Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «химия есептерін шығару әдістемесі»

№1,2 Зертханалық-практикалық сабақ

1. 
   1 моль кальций хлориді 1 моль кальцийден және 2 моль хлордан тұрады
   
2. 
   1 моль кальций хлориді 1 моль кальций –ионыныан және 2 моль хлор-ионыныан түзілген
   
3. 
   Судың молярлық көлемі 0,018 л/моль құрайды
   
4. 
   Судың молярлық көлемі 22,4л/моль-ге тең.
   
5. 
   Реакцияға 5 молекула күкіртті қышқыл түсті
   
6. 
   Реакцияға 5 моль күкіртті қышқыл түсті
   
7. 
   Күкіртті қышқылдың құрамында бір молекула сутегі,бір молекула күкірт,үш атом оттегі бар
   
8. 
   Күкіртті қышқылдың құрамында екі атом сутегі, бір атом күкірт,үш атом оттегі бар
   

1. 
   Көрсетілген формулалар нені анықтайды және оның өлшем бірліктері қандай?
   

Формулалар	Анықталатын шама	Өлшем бірліктері
η = mпрак(Ғе) / mтеор (Ғе)
m = ν · M
Vm= V/ ν ;
ρ = m / V
М = m / ν ;
ω(эл) = Аr(эл)n : Mr(зат);
ω = m ер.зат : mерт
Ν= ν· ΝА
Мr=∑Аr(хі)

1. 
   Егерде оттегі атомының массасы 2,66*10^-23 г,ал көміртегі атомының массасы 1,99*10^-23 г болса, оттегінің салыстырмалы атомдық массасын анықта
   
2. 
   Массасы195г мырышпен тұз қышқылының артық мөлшері әрекеттескенде бөлінетін сутегінің көлемін анықта
   
3. 
   Калий фосфатының салыстырмалы молекулалық массасын есепте
   
4. 
   500г мырыш сульфатын таразыда өлшеді. Оның зат мөлшері қандай?
   
5. 
   Массасы 54г суда қанша молекула бар, және судың бір молекуласының массасы неге тең?
   
6. 
   Өздеріңе белгілі қышқылдардың формуласын жазып, қандай қышқылда сутектің массалық үлесі неғұрлым жоғары екенін анықта
   
7. 
   Кальций сульфатындағы элементтердің массалық қатынасын есепте
   
8. 
   Бір тәжірибеде массасы 40,0г сутекті жаққанда 360,4гсу түзілді. Басқа тәжірибеде 40,0гсуды ыдыратқанда массасы 4,44гсутегі алынды. Осы тәжірибедегі ақпараттар бір-біріне келісеме және құрам тұрақтылық заңына сәйкеспе ?
   
9. 
   Жабық фарфор тигелде 18,6г темір ұнтағы және 13,4г күкірттің қоспасын қыздырды. Нәтижесінде 29,3г темір сульфиді алынды.Эксперимент нәтижесін зат массасының сақталу заңы тұрғысынан қалай түсіндіруге болады?
   

Әдебиеттер:

1. 
   Ерыгин Д.П., Шишкин Е.А. Методика решения задач по химии. - М.: Просвещение, 1989 - 173 с.
   
2. 
   Хомченко Г.Г., Хомченко И.Г. Задачи по химии. -М.: Высшая школа, 1987 - 238 с.
   
3. 
   Лабий 10.М. Решение задач по химии с помощью уравнений и неравенств. - М.: Просвещение, 1987. - 80 с.
   
4. 
   ТемірболатоваӘ.Е.Химия есептері мен жаттығуларының жинағы. Алматы:Рауан,2000.96б
   
5. 
   БекішевК.Б. Химия есептері (оқу құралы)Алматы. «Білім».2007ж
   
6. 
   Усманова М.Б.,Сақариянова К.Н. Химия сандық есептер шығару әдістемесі Алматы «Атамұра» 2004
   

№3,4 Зертханалық –практикалық сабақтар

1. 
   Сутек газының 2 моль мөлшерінің массасын,көлемін(қ.ж.) және ондағы сутек молекулаларының санын есептеңіздер
   
2. 
   Зат мөлшері 64г оттек газындағыдай болу үшін натрий хлоридінің қандай массасын алу керек?
   
3. 
   Қалыпты жағдайдағы қоспасы 2,24л оттек пен 3,36л күкірт (IV) оксидінен тұрады. Қоспаның массасын табыңыздар.
   
4. 
   Тығыздығы 1,43 кг/м³ болатын оттектің 1м³ молекула санын анықта
   
5. 
   11,1г малахитті қыздыру нәтижесінде сынауықта 8г мыс (ІІ)оксиді қалды, 2,2г көмір қышқылы газы түзілді.Малахит толық ыдыраған жағдайда түзілген судың массасы қандай? Қандай заңға сүйену арқылы бұл есеп шығарылады, анықтамасын бер
   
6. 
   20,2г судың толық ыдырауы нәтижесінде 17,8г оттегі және 2,2г сутегі түзілді.Алынған суда қоспа болды ма?
   
7. 
   Бір тәжірибеде 3,2г мысты оттекте қыздыру арқылы4г мыс(ІІ) оксидін алды, басқа тәжірибеде 4г мыстан 5гмыс (ІІ) оксиді алынды. Бұл тәжірибедегі мәліметтер бір-біріне сәкес пе және құрам тұрақтылық заңы сақталама? Бұл реакцияда мыспен қанша оттегі реакцияға түскен?
   
8. 
   Газдың оттегі бойынша тығыздығы 2-ге тең.Оның а) сутегі бойынша;б)көміртегі (IV)оксиді бойынша тығыздығын есепте
   
9. 
   Газ тәріздес заттың оттегі бойынша тығыздығы0,875 –ке тең. Оның молярлық массасы қандай?
   
10. 
    Массасы 3,665 г Н₃РО₂-ні бейтараптау үшін 2,222 г натрий гидроксиді жұмсалса, кышқылдың эквиваленттік массасын, факторын анықтаңдар.
    
11. 
    Массасы 20,06 г металл тотыкканда 21,66 г ок-сид түзсе, металдың эквиваленттік массасын есептеңдер.
    
12. 
    Элементтің эквиваленттік массасы 24,99 г екені белгілі болса:
    

1. 
   Массасы 40г оттек газының көлемін (қ.ж.) және ондағы молекулалардың санын табыңыздар
   
2. 
   Сұйық судың 1 л көлеміндегі зат мөлшері қандай және онда шамамен қанша молекула бар?
   
3. 
   а) біреуі оттектен екі есе жеңіл,біреуі екі есе ауыр болатын екі газды мысалын келтір
   

4. 
   Озон мен оттек қоспасының сутек бойынша тығыздығы 18. Қоспасындағы әр газдың көлемдік үлестерін табыңыз.
   
5. 
   Массасы 0,471 г қышқылды бейтараптау үшін 0,644 г калий гидроксиді жүмсалса, кышкылдың эквиваленттік массасын есептеңдер.
   
6. 
   Екі валентті массасы 1,168 г металл (17°С, 98,642 кПа) 0,438 л сутегіні ығыстырса, металдың эквиваленттік мас-сасын жөне оның кай металл екенін анықтаңдар.
   
7. 
   Массасы 0,666 г түзбен массасы 1,088 г күміс нитраты әрекеттессе, тұздың эквиваленттік массасын анықтаңдар.
   
8. 
   Массасы 4,086 г металл кышқыл күрамынан 1,4 л (к.ж.) сутегіні ығыстырып шығарады. Массасы осынша металл 12,95 г корғасынды түзынан ығыстыратын болса, қорғасынның эквиваленттік массасын есептеңдер.
   

Әдебиеттер:

1. 
   Ерыгин Д.П., Шишкин Е.А. Методика решения задач по химии. - М.: Просвещение, 1989 - 173 с.
   
2. 
   Хомченко Г.Г., Хомченко И.Г. Задачи по химии. -М.: Высшая школа, 1987 - 238 с.
   
3. 
   Лабий 10.М. Решение задач по химии с помощью уравнений и неравенств. - М.: Просвещение, 1987. - 80 с.
   
4. 
   ТемірболатоваӘ.Е.Химия есептері мен жаттығуларының жинағы. Алматы:Рауан,2000.96б
   
5. 
   БекішевК.Б. Химия есептері (оқу құралы)Алматы. «Білім».2007ж
   
6. 
   Усманова М.Б.,Сақариянова К.Н. Химия сандық есептер шығару әдістемесі Алматы «Атамұра» 2004
   

№5,6 Зертханалық-практикалық сабақ

1. 
   Мына газдардың О₂, Ν₂, СО₂,ауа, ЅО₂, ΝН₃,НСl бір литрінің массасын анықтаңдар.
   

2. 
   Қалыпты жағдайда берілген 500м³ гелийдің,
   сутегінің , азоттың массаларын аныктаңдар.Жауабы: (кг) 89; 28; 44; 64; 625
   
3. 
   Температурасы 20°С-да 730 мм с.б. N₂О, СО, N0,
   ЅО₂, ΝН₃, НСl ЅО₃ газдарының бір литрінің массасы кан-
   ша болады?Жауабы: (г/л) 1,75; 1,12; 1,20; 2,56; 1,46; 0,68; 3,99
   
4. 
   Көлемі 344 мл газдың 42°С-да 772 мм с. б. масса-
   сы 0,865 г. Осы газдың салыстырмалы молекулалык массасын
   табыңдар. Жауабы: 64
   
5. 
   Массасы 0,879 г оттегінің 18°С-да 752 мм с.б.көлемі
   қандай? Жауабы: 603 мл
   
6. 
   10 г СS₂ буы 100°С-да, 1 атм қысымда қандай
   көлем алады? Жауабы: 4,02 л
   
7. 
   Көлемі 20 л баллонда 3 кг оттегі бар. 20°С-да баллондағы газ қысымы қандай?
   

8. 
   Температурасы 17°С-да болат баллондағы азоттың қысымы 12,5 мПа. Баллон 20,3 мПа қысымға шыдайтыи болса, газ шекті қысымға қандай температурада жетеді?Жауабы: 114 ⁰С
   
9. 
   Температурасы 17°С-да газдың көлемі 850 мл, егер
   кысым түрақты болса, 100°С-да газ қандай көлем алады?Жауабы: 746 мл
   
10. 
    Массасы 1,73 г газ 39°С-да, 741 мм с. б. 640 мл
    көлем алады. Газдың молярлық массасы қандай?Жауабы: 71 г/моль
    

1. 
   Келесі анықтамаға,түсініктерге глосарий құрастыр: Бойль-Мариотт заңы, Гей-Люссак заңы, Шарль заңы, Гей-Люссактың көлемдік қатынас заңы, парциалды қысым, Клапейрон-Менделеевтеңдеуі
   
2. 
   Келесі есептерді шығар:
   

1. 
   Массасы 14,6г НСl калыпты жағдайда кандай көлем алады?Жауабы: 8,96 л
   
2. 
   Көлемі 20л ыдыс 22°С-да, 500кПа қысымда көміркышқыл газымен толтырылған. Осы газдың массасы кандай?Жауабы: 179,4г
   
3. 
   Массасы 30,3 г газ 18°С-да көлемі 15 ыдыста тұрғанда 122 кПа қысым көрсетсе, оның молярлык массасы қандай?Жауабы: 40 г/л
   
4. 
   Температурасы 20°С 500 мл көлем алатын газдың көлемі 100°С-да қандай болады?Жауабы: 392 мл
   
5. 
   Көлемі 2л газдың қысымы 90 кПа. Осы газдың % көлемін 4 л-ге шейін жеткізу үшін қысым кандай болу керек?Жауабы: 45 кПа
   

№7,8 Зертханалық-практикалық сабақ

1. 
   Химиялық формулалар бойынша есептердің типтері
   
2. 
   Химиялық формула ,түрлері.Формула құру
   
3. 
   Формуласы бойынша заттың салыстырмалы молекулалық массасын және молярлық массасын есептеу бойынша типтік есептің үлгісі
   
4. 
   Формуласы бойынша заттың құрамына кіретін элементтердің массалық үлесін есептеу (проценттік мөлшермен)
   
5. 
   Формуласы бойынша заттың құрамына кіретін элементтердің массаларының қатынасын есептеу
   
6. 
   Жай заттың берілген массасын алу үшін қажет күрделі заттың массасын есептеу
   
7. 
   Күрделі заттың берілген массасынан алуғаболатын жай заттың массасын есептеу
   
8. 
   Құрамында кристалдық суы бар заттарды формулалары бойынша есептеулер
   
9. 
   Моль және молярлық масса ұғымдарын пайдаланып жүргізілетін есептеулер.
   

Химиялық қосылыстың формуласы оның әр молекуласы қандай элементтердің қанша атомдарынан түратындығын көрсетеді. Егер заттың 1 моль мөлшерін алатын болсақ, онда оның формуласы сондағы өр элемент атомдарының мөлшерлерінің, яғни моль сандарының қатынасын көрсетеді. Әрине, бүл қатынас бүтін сандар қатынасы болу керек (атом; жарты немесе ширек болмайды, тек бүтін болады).

Молекулалық формула деген атаудың жеке молекулалардан тұратьш затгар үшін немесе, басқаша айтқанда, молекулалық затгар үшін ғана мағынасы бар. Ал, NaС1 тәрізді кристалдық затгар үшін тек оньщ құрамындағы элементтердің мөлшерлерінің (мольдерінің) қатынасы туралы ғана айтуға болады. Мүндай затгар үшін эмпирикалық формула мен нағыз формула бірдей.

1. 
   Заттың құрамындағы әрбір элементтің атомдық массасын біле отырып, 1 моль заттағы жалпы массасын, әрбір элементтің проценттік үлесін анықтауға болады.
   
2. 
   Керісінше тапсырманы орындауға болады: заттағы элементтердің берілген проценттік құрамы бойынша заттың химиялық формуласын анықтауға болады.
   

1. 
   Кальцийдің, күкірттің және оттегінің массалық қатынастары 5:4:8 ,болса, заттың формуласы қандай?
   
2. 
   Үш валентті металлоксидінде оттектің массалық үлесі 47,06%. Осы элементті және оксид формуласын анықта
   
3. 
   Темір купоросында кристалды судың массалық үлесі 45,3%.құрайды. Темір купоросы формуласындағы судың молекула санын анықта
   
4. 
   Құрамында 4% қоспасы бар 10 кг тотияйын құрамында қанша мыс бар.
   
5. 
   Тотияйын (CuSO₄*5H₂O) құрамындағы судың массалық үлесі қандай
   
6. 
   Массасы 16г элемент 6,4г оттекпен қосылыпЭО оксидін түзсе,ол қандай элемент болғаны?
   
7. 
   Сахарозада көміртегінің массалық үлесі 42,1%құрайды, осы қосылыстың салыстырмалы молекулалық массасы 342-гетең. Сахароза молекуласындағы көміртегі атомының санын тап.
   
8. 
   Үш валентті металл оксидіндегі металдың массалық үлесі 30,0%.Осы элементті және оксидті анықта.
   
9. 
   Егерде 28,8г оксидте 25,6г мыс болатындығы белгілі болса оксидтің формуласы қандай?
   
10. 
    Құрамына 87,5% азот,12,5% сутегі кіретін заттың формуласын анықта.Заттың салыстырмалы молекулалық массасы 32-ге тең.
    
11. 
    Хлоридтегі элементтің массалық үлесі 0,202.Егер элемент үш валентті болса ол қандай элемент екендігін анықта?
    
12. 
    Оксидтегі металдың массалық үлесі0,599.Қандай металл екендігін анықта
    
13. 
    Барий хлориді кристаллогидратындағы барийдің үлесі 56,14  .Кристаллогидраттың формуласын анықта
    
14. 
    Барий хлориді кристаллогидратындағы криисталды судың үлесі 14,8  . Кристаллогидраттың формуласын анықта
    
15. 
    0,5моль алкиндерге жататын көмірсутегі толық жанғанда 2 моль оттегі қажет болды. Алкиннің формуласын анықта
    
16. 
    Массасы 8,40г этилен қатарының көмірсутегісі көлемі 2,688л сутегімен толық әрекеттесті. Алкеннің формуласын анықта.
    

1. 
   Келесі есептердің типтеріне мысалдар қарастыр ,бақылау сұрақтарын дәптерде жазбаша орындау керек
   

1. 
   Ерыгин Д.П., Шишкин Е.А. Методика решения задач по химии. - М.: Просвещение, 1989 - 173 с.
   
2. 
   Хомченко Г.Г., Хомченко И.Г. Задачи по химии. -М.: Высшая школа, 1987 - 238 с.
   
3. 
   Лабий 10.М. Решение задач по химии с помощью уравнений и неравенств. - М.: Просвещение, 1987. - 80 с.
   
4. 
   ТемірболатоваӘ.Е.Химия есептері мен жаттығуларының жинағы. Алматы:Рауан,2000.96б
   
5. 
   БекішевК.Б. Химия есептері (оқу құралы)Алматы. «Білім».2007ж
   
6. 
   Усманова М.Б.,Сақариянова К.Н. Химия сандық есептер шығару әдістемесі Алматы «Атамұра» 2004
   

№9,10 Зертханалық-практикалықсабақ (2сағ)