Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Жаратылыстану»
Шығыс Қазақстан облысының хайуанантар әлемі
жүктеу/скачать 0,99 Mb.
|
ed04d2c0-d947-11e4-b960-f6d299da70eeУММ жаратылыстану
69fadd66-b8cf-11e4-bd4b-f6d299da70eeІ руб бақ
| Шығыс Қазақстан облысының хайуанантар әлемі Голарктиканың фауналық үш түрін қамтиды:
-Циркумборельдік подоблыс, Европа-Сібір тайгалық провинциясы, Алтай учаскесі; -Орталық Азия подоблысы, Қазақстан Моңғол провинциясы, Қазақстан округі, Тарбағатай, Зайсан қазандығы; Қазақ ұсақ қыраты, Шығыс даласы, Жоңғар учаскесі; -Жерорта теңізі подоблысы, Иран-Тұран провинциясы, Тұран округі; Алакөл, Оңтүстік Балқаш учаскелері. Аймақтың омыртқалылар фаунасы өз құрамында 6 кластың өкілдерін біріктіреді: 2 түрлі дөңгелек ауыздылар, 36 түрлі сүйекті балықтар, 22 түрлі бауырымен жорғалаушылар, 388 түрлі құстар, 114 түрлі сүтқоректілер. Бүкіл Қазақстан бойынша дөңгелек ауыздылардың 3, сүйекті балықтардың 104, қосмекенділердің 12, бауырымен жорғалаушылардың 49, құстардың 448, сүтқоректілердің 178 түрі бар. Облыстың оңтүстігіндегі шөлейтте және Алакөл, Зайсан қазаншұңқырларының жартылай шөлейттерінде біздің заманға дейін өмір сүрген жер бетіндегі ең ежелгі жәндіктер - өрмекші тектестер өмір сүреді. Бұлар: улы шаяндар, бүгілер, онконотус-қанатсыз шегірткелер, қоңыздар және басқалар. Қосмекенділердің және шөлдегі бауырымен жорғалаушылардың фаунасында кең тараған көлбақалар, сұр және жасыл бақалар қатарында сирек кездесетін қызыл кітапқа енген жәндіктер де бар. Зайсан қазаншұңқыры мен Алакөл маңындағы Сайқан жотасының оңтүстігінде толық зерттелмеген даната бақасы өмір сүреді. Шөлдің құстар фаунасы да ғажап. Олар сор жапқан сусыз жазықтарға ұя салған, сондықтан ондаған, жүздеген километр қашықтықта жатқан шалғайдағы су қорларына ұшып баруға мәжбүр. Сары топырақты жарларды жыртқыш құстардан ителгі, тілеміш және үкі мекендейді. Арабтар және басқа да саятқұмарлар тарапынан жоғалып бара жатқан ителгілерге қызығушылық бұл құстарды жаппай аулап, шетелге сатуға әкеліп соғып отыр. Бұл бағытта кәсіпқорлық сұңқарлар контрабандасын есірткілер мен қымбат бағалы металдар контрабандасымен қатар қоюға әкеліп соғуда. Биік таулар мен кең дала , қарағайлы ормандар , Ертіс жайылмасындағы аралдар мен тармақтары сан алуан жануарлардың тіршілік үшін өте қолайлы орын . Жазық алқапта дала , шөлейт шөл , шалған , өзен жайылмалары жатады . Әркелкі физтикалық географиялық жағдайға байланысты және шет жатқан әкелінген жануарларға табиғи кедергілер болмағандықтан Семей фаунасы өте бай . Дала және шөлейт , шөл зоналарында кеміргіштер басым . Оның ішінде қарапайым атжолман егеуқұйрық , пен дала тышқандары көптеп кездеседі . Барлық жерде ақ қоян , құлақты кірпі , қасқыр , түлкі , боз күзен , ақ тышқандар және борсық мекендейді . Құрғақ далада , Ертістің оң жағасында саршұнақ , норман тышқаны қосаяқ , дала алақоржыны бар . Қорсақтар да кездеседі . Құстардан : бозторғай , даудақ , балықшы , бөдене , қарлығаштар ұшырасады . Шөл мен шөлейт зоналарының жануарлар дүниесі біршама ерекше . Бұл жерде қоректің , паналайтын жерлердің аздығына , климаттың қолайсыз болцына байланысты жануарлар дүниесі аз . Шөлдегі судың тапшылығынан кейбір жануарлар жүйрік болады : бөкендер , жайраңдар , киіктер , тау арқарлары , кейбіреулері өсімдік бойындағы сулармен қанағаттанады мыс саршұнақ , кесіртке , дуадақ . Байырымен жорғалаушылар насекомдар және сүт қорктілер : ор қоян , кеміргіштер , тышқандар , кірпі , жұмыр басты кесіртке , кеселдер сансыз көп кездеседі , жыландар көп . Насекмдардан – қара құрт , шаян , бүйі бар . тоғайлар мен қамыстар арасында құстар мен аңдар мекендейді . Бұл жерлерде қабандар қасқырлар , түлкілер , қамыс мысығы , еліктер көп . Құстардан : қырғауыл . тоқылдақ , сарғалдақ , қырандар бар . Бұрын жолбарыс болған . Насекомдар шегірткелер , маса , сона , шіркей , бүгелік , инелік , көбелектер көп . Қарағайлы орманның жануарлары . Бұл жерде дала және орман фаунасы таралған . Қайшы ауыздың солтүстік түрі , құр аулайтын қырғи , тиін кездеседі . Тарбағатай фаунасы . Алтай тауы жануарларына ұқсас , онда қоңыр аю , қасқыр, түлкі , қарсақ тіршілік етеді . Тау етегінде суыр , дала тышқандарына суларында , андатр көп кезедеседі . Қанатты жыртықыш құстардан құмай , бүркіт , лашын ителгіні сақтау үшін Қызыл кітапқа енгізілген . 1968 жылы Тарбағатай мемлекеттік қорықшасы ұйымдастырылады . Бұл қорықшада кездесетін қара шұбар жылан , дуадақ , ақбас тырна , қара бауыр буылдырық , лашын , ителгі , үкі , арқар , қоян , суыр қорғауға алынған . Қалба жотасында жалпақ жапырақты ормандар өскендіктен , бұл жерде аю , сілеусін , сібір күзені , ала тышқан , тиін секілді орман жануарлары мекендейді Жота етегінде көртышқан індері өте көп кездеседі . сондай-ақ бұлғын ақкіс , қара күзен , сібір күзені , су тышқаны – жонат тіршілік етеді . Сары шымшық ұзақ , құр қырғи т.б. мекендейді . жүктеу/скачать 0,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|