Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Жаратылыстану»
Биотикалық және антропогендік факторлар
жүктеу/скачать 0,99 Mb.
|
ed04d2c0-d947-11e4-b960-f6d299da70eeУММ жаратылыстану
69fadd66-b8cf-11e4-bd4b-f6d299da70eeІ руб бақ
| 3.Биотикалық және антропогендік факторлар
Биотикалық факторға — барлық организмдердің жиынтығы (жануарлар, өсімдіктер, микроорганизмдер); антропогендік факторға шаруашылықтағы іс-әрекеттері әрекеттері арқылы өсімдіктерге факторларға тікелей өсер етеді. Техниканың жедел дамуына байланысты адамның биосфераға әсері күрт өсті. Көп жағдайда оны адамның табиғатты өзіне бағындыруы деп түсінеді. Бірақ шындығында олай емес. Техниканын алып күші, экологиялық тұрғыдан сауатсыз адамның қолында, тірі табиғаттың ғасырлар бойы қалыптасқан қарым-қатынасының тізбегінің бұзылуына және түгелдей бір экосистеманың жойылуына әкеп соқтырады. Антропогендік қауіп-қатер XX ғасырдың екінші жартысында жер шарының көптеген жерінде көрніс бере бастады. Әсіресе соңғы кездері мұның әсері түгелдей бір халықтың тағдырына қауіп туғызып отыр. Алысқа бармай-ақ Қазақстанның өзінен көптеген мысалдар келтіруге болады. Тың көтеруге байланысты Қазақстанның шөлейт аймағының мыңдаған гектар құнарлы жерлері есепсіз жыртылып, нәтижесінде табиғи қалыптасқан өсімдіктер қауымдастықтарының үйлесімді жүйесі бұзылды. Оның үстіне соңғы кездері көптеген колхоздар мен совхоздардың тарауына байланысты, осы айдалған жерлердің көбісі пайдаланылмай ауылшаруашылық айналымынан шығып қалып отыр. Соған байланысты көптеген егістік жерлер эрозияға ұшырауда. Кейбір деректер бойынша соңғы жүз жылдықта планетамыздың егін егілетін жерлерінің 23% эрозияға ұшырап, ауылшаруашылығына пайдаланудан тыс қалып отыр. Жыл сайын теңіздер мен мұхиттарға 20 млн. м3 топырақ сумен шайылып кетіп отырады екен. Бұған Арал тағдырын, Семей, Капустин-Яр полигондарының Байқоңыр космодромының және т.б. қоршаған ортаға тигізетін келеңсіз әсерлерін қосатын болсақ, антропогендік фактордың қоршаған ортаға тигізетін әсерінің ауқымының орасан зор екендігі ешбір талас тудырмайды. Қоршаған ортаның шамадан тыс ластануы, адамның денсаулығына ғана әсер етіп қоймайды, сонымен бірге оның сол жерді мекендейтін халыктың генефонына да әсері үлкен болады. Соңғы кездері өр түрлі қолы немесе аяғы жок, болмаса ақыл-есі кеміс мутантта Белгілі бір факторлардың комплексі бар жекелеген территорияларды экотоптар (биотоптар) деп атайды. Бұларга батпақты, қүмды жерлерді, сылдырма тасты шөгіңділерді, құрғақ шөлейтерді және т.б. жатқызуға болады. жүктеу/скачать 0,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|