Өзін-өзі сыйлау және оның функциялары. Жеке адамның көне көп балаң жас өспірімдік шақта қалыптасатын ерекше маңызды белгісі - өзін-өзі сыйлау, яғни қорытындыланған өзін-өзі бағалау, өзін жеке адам ретінде қабылдау не қабылдамаудың дәрежесі.өзін-өзі барынша сыйлау менменсінудің не сын тұрғысынан қарамаудың синонимі емес. Мұның мәні адам өзін жақсы көреді деген сөз. Керісінше, өзін-өзі сыйлаудың төмендегі үнемі көңіл толмаушылықты, өзін жек көруге, өзкүшіне сенбеуді көрсетеді.
Өзін-өзі сыйлаудың белгілі бір адамға тән деңгейі жекелей өзін-өзі бағалаудан өзгеше біршама орнықты болады, дегенмен ұзаққа созылған сәтті немесе сәтсіз жағдайлар оны тиісінше арттыруы немесе азаитуы мүмкін. өзін-өзі сыйлаудың қалыптасуына кішкене кезінен бастап-ақ көптеген факторлар – ата-аналарының көзқарасы, құрдастарының арасындағы жағдайы т.б. әсер етеді. Жас өспірім кезде бұрынғы құндылықтар жүйесінің бұзылуына және өзінің жеке қасиеттерін жаңадан ұғынуға байланысты өзінің жеке басы туралы түсінік қайта қаралады. Жас өспіріидер көбіне көтеріңкі, коллективтегі алатын орынын т.б. асыра бағалайды. Бұл өзіне деген негізсіз сенімділік көбіне ересектерді (құрдастарын да) мезі қылады, көптеген тартыстар мен түңілушіліктер туғызады. Жас адам өзінің нақты миүмкіндіктерінің шамасын көптеген сынаулар мен қателесулерден кейін барып (әдетте кейінірек, мектептен кеткеннен кейін) біледі.
Жас өспірімнің өзіне деген сенімі қаншалық жағымсыз болғанымен, психологиялық тұрғыдан өзін-өзі сыйлаудың кемдігі анағұрлым қауіптірек, мұның өзі адамның өзі туралы түсінігін қарама-қарсы әрі орнықсыз етеді. Өзін-өзі сыйлау төмен жас өспірім жігіттер мен қыздар қарым-қатынаста көбінесеқиыншылық көреді, қайсыбір жалған бет перде жасап алып, айналасындағылардан бөлектенуге тырысады. Басқа роьде көріну қажеттігі ішкі қарбаластықты күшейтеді, жазғырғанды өте ауыр алады, жұрттың өзі туралы не ойлайтынына мазасызданады. Адамның өзін-өзі сыйлау неғұрлым төмен болса, оның жалғызсырап қиналуы соғұрлым көп болады. Өзіне-өзі сыйлаудың төмендігінен барып адамның әлеуметтік талаптардың деңгейі біршама төмен болады, оны жарысу сипаты бар іс-әрекет атаулыдан тартындырады. Мұндай адамдар көбіне өз күштеріне сенбегендікте, алға қойған мақсаттарына жетуден бас тартады. Ал мұның өзі олардың өзін-өзі төмен бағалауын нығайта түседі.
Өін-өзі сыйлаудың төмендігін ұялшақтықпен бір санауға әсте келмейді. Егер мұғалім оқушылардың қайсыбіреуінен өзін сыйлаудың төмендігінің белгілерін аңғарса, жеке адам үшін бұл қауіпті процесті болдырмау үшін жас өспірім өзінің әлеуметтік және азаматтық бағасын анық дәлелдейтіндей жағдай жасауға міндетті түрде ұмтылыс жасау керек. Мұндағы перспективалы жол – комсомол ұйымындағы белсенді қоғамдық қызметке, мәселен өзі жоғары класс оқушысы үшін кіші жолдастарына өзінің бүкіл қажеттігін ұғынуға мүмкіндік жасайды.
