Біріншіден, СТ (сандық технология) білім беру ұйымдарының жабдықталуы білім беру нәтижелерінің артуына әкелмейді. Көптеген ғалымдар цифрландыру үдерісінде жаңа әлеуметтік жағдай туындайды деп деген пікірді ұстанады. "Технологиялық цифрлық тереңдікті" жеңген сайын жаңа цифрлық тереңдік өсуде. Бұл зерттеу, байқау, дизайн сияқты стандартты емес жұмыстарды орындау үшін СТ-ны шығармашылықпен қолдана алатындар мен СТ-ны тек күнделікті операциялар үшін қолдана алатындар арасындағы теңсіздікке байланысты.
Жаңа цифрлық алшақтықты жою оқу жұмысының мазмұны, ұйымдастырушылық формалары мен әдістерінің инновациялық өзгерістерімен байланысты және білім берудің өзекті міндеттерінің біріне айналады. Цифрлық алшақтықты жеңудің маңызды шарты білім алушылардың цифрлық құзыреттілігін қалыптастыру, яғни өмірдің әртүрлі салаларында ақпараттық-коммуникациялық технологияларды тиімді және қауіпсіз қолдану қабілетін қалыптастыру болып табылады.
Екіншіден, цифрлық қоғам мамандарын кәсіби даярлау профессор-оқытушылар құрамын даярлауды (қайта даярлауды) талап етеді: цифрлық сауаттылықты дамыту; оқу-әдістемелік материалды цифрлау және оны педагогикалық практикада пайдалану қабілетін қалыптастыру; интерактивті технологиялар мен бағдарламаланатын оқыту элементтері бар электрондық оқулықтарды әзірлеу, жаппай ашық білім беру курстарын құру және тиімді коммуникация дағдыларын қоса алғанда, онлайн және/немесе аралас режимде оқу үдерісін жүзеге асыру.
Жаңа жағдайда профессорлық-оқытушылық құрамның кәсіби даму үдерісі үздіксіз болады. Оқытушылар қызмет аясында және арнайы курстарда өздерінің жұмыс қабілеттілігін қолдау үшін жаңа білім алып, үнемі өзін-өзі оқытуды жүзеге асыруы керек. Қазір білім алушылардың да, оқытушылардың да білім беру жетістіктерін бақылау мен бағалаудың тиімді жүйесін құру қажеттілігі туындап отыр.
Үшіншіден, білім берудегі цифрландырудың қазіргі кезеңі оның барлық субъектілерін цифрлық білім беру ортасына енуден тұрады. Сандық білім беру ортасы (СББО) — бұл оқу орындарының жұмысын қамтамасыз ету және бүкіл білім беру үдерісін дайындау және жүзеге асыру барысында туындайтын міндеттерді шешу үшін құрылатын және дамитын ақпараттық жүйелердің, цифрлық құрылғылардың, көздердің, құралдар мен сервистердің жиынтығы. Мұндай орталықтандырылған білім жүйесі:
білім алушылар мен педагогтардың жүйелі бірлескен жұмысын қолдау;
әр оқушының профилін, олардың жеке оқу жоспарларын қалыптастыруға
және жаңартуға, сондай-ақ олардың орындалуы мен түзетілуін бақылауға көмектесу;
оқу үдерісінің барлық қатысушыларына қажетті (міндетті және қосымша)
оқу және бақылау материалдарына қол жеткізуді ұсыну;
барлық мүдделі тұлғаларға (ата-аналарға, білім беру ұйымының
әкімшілігіне, тартылған сарапшыларға, тексерушілерге және т.б.) білім беру үдерісінің барысын бақылауға көмектесу;
педагогтардың үздіксіз кәсіби дамуына ықпал етуі тиіс.
Орталықтандырылған білім жүйесі әзірлеу мен енгізудің негізгі проблемалары − бұл электронды курстардың сандық шешімдері мен форматтарының бірыңғай стандартының, бірыңғай платформалардың немесе жеке сервистердің үйлесімділігіне қойылатын талаптардың болмауы, электронды контенттер мен онлайн курстардың келісілген талаптары мен сапа стандарттарының болмауы, сондай-ақ авторлық құқықты қорғау шекарасы мәселесі және т.б.
ЖОО үшін басты міндет – қашықтан оқытудың тиімділігін анықтау, білім беру контентінің мазмұны мен ұйымдастырылуындағы, ЖОО құрылымы мен ұйымдастырушылық принциптеріндегі өзгерістердің дұрыстығын тексеру. Білім басқармасының қызметкерлері мен әдіскерлер алдағы жылдары цифрлық ақпараттық құралдардың жаппай таралуын ескере отырып, оқыту нәтижелеріне деген дәстүрлі көзқарастарын өзгертіп отыр.
Қарқынды өзгерістер барысында көптеген университеттер өздерінің бірегей мүмкіндіктері мен бәсекелестік артықшылықтарын сақтай отырып, жаһандық ғылыми-білім беру картасында бейімделуге және өз орнын табуға тырысады. Цифрландыру үдерісіне белсенді қатысқан университеттің бір мысалы Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті болды.
"Цифрлық университет" модельдерін құру төрт компонентті дамытуды көздейді:
* университетті басқарудың ақпараттық жүйелері;
* курс ішінде білім алушылар мен оқытушылардың өзара іс-қимыл үдерісін қамтамасыз ететін және өзгертетін білім беру үдерісін онлайн-қолдау;
* жеке білім беру траекторияларын қалыптастыру арқылы білім алушылардың жеке ерекшеліктерін есепке алу жағдайларын жасау негізінде оқу үдерісін басқару;
* білім алушыларда, ғылыми-педагогикалық қызметкерлерде және ЖОО-ның басқа да қызметкерлерінде цифрлық экономиканың негізгі құзыреттерін қалыптастыру.
"Цифрлық университет" моделін енгізу "Цифрлы Қазақстан" атты ұлттық бағдарламасының бөлігі болып табылады. Аталған жобаның іс-шаралар жоспарында Қазақстан Республикасының үкіметі университеттерге цифрлық технологияларды қолдана отырып, "Цифрлық университет" модельдерін әзірлеу көрсетілген. Қазақстандағы білім беру жүйесінің қазіргі даму кезеңі білім беру парадигмасының өзін өзгерту, оқытудың қолданыстағы тәсілдері мен модельдерін қайта қарау үдерістерімен сипатталады. Жоғары білім беруді цифрландыру ЖОО-ның профессорлық-оқытушылық құрамына және басқа қызметкерлеріне қойылатын біліктілік талаптарына өзгерістер енгізеді, олардың оқу үдерісіндегі дәстүрлі рөлі туралы мәселе қояды.
Оқытудың барлық форматтарына әсер ететін күндізгі және қашықтықтан, виртуалды және интербелсенді жаңа білім беру түрлері қалыптасады. Инновациялық технологияларды қалыптасқан оқыту практикасына кіріктіру цифрлық білім беру әлеміндегі табыстың кепілі болып табылады. Бұл ретте түлектердің келешектегі кәсіптері мен құзыреттерін айқындау үшін жұмыс берушілермен тиімді өзара іс-қимылды құру жоғары оқу орындарының негізгі міндеті болып қала береді. Белсенді және инновациялық университеттер білім беру нарығына шығып, мамандандырылған курстарды ұсынады.
Оқыту технологиялары мен білім беру бағдарламасының мазмұны саласындағы өзгерістер өзара байланысты болғандықтан, мұндай технологиялық өзгерістерге қарай жаңа мазмұндық академиялық мәселелер пайда болады, олар өз кезегінде жаңа технологиялық шешімдерді талап етеді.
Жоғары білім беру сапасын қамтамасыз ету және осы саладағы ықтимал жағымсыз өзгерістердің алдын алу үшін цифрлық білім беру оқытушысының/педагогінің моделі, оның кәсіби даярлығының мазмұны; цифрлық білім беру контентін әзірлеу технологиясы, оның сапасын бағалау және оқу процесінде қолдану әдістемесі сияқты өзекті мәселелер бойынша одан әрі педагогикалық зерттеулер қажет. Сондай-ақ ашық білім беру кеңістігінде оқыту әдістерінің, формалары, құралдарының тиімділігі мәселелері бойынша зерттеулер; оның ішінде дәстүрлі және электрондық оқытудың, білім алушылардың байланыс және өзіндік жұмысының арақатынасы; оқу үдерісін жаһандық желіге көшіру жағдайында үлгерімді бақылау және білім беру нәтижелеріне жеткізетін әдістемесі.
Осы дәріске ағымдық, аралық, қорытынды бақылау бойынша тест тапсырмалары және сұрақтар
1. Білім берудегі цифрландыру және сандық сауаттылықтың мәнін ашыңыз.
2. Ақпараттық ортаны құрудың кестесін дайындаңыз
3. ЖОО білім беруді цифрландыру ерекшеліктеріне сипаттама беріңіз
4. "Цифрлық университет" модельдерін құру төрт компонентті нақты мысал келтіріп дәлелдеңіз.
