымша құрылғыларын атаңыз? Жады түрлерін атаңыз? Микропроцессордың қызметі қандай? Практикалық жұмыс №5 (1 сағ) Тақырыбы: Енгізу-шығару құрылғысы, пернетақта, ДК видеожүйесі Мақсаты: Компьютердің енгізу-шығару құрылғыларымен танысу Қолданылатын материалдар мен құрал- жабдықтар: Информатикадан оқулық Теориялық түсініктеме: Тапсырма: Төмендегі тақырыптар бойынша семинарлық сұрақтарға жауап жазыңыз: Пернетақта Принтер, сканер, модем Монитор Жады. Түрлері Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар: Семинар сұрақтарына жауаптарды ұсынылатын әдібиеттерді пайдаланып жазыңыз Ұсынылатын әдебиеттер: [1-6, 9, 11]/[1,2,3] Бекіту сұрақтары: Компьютердің сыртқы құрылғыларын атаңыз? Енгізу құрылғыларына сипаттама беріңіз? Компьютердің видео жүйесін сипаттаңыз? Шығру құрылғырын атаңыз? Клавиатура жұмысын сипаттаңыз? Практикалық жұмыс №6 (1сағ) Тақырыбы: Алгоритм түрлері. Алгоритмді сипаттау әдістері. Мақсаты: Алгоритм ұғымымен танысу. Алгоритм құруды үйрену Қолданылатын материалдар мен құрал- жабдықтар: Теориялық түсініктеме: ЭЕМ машиналық команда түрінде жазылған тек бір қарапайым арифметикалық не бір логикалық амалды ғана орындай алатын етіп құрылған. ЭЕМ арқылы ақпаратты өңдеу нәтижесін табу үшін біртіндеп орындалатын амалдар, нұсқаулар тізбегін алдын ала дайындап алу керек. Нәтиже алу үшін арнайы ереже бойынша жинақты түрде дайындалған нұсқаулар тізбегі– алгоритм деп аталады. Яғни, алгоритм – белгілі бір нәтижеге жету үшін ретпен орындалатын әрекеттер жиынтығы. Алгоритм қасиеттері: Жалпылылық - әрбір алгоритмнің барлық деректер иыны үшін анықталуы керек. Анықтылық – алгоритмнің әрбір қадамы нақты бір амалды анықтауы немесе орындауы керек. Нәтижелілік – алгоритмнің ь орындалуы, нақты нәтиже беруі. Алгоритмді әр түрлі тәсілдерді пайдаланып дайындау мүмкін. Берілгендер – информатикадағы негізгі ұғымдардың бірі ЭЕМ-ге ендірілетін, шығарылатын және ішкі кодталған түрде өңделетін информация - берілгендер деп аталады. Алгоритмнің қарапайым операцияны орындауы үшін машинаға берілген әр нұсқауы машиналық команда деп, ал командада көрсетілген сан және символ -аргумент деп аталады. Машинаға түсінікті командалар тізбегі арқылы жазылған есептің алгоритмі осы есептің программасы деп, программа құру процесі – программалау деп аталады. ақпаратты өңдеудің алгоритмін 3 түрлі жолмен құруға болады. Алгоритмнің берілу формалары: 1) ауызша алгоритм 2) блок-схема түрінде 3) алгоритмдік тілде Ауызша алгоритм – күнделікті пайдаланылатын сөздер мен математикалық символдарды қолданып жазылған жеке-жеке нұсаулар жиынтығынан тұрады. Блок-схема – түрлі арнайы фигуралар, нұсқаулар арқылы программада орындалатын әрекеттер мен олардың орындалу ретін көрсететін графиктік схема. Мұнда алгоритмде орындалатын әрекеттер геометриялық фигуралар арқылы сызылып, олардың байланыс жолдары нұсқама арқылы көрсетіледі. а  )
алгоритмнің басы мен соңы 
б) - берілгендерді ендіру және нәтижені шығару в  )
- шартты тексеру г) - информацияны өңдеу д) - байланыс бағыттары Алгоритмдік тіл – құрылымы нақтыланған бірыңғай және дәл жазылатын арнайы символдар мен ережелер жүйесінен тұрады. Пайдаланылатын символдар – тілдің алфавитін, ережелер жүйесі-оның синтаксисін құрайды. Алгоритмнің құрылымдық жағынан бөлінуі: Сызықтық - әрекеттер ретімен бірінен кейін бірі тізбектеліп орындалады. Тармақталған – алгоритм қандай да бір шартқа байланысты тармақталып кетеді. Циклдік – белгілі бір қадамдар қайталана беретін алгоритм. Көмекші алгоритм – программа ішіне алдын –ала дайындалған алгоритм. Тапсырма: Екі жай бөлшек берілген. Олардың бөліндісін есептейтің алгоритмін және блок- схемасын құрыңыз а,b,c 3 нақты сан берілген. Ең үлкенің табатын есептің алгоритмін және блок- схемасын құрыңыз. Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар: 1-тапсырма: Екі жай бөлшекті бөлу амалы келесі түрде орындалады.  Сондықтан бізге n,m сандарын табу керек.
Есептің алгоритмі келесі түрде болады: алг Бөлшектерді бөлу(нақ a, b, c, d, m, n) {Қолданушы енгізетін және алгоритм есептеп шығаратын айнымалылар типі көрсетіледі} арг a, b, c, d {Қолданушы енгізетін айнымалылар } нәт m, n {Шығатын айнымалылар } басы енгізу a, b, c, d m=a*d n=b*c шығару алымы=m шығару бөлімі=n cоңы Есептің блок- схемасы: 
2-тапсырма: Есептің алгоритмі келесі түрде болады: алг Үш санның үлкенің табу (нақ a, b, c, mах) {Қолданушы енгізетін және алгоритм есептеп шығаратын айнымалылар типі көрсетіледі} арг a, b, c {Қолданушы енгізетін айнымалылар } нәт mах {Шығатын айнымалылар } басы енгізу a, b, c егер a>b онда max:=a әйтпесе max:=b тармақ соңы егер с>max онда max:=c тармақ соңы шығару Ең үлкені=mах cоңы Есептің блок- схемасы: 
Ұсынылатын әдебиеттер: [1-10]/[1-4] Бекіту сұрақтары: Алгоритм терминіне анықтама беріңіз Алгоритмнің қандай түрлерін білесіз? Алгоритмнің қасиеттерін атаңыз «Алгоритм» терминінің шығу тарихын айтыңыз Алгоритм қандай элементтерден тұрады? Практикалық жұмыс№7 (1 сағ) Тақырыбы: Программалық жабдық топтамасы Мақсаты: Компьютердің программалық жабдықтарымен танысу Қолданылатын материалдар мен құрал- жабдықтар: Информатикадан оқулық Теориялық түсініктеме: Программа - магниттік тасымалдаушыда (дискіде) файл түрінде сақталып, әрбір адамның командасы бойынша компьютер жадына жүктеліп, орындауға арналған машина тіліндегі нұсқаулар жиыны. Көптеген мәселелер өзара байланыстағы бір-бірімен бірігіп отырып жүмыс істейтін программалар кешендерінің көмегімен шешіледі. Алдын ала келісім (соглашение) нақты программа арқылы орындалатын әрекеттер (функциялар) жиынының және әр функцияның орындалу вариантын анықтайды. Үнсіз келісім (по умолчанию) егер жүмыс істеп отырған адам айқын түрде нұсқамаса, көрсетілген немесе басқа әрекеттің, яғни функцияның нақты атқарылу параметрлерін (басқа да варианттары болғанда) алдын ала тағайындайды. Интерфейс - программалық жабдық пен жұмыс істейтін адам арасындағы сүқбат жүргізу шарттары мен келісімдер жиыны. Программалық жабдықтама – информациялық технологиялардың елеулі бір бөлігі. Программасыз кез келген аппаратура жәй элементтер жиыны болады да, ол ешнәрсе істей алмайды. ЭЕМ программалары екі топқа бөлінеді, олар: жүйелі программалық жабдықтама; колданбалы (кәделі) программалық жабдықтама. Жүйелі программалар ЭЕМ-нің аппараттық жабдықтар жұмысын басқарып, жұмыс істеп отырған адамды қолданбалы программалармен байланыстырады. Жүйелі программалық жасақтаманы бірнеше топқа жіктеуге болады: 1 операциялық жүйелер; 2 утилиттер; 3 сервистік программалар.
Төмендегі тақырыптар бойынша семинарлық сұрақтарға жауап жазыңыз: Программалық жабдықтама Операциялық жүйелер Сервистік программалар Ойын программалары Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар: Семинар сұрақтарына жауаптарды ұсынылатын әдібиеттерді бпайдаланып жазыңыз Ұсынылатын әдебиеттер: [1-7, 11, 12]/[1,2,3] Бекіту сұрақтары: Қандай ойын программаларын білесіздер? Оқу орындарыңызда қандай операциялық жүйелерді пайдаланылады? Мәтін редакторлары мен графикалық редакторлар не үшін қажет? Электрондық кестелер қандай қызмет атқарады? Жаңа ақпараттық технологиялар ұғымын қалай түсінесіз? Практикалық жұмыс №8 (1 сағ) Тақырыбы: Windows ОЖ. Мақсаты: Файлдармен, каталогтармен, дискілермен жұмыс. Мәліметтермен алмасуды ұйымдастыру. Проводник программасы. Қолданбалы және қызметтік бағыттағы стандартты қосымшалармен жұмыс жасау Қолданылатын материалдар мен құрал- жабдықтар: Компьютер, Windows операциялық жүйесі, Проводник программасы, стандартты қосымшалары Теориялық түсініктеме: Операциялың жүйелер - компьютерді басқаруға арналған және қолданбалы программалармен байланысы бар нақты программа. Дербес компьютерлер үшін кең гараған операциялык жүйелерге MS (PC) - DOS,WINDOWS 98 (WINDOWS 2000), WINDOWS NT, OS/2, UNIX, MacOS жатады. Дербес компьютерлерлерге арналған операциялык жүйежрдің барлығы да тек бір адамдық болып табылады. Расында да екі адамның бір мезетте бір компьютерде жүмыс істеуін елестету қиын ғой. Microsoft фирмасы IBM тәрізді компьютерлерге арналған көп мақсатты операциялық жүйелер даярлау жүмысын қолға алды, солардың бірі WINDOWS жүйесіболатын. Алайда, осы уақытқа дейін олардың онша көп таралмауын дербес компьютерлердің есептеу мүмкіндіктерінің төменділігімен түсіндіруге болады. WINDOWS жүйесінің негізгі функциялары Кез келген операциялық жүйе сияқты WINDOWS мынадай мәселелердің орындалуын қамтамасыз етуі тиіс: - компьютердің барлық аппараттық құрал-жабдықтарын басқару; - файлдық жүйемея жұмыс істеуді қамтамасыз ету; - колданбалы программаларды іске қосу. Бұған қоса WIN DOWS жүйесі: - бір уақытта бірнеше программалардың жұмыс істеуін; - әртүрлі программалар арасында мәліметтермен алмасуды; - масштабталатын қаріптерді қолдауды; - мультимедиа мүмкіндіктерін пайдалануды; - бірыңғай анықтамалық жүйе жұмысын қолдануды қамтамасыз ете алады.
Жұмыс столы ұғымы қазіргі барлық операциялық жүйелер (WINDOWS, OS/2, Macintosh компьютерлеріндегі OS, SUN компьютерлеріндегі OS, т. б.) интерфейсінің элементі болып саналады. Әдеттегі өзіміздің жұмыс столымызды алайық. Жұмыс столында кітаптар, мәліметтер салынған бумалар, құрал-жабдықтар (қалам, қарындаш, өшіргіш, т.б.) орналасуы мүмкін. Олар, сіздің қалауыңызша, столда әр Түрлі күйде орналаса алады. Стол беті әдемі дастарқанмен жабылуы мүмкін немесе ештеңе төселмей таза болуы да ықтимал. Сіздің стол бетіндегі заттарды алма-кезек қолдануға және олардың орнын ауыстыруыңызға болады. Дәл осы стол бейнесі экранда да жүзеге асырылып отыр. Белгіше/(Ісоп) - бұл экран бетіндегі қысқаша жазуы бар кішірейтілген графикалық бейне. Ол дисплей экранындағы программаны, терезені, функцияны, файлды, т.б. бейнелеп тұруы мүмкін. Әр белгіше белгілі бір терезеге сәйкес келеді және ол қажет болғанда үлкейту батырмасы арқылы терезеге айналады. Экранда мынадай белгішелер кездеседі: - қосымша (қолданбалы) программалар белгішесі; - белгілі бір топтар белгішесі; - функциялар белгішесі. Жарлық (shortcut) - бұл белгілі бір объектімен тікелей қатынас жасауды іске асыратын командалык файл. Мысалы, жарлық арқылы каталогтың, желідегі дискінің ішіндегісін көрсетуге болады, тез арада басқа каталогта орналасқан программаларды іске қосуға, файлды да жылдам ашуға болады. Бума (folder) экранда каталогтарды (Windows 98) және программалық топтарды (Windows 3.1) белгілеу үшін қолданылады. Мұның мағынасы мынада: каталог пен программалар тобы белгілі бір объектілерді орналастыруда қолданылатын контейнер болып табылады. Бума - каталог, директорий ұғымының баламасы болып табылады. Каталог - файлдарға арналған контейнер, программалық топ – жеке программаларға арналған контейнер, т.с.с. Әрине, мүндай контейнерлер әр объект үшін әр түрлі болуы мүмкін. Бірақ олармен атқарылатын амалдар біртектес бола береді (мысалға, жою, кошіру және т. б.). Тапсырма: Ұсынылған тақырыптар бойынша (Өз нұсқаңыз бойынша) жауаптар жазу 1-нұсқа Операциялық жүйе 2-нұсқа Дербес компьютерлердегі операциялық жүйелердің дамуы 3-нұсқа Windows операциялық жүйесінің даму тарихы 4-нұсқа Дербес компьютерлерге арналған алғашқы операциялық жүйелердің дамуы және мүмкіндіктері 5-нұсқа Компьютер тарихындағы санау жүйесінің орыны 6-нұсқа Linux операциялық жүйесі 7-нұсқа Unix операциялық жүйесінің мүмкіндіктері 8-нұсқа Windows-тың графикалық интерфейсі 9-нұсқа Dos, Unix, Winows және OS/2 операциялық жүйелерінің айырмашылықтары 10-нұсқа Желілік операциялық жүйелер 11-нұсқа WINDOWS-тағы электронды кестелер 12-нұсқа MSDos-та мәтіндерді өңдеуге арналған программалық жүйелер 13-нұсқа Windows-та мәтіндерді өңдеуге арналған программалық жүйелер 14-нұсқа MSDos-та графикалық ақпаратты өңдеуге арналған программалық жүйелер 15-нұсқа WINDOS-та графикалық ақпаратты өңдеуге арналған программалық жүйелер 16-нұсқа MsDos және Windos-та мәліметтер қорын басқаруға арналған жүйелер 17-нұсқа MsDos -тағы электронды кестелер 18-нұсқа Дербес компьютерге арналған қолданбалы программалық жабдықтардың даму тарихы 19-нұсқа Экономикаға бағытталған программалық жабдықтар 20-нұсқа Банктік қызметтегі программалық жабдықтар Тапсыру формасы: Дәптерге өз нұсқаңыз бойынша берілген сұрақтарға жауаптар жазу, ауызша қорғау. Тапсырманы орындауға нұсқаулық: Міндетті түрде жоспардан, кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытындыдан тұру керек, дәрісте қамтылмаған тақырыптарды қамту керек, мысалдар келтіру. Ұсынылатын әдебиеттер: [1-6, 10, 12]/[1,2,3] Бекіту сұрақтары: Операциялық жүйеге анықтама беріңіз Қазіргі заманда қолданылатын операциялық жүйе түрлерін атаңыз Көпмәнді операциялық жүйелерді атаңыз Бірмәнді операциялық жүйелерді атаңыз Операциялық жүйелердің негізгі қызметтерін атаңыз Жаңа буманы қалай құрамыз? Объектінің атын өзгертудің қандай әдістерін білесіз? Объектінің дискідегі орнын қалай ауыстыруға болады? Объектілер тобын ерекшелеудің қандай әдістерін білесіз? Объектілерді жоюдың қандай әдістерін білесіз? Практикалық жұмыс №9 (1 сағ) Тақырыбы: MS DOS ОЖ. Командалармен жұмыс Мақсаты: Файлдық жүйе құрылымымен танысу. Операциялық жүйенің құрамдас бөліктері. Файлдар және каталогтармен жұмыс. Файлдарды құру және редактрлеу Файлдармен, каталогтармен, дискілермен жұмыс. Қолданылатын материалдар мен құрал- жабдықтар: Компьютер, MS DOS операциялық жүйесі Теориялық түсініктеме: MS DOS 1981 жылы Microsoft фирмасы IBM-нің тапсырысы бойынша құрылған. MS DOS - MicroSoft Disk Operating System сөздерінің бас әріптерінен шыққан, ол Microsoft фирмасының дискілік операциялық жүйесі дегенді білдіреді.
Жүктеу жолы: «Пуск» - «Выполнить» - Command – OK. А немесе D дисклерін қарау Командалық жолға келесі сөзді теру керек: Cd (бос орын) А: (дискетті қарау үшін) Cd (бос орын) D: (D-дисклерді қарау) жүктеу/скачать 2,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|