Реакция этанның түзілуімен жүреді

Реакция этанның түзілуімен жүреді.

Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. 
   Тотығу процесінің теориялық негіздерін атаңыз
   
2. 
   Фенолмен ацетонның өңдірісі процесс келтіріңіз
   
3. 
   Қандай спиртбутена-1 гидраттауында түзіледі?
   
4. 
   Этиленнің күкіртқышқылды гидраттаудың химиялық схемасын келтіріңіз
   

1 Лебедев Н.Н. Химия и технология основного органического и нефтехимического синтеза. –М.: Химия, 1988. 338-431б.

2 Белов П.С. Основы технологии нефтехимического синтеза. –М.: Химия, 1982. 478-503 б.
Дәріс 24 - Оттегісі бар өнімдер өндірісінің теориялық негіздері.

Дәріс жоспары:

1. 
   Бетті-активті заттар туралы түсінік. БАЗдың құрылымы
   
2. 
   Анионактивті бетті активті заттар
   
3. 
   Катионактивті бетті активті заттар
   
4. 
   Неионогенді бетті активті заттар
   
5. 
   Амфотерлі бетті активті заттар
   

Ерітіндегі БАЗ күйіне тәуелді шынайы еритін (молекулярлы - диспергирленген) және коллоидты БАЗ деп шартты түрде бөледі. БАЗң екі тобы да фазалық шекараларда адсорбцияланады, яғни ерітінділерде беттік активтілікті көрсетеді, ал коллоидты фаза пайда болуымен байланысты көлемдік қасиеттерді тек коллоидты БАЗ көрсетеді. Екі топ гидрофильді - липофильді баланс (ГЛБ) деп аталатын өлшемсіз шамаларының мәнімен ажыратылады және мына қатынаспен анықталады:

Шынайы ерігіш БАЗ үшін беттік активтілік туындының максималды мәніне тең

және с0 болғандағы адсорбция изотермасының S(c) бастапқы бөлігімен өлшенеді (Г-беттік бірлігімен адсорбцияланған БАЗң моль саны, R-газ тұрақтысы, T – абсолюттік температура).

1) карбон қышқылдары туындылары (сабындар): RCOOM, ROOC(СН₂)_nСООМ.

2) Біріншілік және екіншілік алкилсульфаттар ROSO₃M, R'R:CHOSO₃M

3)Алкил- және алкилбензолсульфонаттар RSO₃M, RC₆H₄SO₃M.

4) Спирттердің сульфо- және карбоксиэтоксилаттары RO(C₂H₄O)_nSO₃M, RO(C₂H₄O)_nCH₂COOM.

5) Құрамында азоты бар БАЗр: амидосульфонаттар RCONR'—R:—SO₃M, сульфокарбон қышқылдарының амидтері RR'NOC—R:—SO₃M.

6) Перфторлы карбон қышқылдарының тұздары, перфторлы сульфоацетаттарының тұздары.

3. Катионактивті БАЗ деп молекулалары сулы ерітіндіде ұзын гидрофобты тізбекті беттік активті катион және әдетте галогенид, кейде күкірт немесе фосфор қышқылының аниондарын түзіп диссоциацияланатын БАЗ аталады. Катионактивті БАЗң ішіндегі артықшылығы жоғары азоты бар қосылыстар және азотсыз қосылыстар да – сульфоний қосылыстары [RR'R:S]⁺X^-, сульфоксоний қосылыстары [RR'R:SO]⁺Х^-, фосфоний қосылыстары [R₃PR']⁺ X^-, арсоний қосылыстары [R₃AsR'] ⁺ Х^- практикалық қолданыс табады. Құрамында азоты бар қосылыстарды келесі негізгі топтарға бөлуге болады: 1) аминдер және олардың тұздары RNR'R: · HX;

2) моно- және бистөртіншілік аммонийлік қосылыстар [RNR'R:R''']⁺ X^-, [RR'₂N-R:—NR'₂R]²⁺2Х^-;

3) гиброфобтық тізбегінде әр түрлі функционалдық топтары бар төртіншілік аммонийлік қосылыстар;

4) гетероциклдік сақинасында азот атомы бар моно- және бистөртіншілік аммонийлік қосылыстар;

5) аминдер оксидтері RR'R:N⁺O^-;

6) полимерлік БАЗ

Катионактивті БАЗ анионактивтіге қарағанда беттік тартылысты аз төмендетеді, бірақ олар адсорбенттің бетімен химиялық әрекеттесуі мүмкін.

4. Ионогенді емес БАЗ суда иондарға ыдырамайды. Олардың ерігіштігі молекулалардағы гидрофильдік эфирлер немесе гидроксильдік топтардың, көбінесе полиэтиленгликоль тізбегінің болуына негізделген. Ионогенді емес БАЗң ерекшілігі – сұйық күйі және сулы ерітіндіде аз көбік түзу.

Мынандай топтарға бөлінеді: 1) оксиэтилденген спирттер RO(C₂H₄O)_nH;

2) оксиэтилденген май қышқылдары RCOO (C₂H₄O)_n H;

3) оксиэтилденген алкилфенолдар RC₆H₄O(C₂H₄O)_nH;

4) оксиэтилденген алкиламиндер RN[(C₂H₄O)_nH]₂;

5) проксандар - этилен- және пропиленоксидтерінің блоксополимерлері НО(C₂H₄O)_x (C₃H₆O)_y (C₂H₄O)_z H

3) Алкилимидазолиндер туындылары.

4) Алкиламиноалкансульфонаттар және сульфаттар (AAAC₁ және AAAC₂).

5) Полимерлі амфолитті БАЗ: табиғи, модифицирленген табиғи, синтетикалық.

Дәріс материалдарын игергеннен кейін білуге қажетті негізгі түсініктер: бетті-активті заттар, құрамы, жіктелуі, анионактивті, катионактивті, амфотерлі БАЗдар, құрылысы, қолдануы, қасиеттері, өңдірісі

Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. 
   БАЗң функциясы қандай?
   
2. 
   БАЗң беттік активтілігі қалай анықталады?
   
3. 
   Амфотерлі және ионогенді емес БАЗды сиетездеу әдістері
   
4. 
   Додецилсульфонатты синтездеудің функционалды схемасын келтіріңіз
   

1 Николаев П.В. Основы химии и технологии производства синтетических моющих средств. – Иваново. 2007. С. 11-58, 83-96.

2 Ковалев В.М., Петренко Д. С. Технология производства синтетических моющих средств. – М.: Химия, 2002. С.45-86.
Микромодуль 4 – «Полимерлер өндірісінің теориялық негіздері»
Дәріс 25, 26 - Полимерлер өндірісінің теориялық негіздері

Дәріс жоспары:

1. 
   Полимерлер туралы негізгі ұғымдар
   
2. 
   ЖМҚ құрылымы мен формасы
   
3. 
   Полимерлердің жіктелуі
   
4. 
   Полимерлену
   
5. 
   Поликонденсациялау
   

n CH₂=CH₂ → -[- CH₂ – CH₂ -]-_n

Көп рет қайталанатын мономерлерден немесе мономерлердің негізгі бөлігінен тұратын топтар буындар деп, ал буындардан құралған үлкен молекула ө макромолекула деп аталады. Молекулалық массасы 500-5000 аралығындағы қосылыстарды олигомерлер деп атайды. Бірдей мономерлерден құралған полимерлер – гомополимерлер деп, ал тізбегінде бірнеше типті мономерлік буындар бар полимерлік қосылыстар сополимерлер деп аталады.

2. Макромолекула тізбектерінің құрылымына байланысты полимерлер үш топқа бөлінеді: сызықты, тармақталған және торланған. Асимметрия дәрежесі өте жоғары ұзын тізбекті макромолекулалар, сызықты полимерлер деп аталады: … -А – А –А – А – А – А – …

Негізгі тізбектен жан жағына таралған тармақтары бар макромолекулалар, тармақталған полимер деп аталады. Тармақталған бөлікті қосалқы тізбек деп атайды.

Ұзын тізбекті макромолекулалар бір бірінен көлденең байланыстармен қосылса торланған немесе кеңістіктік полимерлер түзіледі.

Мономер молекулалары бір бірімен α,α- (басы басына) және β,β- (соны соңына) бойынша қосылады

Немесе α,β- (басы соңына) типі бойынша

Буындары мен орынбасарлары кеңістікте белгілі бір ретпен орналасқан полимерлер стереоретті деп аталады. Полиенді қосылыстарға цис-, транс – изомерлену және L-, D- изомерлену тән.

Изотактикалық полимерлердің ирек конформациясындағы бір типті орынбасарлар негізгі тізбек жататын жазықтықтың бір жағында, ал екінші типті орынбасарлар екінші жағында болады. Синдиотактикалық жазық ирек конформациясындағы бір типті орынбасарлар негізгі тізбек жататын жазықтықтың жан жағына кезек кезек орналасады. Егер полимер тізбегіндегі орынбасарлардың орналасуында ешқандай заңдылық болмаса, онда атактикалық құрылым болады.

Изотактикалық полистирол

Синдиотактикалық полиакрилонитрил

Атактикалық полиакролеин

Полимерлерді жіктеудің бірнеше әдістері бар:

Макромолекуладағы бір немесе бірнеше типті мономерлі буындардың типіне байланысты гомо және сополимерлер деп бөлінеді.

Сополимерлер буындардың орналасу сипатына байланысты бөлінеді:

а) статистикалық - мономерлі буындар тізбекте ретсіз орналасқан;

б) кезектескен – тізбекте буындар кезектесіп орналасқан;

в) блок-сополимерлер – сызықты макромолекулалар кезектескен блоктардан тұрады, олар құрылымы және құрылысы бойынша әртүрлі.

1 кесте Сополимерлер түрлері